Caput XV.

Peccatum mulieris quare venia dignum; quidve per serpentem, feminam, ac virum significetur. Qualis serpentis condemnatio; et in quibus ab Adami condemnatione distinguatur.

73. Serpens, inquit, me persuasit: et hoc veniabile Deo visum est; eo quod nosset multas ad decipiendum vias esse serpentis (quia transfiguratur in 0311D angelum lucis, et ministri ejus sicut ministri justitiae sunt) falsa imponentis 179 rebus singulis nomina, ut temeritatem dicat esse virtutem, et avaritiae nomen imponat industriae. Serpens enim mulierem decepit, virum mulier ad praevaricationem de veritate deduxit. Serpentis typum accepit delectatio corporalis: mulier symbolum sensus est nostri, vir mentis. Delectatio itaque sensum movet, sensus menti 0312A transfundit quam acceperit passionem. Delectatio igitur prima est origo peccati, ideoque non mireris, cur ante serpens damnetur judicio Dei, secundo mulier, tertio vir. Secundum erroris ordinem, damnationis quoque ordo servatus est. Delectatio enim sensum, sensus autem mentem captivam facere consuevit. Ut scias autem quia serpens typus est delectationis, damnationem ejus adverte.

74. Supra pectus, inquit, tuum et in utero tuo ambulabis (Gen. III, 14) . Qui sunt qui in utero suo ambulabant, nisi qui ventri et gulae vivunt, quorum deus venter est, et gloria in pudendis eorum, qui terrena sapiunt, et cibo onerati ad terrena curvantur? Bene ergo delectationi ait, quae cibis intenta terram videtur manducare: Supra pectus tuum, et in utero 0312B tuo ambulabis, et terram manducabis omnibus diebus vitae tuae. Tollenda est omnis excusatio diaboli; ne forte malitiae suae aliquid possit obtendere, ut dicat iniquitatem suam ex condemnatione venisse; et ideo ad nocendum hominibus pertinaciter obniti, quia ideo damnatus est ut noceret: quod videtur esse proximum opinioni, si tamquam damnationis accipimus istam sententiam. Non enim Deus ad hoc serpentem damnavit, ut noceat: sed quid futurus esset, ostendit. Et quidem tentatio illa quod amplius hominibus prosit, superius demonstravimus (c. 2, n. 9) : sed tamen cum legerimus quod scriptum est, dicente Deo: Honorificantes me honorificabo, et contemptor mei honore privabitur (I Reg. II, 30) , licet nobis ex his verbis aliquid aestimare. Deus enim operatur 0312C quod bonum est, non quod malum. Ergo doceant te verba divina, quia operatur gloriam, poenam relinquit. Honorificantes me, inquit, honorificabo, honorem bonorum operationis suae esse declarans. Et contemptores, inquit, mei, non dixit honore privabo; sed, honore privabuntur; non suae operationi deputans eorum injuriam, sed quid futurum esset, ostendens. Ergo hic non dixit: Facio te supra pectus tuum, et in utero tuo ambulare, et terram manducare omnes dies vitae tuae: sed: Ambulabis, inquit, et manducabis; ut praedixisse magis de serpente quae futura sunt, videretur, quam praescripsisse quid faceret. Terra enim, inquit, tibi cibus erit, non anima: nam et hoc peccatoribus prodest. Unde et Apostolus tradidit hujusmodi in interitum carnis, ut spiritus 0312D salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi. Pectore autem et ventre ait reptare serpentem, non tam propter corporis figuram, quam quod propter terrenas cogitationes de illa coelesti beatitudine sit lapsus. Pectus enim frequenter recessus quidam accipitur sapientiae. Et ideo Apostolus supra pectus Christi reclinat caput, non in terram dejicit. Ergo si sapientia diaboli feris immanissimis 180 comparatur, quibus 0313A intra pedes pectus sit: et etiam homines qui terrena sapiunt, nec interiore affectu eriguntur ad coelum, utero videntur reptare per terram; utique ventrem animae nostrae non corruptibilibus saeculi hujus implere, sed magis Dei verbo satiare debemus. Bene igitur David personam suscipiens Adae dicit: Humiliata est in pulvere anima mea, adhaesit in terra venter meus (Ps. XLIII, 25) . Adhaesit enim dum configuratur serpenti, qui pascitur in iniquitate terrena. Ideoque nos Apostolus configurari dicit oportere Christo (Rom. VI, 5) , ut virtus Christi praetendat in nobis. Quae sententia non putatur in serpentem gravis, cum etiam Adam, qui levius peccavit, tali condemnatur sententia.

75. Scriptum est enim: Maledicta terra in operibus 0313B tuis: in tristitia manducabis eam omnes dies vitae tuae (Gen. III, 17) . Videtur certe similitudo quaedam esse sententiae: sed tamen in ipsa similitudine magna discretio. Interest enim utrum manducet aliquis terram, sicut serpenti dictum est, quia terram manducabit: an vero sicut homini dictum est, in tristitia manducabis. Adjectio enim ista: In tristitia, discretionem facit. Discretio quam vim habeat, considera. Bonum est mihi in tristitia magis terram manducare, quam in delectatione, hoc est, ut in actu quodam et sensu corporis contristari videar, quam delectari in peccato. Multi enim propter nimias iniquitates non suscipiunt peccati conscientiam. At vero ille qui ait: Castigo corpus meum, et servituti redigo (I Cor. IX, 27) , contristatur in nostrorum 0313C poenitentia peccatorum; quia sua tanta delicta non habuit, ut in his contristari deberet. Denique et nobis suadet utilem istam esse tristitiam, quae secundum Deum, non secundum saeculum est. Oportet, inquit, vos contristari in poenitentiam secundum Deum (II Cor. VII, 9 et 10) ; nam secundum Deum tristitia salutem operatur, saeculi autem tristitia mortem operatur. Sed et de veteri Testamento accipe illos ad gratiam pervenisse, qui contristabantur in 0314A operibus corporalibus; illos vero in supplicio remansisse, qui delectabantur hujus mundi operibus. Denique Hebraei qui ingemiscebant in laboribus Aegypti, justorum gratiam consecuti sunt (Exod. II, 24) . Et quia panem in tristitia manducaverunt, esca donati sunt spiritali (Exod. XVI, 13 et seq.) : Aegyptii vero qui talia opera cum exsultatione celebrabant, regi detestabili servientes, nullam veniam sunt adepti.

76. Sed est et illa distinctio, quod serpenti dicitur quia terram manducabit; Adae autem: In tristitia, inquit, manducabis, et cum sudore manducabis, et manducabis fenum agri (Gen. III, 18 et 19) ; ut quemdam intelligamus in his esse processum et quando terram manducamus, in quadam malitia esse videamur: quando fenum, in quodam processu: quando vero panem, cum 0314B consummata fuerit fortitudo. Ergo et nos habeamus processum vitae hujus, sicut habuit et Paulus qui dicit: Vivo autem jam non ego (Galat. II, 20) , hoc est, non ego qui terram ante manducabam: non ego qui fenum, quia omnis caro fenum: Sed vivit in me 181 Christus, hoc est, vivit panis ille vivus qui venit e coelo, vivit sapientia, vivit gratia, vivit justitia, vivit resurrectio.

77. Deinde considera quia non est maledictus homo, sed maledictus est serpens: nec terra in se maledicta est; sed Maledicta, inquit, in operibus tuis, quod ad Adam dictum est. Tunc terra maledicta est, si habeas opera terrena, id est opera saecularia. Et maledicta non in universum; sed ut spinas et tribulos generet, nisi 182 fuerit humanae studio operationis 0314C exercitata. Quod si eam exercuerimus, in labore quidem et sudore, sed tamen panem manducabimus. Repugnat enim lex carnis legi mentis. Et laborandum nobis est ac desudandum, ut castigemus corpus, et servituti redigamus, et quae sunt spiritalia seminemus. Si enim carnalia seminaverimus, quae carnalia sunt metemus: si vero spiritalia seminaverimus, metemus ea quae sunt spiritalia. (S. Aug., l. II cont. Jul. Pelag., c. 5) .

0313D