Caput VII.

Mors Abimelech ob tentatam Sarae pudicitiam a Deo intentata, quantum sit adulterii crimen monstrat. Quare ejusdem rei causa Pharao, gravius quam Abimelech castigatus? Quo etiam pacto ab hujus domo sublata Abrahami precibus sterilitas datam Ecclesiae fecunditatem signaverit? Nascitur Isaac, et a matre lactatur. Ismael autem Sarae impulsu et divino responso ejicitur: et quae in his includantur morum praecepta.

59. Denique iterum tentatur Sarae pudicitia, ut exigatur omnium. Nam et Abimelech in uxorem sibi eam sumpserat, et dixit ei in nocte Deus: Ecce tu 0442C morieris propter mulierem (Gen. XX, 3) . Advertimus adulterium divino judicio morte puniri. Ideoque addidit: Haec autem commoratur cum viro. Habet quidem omnis viri mulierisque concubitus nulla legitimi matrimonii sorte celebratus, suam culpam. Discite enim qui ad gratiam baptismatis tenditis, velut quidam fidei candidati, continentiae disciplinam sobriam. Nulli licet scire mulierem, praeter uxorem. Ideoque conjugii tibi datum est jus, ne in laqueum incidas, 302 et cum aliena muliere delinquas. Vinctus es uxori, noli quaerere solutionem: quia non licet tibi, uxore vivente, uxorem ducere. Nam et aliam quaerere, cum habeas tuam, crimen est adulterii, hoc gravius, quod putas peccato tuo auctoritatem lege quaerendam. Tolerabilior est si lateat culpa, 0442D quam si culpae usurpetur auctoritas. Nec hoc solum est adulterium, cum aliena peccare conjuge, sed omne quod non habet potestatem conjugii: tamen locus iste docet gravius crimen esse, ubi celebrati conjugii jura temerantur, et uxorius pudor solvitur. Ideoque cum praetenderet Abimelech quod uxorem alienam esse ignoraverit, quam sororem esse vir 0443A ipse suam dixerit, respondit ei Dominus: Et ego cognovi quoniam puro corde fecisti hoc, et peperci tibi, ut non peccares in me: propter hoc non sum passus te tangere illam (Ibid., 6) . Cognoscimus velut praesulem custodemque conjugii esse Deum, qui non patiatur alienum thorum pollui: et si qui fecerit, peccare eum in Deum, cujus legem violet, gratiam solvat. Et ideo quia in Deum peccat, sacramenti coelestis amittit consortium.

60. Fortasse te moveat qua ratione Pharao quaestionibus ab omnipotente Deo graviter afflictus sit, ut supra legimus, cum et ipse ignoraverit uxorem esse Abrahae Saram, quam sororem audierat (Genes. XII, 17) : Abimelech autem nullam poenam exceperit. Verum Aegypti regem noveris ducem fuisse vitiorum, 0443B qui quo plus habuerit licentiae, eo plus flagitii commiserit: Abimelech autem adeo fidelis aestimatus sit Deo, ut meruerit audire: Et ego cognovi quoniam puro corde fecisti hoc, rex non afflictionis, ut Aegyptius, sed munitionis, quod Gerarum quibus praeerat, docet interpretatio. Non ergo est dubium caeteris operibus ejus indignationem Domini esse revocatam, qui vere interioris arbiter est conscientiae, et animi ac mentis interpres. Denique non ut Pharao ille conventus a Moyse, recusavit et sprevit mandatum Dei, nec obsequium distulit: sed statim vocavit Abraham, uxorem suam ei reddidit, pretio se ipse mulctavit quod vidisset alienam, dotem pudoris exsolvit.

61. Hinc quoque colligi potest Abimelech regem 0443C clementiora meruisse, quod Abraham pro eo rogavit et impetravit. Peperit enim et uxor ejus, et ancilla ejus, quas ante concluserat Deus propter Saram uxorem Abrahae: quod aeque ad oeconomiam pertinet, ut Sarae partus Dei donatus promissione, etiam hoc fulciretur testimonio; cum advertas Dei offensione et fecundas sterilescere, et rursum Domini voluntate steriles fecundari, juxta quod scriptum est, Nonne sterilem et parientem ego feci, dicit Dominus (Esai. LXVI, 9) ? Quamvis ad Synagogae illud et Ecclesiae mysterium dictum accipiatur; quia et Synagoga partus habere desivit, quae successionis fraudata est posteritate, et congregatio nationum quae sterilis erat cum Deum ignoraret, partus habere coeperit aeternos. Unde lectum est, Laetare sterilis, quae non paris: erumpe et exclama, quae non parturis; quoniam plures 0443D filii desertae magis quam ejus quae habet virum (Esai. LIV, 1) .

303 62. Genitus est autem Abrahae filius Isaac, cum esset annorum centum (Gen. XXI, 5) . Et tu si perfectus fueris, habebis posteritatem laetitiae, et exsultationis haereditatem. Dixit et Sara: Risum mihi fecit Dominus: Quicumque enim audierit, congratulabitur 0444A mihi (Ibid., 6) . Non utique hoc de generatione hac intelligitur quae casibus plerisque obnoxia est, ut interdum non generasse melius fuerit: sed de generatione qua unusquisque peccator agens poenitentiam, cum redimitur a morte, angelis solet exhibere laetitiam.

63. Et dixit Sara: Quis annuntiabit Abrahae quoniam lactet infantem Sara (Ibid., 7) ? Moralis locus. Provocantur feminae meminisse dignitatis suae, et lactare filios suos. Haec enim matrum gratia, hic honos, quo filios propriis commendent viris. Denique eos plus amare filios solent, quos ipsae matres lactaveverint uberibus suis.

64. Fecit autem Abraham coenam magnam, qua die ablactatus est Isaac filius ejus (Ibid., 8) . Non mediocre istud nec usitatum. Non enim quia a nutricis lacte 0444B subductus est puer, magnum convivium exhibuit Abraham: sed quia idoneus habitus est Isaac fortioris gratiae cibo, et virtutis alimento, non adhuc, ut Corinthius, lacte potandus: sed epulis solidioribus mandatorum coelestium mentis suae lacertos firmans.

65. Prosperitatem cito sequitur invidia. Pepererat Sara, ablactaverat filium: Vidit ancillae filium ludentem cum filio suo Isaac, et dixit ad Abraham: Ejice ancillam, et filium ejus; non enim haeres erit filius ancillae cum filio meo Isaac (Ibid., 9 et 10) . Durum hoc visum Abrahae erat, ut ejiceret filium suum, licet eum quem susceperat ex vernacula. Et tu noli te miscere ancillae, ne suscipias ex illa filium, et uxor tua non patiatur cohaeredem illum filio suo fieri. Vides enim hinc solvi gratiam matrimonii. Certe si incidisti, 0444C et habes filium, ejice ancillam, et filium ejus. Melius est enim ut ancilla quam uxor recedat, et filius ancillae quam legitimus ejiciatur. Quod si dubitaveris, si contempseris uxoris tuae sententiam et durum tibi visum fuerit, dicit tibi Deus quod dixit et Abrahae; quod illi enim dixit, tibi dicit, et omnibus dicit: Non sit durum ante te de puero, et de ancilla. Omnia quaecumque dixerit tibi Sara, audi vocem ejus; quoniam in Isaac vocabitur tibi semen (Ibid., 12) . Nusquam alibi dixit: Audi vocem uxoris tuae, nisi hic, id est, fecisti injuriam uxori tuae, et non mitigasti affectum ejus, suscepisti ex ancilla filium, et non honorasti uxoris filium. Numquid potest in ancillae filio semen tuum vocari? Non utique; in legitimo enim filio vera successio est. Sed vereris, quia filius tuus est, ne forte ejectus intereat atque occidat. 0444D Non ei deerit mea gratia. Omnes alit Deus noster, suffulcit universos, et justos et injustos. Denique et pluit super justos et injustos. Sicut fecit Abraham, facito et tu. Ejice ancillam, ut secura uxor et inoffensa maneat domi. Ejice et ancillae filium, ut non habeat haereditatis consortium, qui non habet originis privilegium.