In Libros De Interpellatione Job Et David Admonitio.

0793 Constat hic tractatus quatuor libris de Interpellatione ( id est, expostulatione seu querela) Job et David, qui non omnes simul in Ambrosianorum operum editionibus prodierunt. Enimvero qui antiquiores curaverunt editiones, cum in mutilum exemplar incidissent, librum secundum praetermisere. Hunc primus omnium evulgavit Erasmus, sed cum hujusmodi censura (Epist. huic libro praefixa in edit. Ambros.) , quae ipsum Doctori nostro abjudicatum auctori libri de Vocatione Gentium attribueret. Ejus unicum argumentum est styli quem ab Ambrosiano longe diversum esse autumat, discrepantia. Gillotius vero qui post eum in edendis Ambrosii operibus laborem suscepit non mediocrem, acerrime hanc ejusdem opinionem impugnat, illam fulcro parum admodum tuto niti contendens (Praefat. in edit. Ambros. et monito in secundam Apologiam David) ; cum videlicet sanctis Patribus minime insolens fuerit stylum suum pro materia, tempore, vel personis quas alloquebantur, mutare; cum praeterea codices mss. quos e diversis bibliothecis conquisierat, magno consensu hanc omnem lucubrationem Ambrosio ascribant. Gillotio etiam suffragantur ea quibus usi sumus, exemplaria, quorum unum sin minus tam multae est antiquitatis, ut jurare possis aetate divi Ambrosii scriptum esse, quemadmodum de quodam e suis loquitur idem Gillotius, (Loc. cit.) at saltem mille annos ut minimum praefert. In eo quatuor hi libri eodem ordine, ac sub iisdem titulis, quibus illos edendos curavimus, exhibentur.

At vero etsi nobis deessent tantae auctoritatis manuscripti, tamen ipsa B. Praesulis verba, et totius operis series planum faceret secundum hunc librum nihilominus quam tres alios deberi Ambrosio. Nec illud asserere dubitamus, Erasmum ipsum prorsus opinionem suam, si modo horum quatuor librorum initia invicem contulisset. ejuraturum fuisse. Quid enim evidentius iis verbis quibus Ambrosius per ordinem querelas a sanctis Job et David super hominum miseriis habitas examinaturum se profitetur? Utriusque igitur, inquit (Lib. I, cap. 1, num. 3) , interpellationes 0795 considerare cordi est . . . Suo igitur ordine spectandae nobis sunt. Hoc utique non nisi primis duobus libris praestare potuit, quod et ibidem a se praestitum tradit, cum initio tertii libri sic loquitur (Cap. 1, num. 1) : Superior nobis disputatio fuit de interpellatione sanctorum ( nempe Job et David) quod fragilis et imbecilla conditio humana, etc. Postremo quisquis eumdem secundum librum cum ejusdem operis quarto componere voluerit, is procul dubio per se intelliget, eam diversitatem quam Erasmus jactitat, purum putum esse commentum.

Romani quidem editores hos omnes libros ex aequo sub Ambrosii nomine cum aliis ejusdem operibus praelo subjecere, sed eos fortasse paulo audacius distraxere ab invicem. Primum ac tertium librum tamquam commentaria in librum Job primo suo tomo inseruerunt: secundum autem et quartum a superioribus avulsos in secundum tomum sub titulo Enarrationum in psalmos XLI, XLII ac LXXII rejecerunt. Porro cum hujusmodi separatio fieri nequaquam potuerit, quin induceretur in auctoris textum aliqua mutatio, et praeclarum opus membrorum suorum luxatione ac disjectione quodammodo corrumperetur; hinc illud consilii non tulit eorum approbationem, qui Patrum scripta, qualia ab illis relicta sunt, talia sibi exhiberi jure desiderant. Hinc Nicolaus Faber studiis Ludovici XIII quondam praefectus, vir pietate juxta atque eruditione clarissimus neutiquam sibi temperavit, quin libere distractionem hanc improbaret in quadam sua epistola (ad Front. Ducaeum) , ubi eosdem editores ad hancce divisionem instituendam coactos fuisse asserit quaedam interpolare minime probabili exemplo. Neque tamen putaverimus id illos fecisse malo animo, sed credidisse ea re se consulturos lectoris utilitati, si commentaria in varias Scripturae partes digesta ipsi proponerent; minus interim ea incommoda quae ex admissa in Patrum libros hujusmodi licentia consequerentur, expendentes.

Itaque his quatuor libris legitimum ordinem restituimus. Nam quod is liber quem nos edimus secundo loco, in duobus recentioris aevi manuscriptis quarto reperiatur, id eo factum arbitramur, quod illi codices ex aliquo exemplari mutilo in quo idem secundus liber desiderabatur, descripti fuerint; cum vero scriptores postea eumdem alibi nacti fuissent, illum post alios tres continua serie jam ante dispositos exararunt. Et certe non absimile quiddam in editionibus quoque contigit. Etenim omnium antiquissimae quae ad imperfectum codicem, ut jam diximus, excussae fuerunt, tres libros quos solos habent, sub titulis librorum I, III et IV repraesentant: sequentes vero editiones Erasmi, Costerii, Gillotii, memoratum secundum librum non suo loco impressum ostendunt. Non fuisse autem alium sancti Doctoris ordinem in scribendis his libris, quam eum quo illi a nobis hic digeruntur, non solum probant antiquissimae notae manuscripti, nec non Gillotius (Loc. cit.) , typographi (Annot. in lib. de Interpel. Job) ultimarum Parisinarum Ambrosii editionum, D. Hermannus (Cens. lib. Ambr.) , atque alii observarunt: verum etiam tota operis series illud confirmat evidentissime. Hanc breviter oculix lectorum subjicimus.

In duobus prioribus libris agitur de Interpellatione Job et David ob vitae humanae miseram conditionem infirmitatesque illius tum corporeas, tum spiritales, hoc est, morbos et calamitates a quibus eximitur nemo; atque infelicem illam necessitatem ea peccata committendi, quorum rationem severissimo offensi Dei judicio reddere nos oporteat. Id sanctus Antistes in priori libro docet verbis ipsius Job e primis capitibus libri prophetae ejusdem petitis, copioseque relatis, ad quorum tantum insigniores locos nonnullas adjicit observatiunculas; ubi tamen sat fusam quorumdam verborum Job interpretationem mysticam, quae ipsi visa est necessaria, scite admodum inseruit (Cap. 5, num. 12 et seq.) . In secundo Vir sanctus idem argumentum prosequitur psalmis XLI et XLII accuratius enucleatis; in quibus triplicem Prophetae querimoniam observat (Cap. 7, num. 26, et cap. 8, num. 29) , primam de calamitatibus quas per hanc vitae usuram perpetimur, alteram de bonorum quae speramus, atque imprimis Dominici adventus quem ille flagrantissimo ardore peroptabat, dilatione, tertiam demum de necessitate vitam in impiorum consortio traducendi. Addit autem in utroque libro rationum momenta firmandae Verbi divinitati peridonea (Lib. I, cap. 9; lib. II, cap. 4 et 6) , quod eum non alia de causa factitasse crediderimus, nisi ut adversus venenum Arianorum qui Mediolani ea tempestate plurimum poterant, populum suum communiret.

Duo posteriores libri eas hominum querelas continent, quas hi prosperis abundare improbos, probos vero conflictari adversis indignati habere solent. Quocirca primorum bona demonstrat non esse vera bona, non ea ipsis in praemium meritorum concessa, nec ullam eorum possessione felicitatem adferri neque in praesens, neque multo minus in futurum, quo tempore justi demum regnaturi sunt. Huic veritati fidem facit allatis verbis Job ex aliis capitibus libri ejusdem: verum hic non tam longas periodos, quam in primo hujus commentationis libro, describit: sed verba quae sibi videntur ad rem magis esse accommodata seligens ea brevi expositione illustrat. In quarto libro eadem adstruit adhibita eleganti enarratione psalmi LXXII, in quo David perbelle de eadem materia disputat.

Ex ethicis illis praeceptis quae subinde huic tractatui admiscet Ambrosius, satis intelligas eum constare concionibus, quas ad fidelium institutionem composuerat. Has autem ab illo diebus diversis habitas fuisse cum secundi libri, tum maxime tertii exordium non obscuro est argumento.

De tempore quidem quo illud operis conscriptum fuit, aliquid indubitatum proferre majoris videtur esse negotii. Verumtamen haud absurde conjici possit annum eidem assignandum superiorem trecentesimo octogesimo septimo quo Flaccillae Theodosii Magni uxoris statuas in populari seditione dejecerunt Antiochenses. Cum enim sanctus Doctor de principum agit imaginibus, ita loquitur (Lib. IV, cap. 8, num. 24) : Vides quemadmodum in civitatibus bonorum principum imagines perseverent, deleantur imagines tyrannorum. Quis autem putet post illum eventum summae prudentiae Antistitem, et apud quem maximo erat in pretio Theodosius, hujusmodi verbis quae acerbissimum tanti principis vulnus non sine contumelia refricassent, uti voluisse? Praeterea quae hic (Lib. II, 0797 cap. 6, num. 24) de psaltis memorantur, ea locum videntur praebere conjiciendi Ambrosium eosdem sermones habuisse ante annum 385 aut 386 quo tempore populi cantum instituit in Ecclesia. Nihil itaque prohibuerit quominus commentationem hanc circiter annum 383 factam dicamus, sanctumque nostrum de statuis mentionem habuisse occasione imaginum Gratiani imperatoris, quas, eo extincto, populus cui juvenis ille princeps tam justum sui reliquerat desiderium, conservavit.

 

 

0797A