Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.

 Epistola Dedicatoria.

 Epistola Dedicatoria.

 Praefatio.

 Praefatio.

 Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi, A Paulino Ejus Notario Ad Beatum Augustinum Conscripta.

 Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi, A Paulino Ejus Notario Ad Beatum Augustinum Conscripta.

 Vita Et Institutum Sancti Patris Nostri Ambrosii Mediolanensis Episcopi .

 Vita Et Institutum Sancti Patris Nostri Ambrosii Mediolanensis Episcopi .

 Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Ex Ejus Potissimum Scriptis Collecta, Et Secundum Chronologiae Ordinem Digesta.

 Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Ex Ejus Potissimum Scriptis Collecta, Et Secundum Chronologiae Ordinem Digesta.

 Selecta Veterum Testimonia De Sancto Ambrosio.

 Selecta Veterum Testimonia De Sancto Ambrosio.

 In Sex Libros Hexaemeron Admonitio.

 In Sex Libros Hexaemeron Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hexaemeron Libri Sex.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hexaemeron Libri Sex.

 Liber Primus. De Opere Primi Diei.

 1 Caput Primum. (Sermo I.)

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII. (Sermo II.)

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Liber Secundus. De Opere Secundi Diei.

 21 Caput I. (Sermo III.)

 24 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Liber Tertius. De Opere Tertii Diei.

 33 Caput I. (Sermo IV.)

 Caput II.

 38 Caput III.

 Caput IV.

 41 Caput V.

 Caput VI. (Sermo V.)

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 51 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 59 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Liber Quartus. De Opere Quarti Diei.

 61 Caput I (Sermo VI)

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Liber Quintus. De Opere Quinti Diei.

 79 Caput I (Sermo VII.)

 Caput II.

 82 Caput III.

 Caput IV.

 84 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 88 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII. (Sermo VIII.)

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 106 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Liber Sextus. De Opere Sexti Diei.

 Caput Primum. (Sermo IX.)

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 124 Caput V.

 126 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 In Librum De Paradiso Admonitio.

 In Librum De Paradiso Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Paradiso Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Paradiso Liber Unus .

 145 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 In Libros De Cain Et Abel Admonitio.

 In Libros De Cain Et Abel Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Cain Et Abel Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Cain Et Abel Libri Duo .

 Liber Primus.

 183 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 202 Caput X.

 Liber Secundus.

 205 Caput I.

 Caput II.

 210 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 In Librum De Noe Et Arca Admonitio.

 In Librum De Noe Et Arca Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Noe Et Arca Liber Unus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Noe Et Arca Liber Unus.

 227 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 232 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 241 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 252 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 265 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 269 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 271 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Fragmentum Libri De Arca Noe.

 Fragmentum Libri De Arca Noe.

 In Libros De Abraham Admonitio.

 In Libros De Abraham Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Abraham Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Abraham Libri Duo .

 Liber Primus.

 281 Caput I.

 Caput II.

 286 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 298 Caput VI.

 Caput VII.

 304 Caput VIII.

 Caput IX.

 313 Liber Secundus.

 Caput Primum.

 315 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 321 Caput V.

 323 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 In Librum De Isaac Et Anima Admonitio.

 In Librum De Isaac Et Anima Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Isaac Et Anima Liber Unus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Isaac Et Anima Liber Unus.

 355 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 In Librum De Bono Mortis Admonitio. Ubi praecipue De Habitaculis Animarum Post Mortem, deque libro IV Esdrae disceptatur.

 In Librum De Bono Mortis Admonitio. Ubi praecipue De Habitaculis Animarum Post Mortem, deque libro IV Esdrae disceptatur.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Bono Mortis Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Bono Mortis Liber Unus .

 389 Caput I.

 390 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 401 Caput VII.

 403 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 411 Caput XII.

 In Librum De Fuga Saeculi Admonitio.

 In Librum De Fuga Saeculi Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fuga Saeculi Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fuga Saeculi Liber Unus .

 417 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 In Libros De Jacob Et Vita Beata Admonitio.

 In Libros De Jacob Et Vita Beata Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Jacob Et Vita Beata Libri Duo .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Jacob Et Vita Beata Libri Duo .

 Liber Primus.

 Caput II.

 447 Caput III.

 449 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Liber Secundus.

 459 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 In Librum De Joseph Patriarcha Admonitio.

 In Librum De Joseph Patriarcha Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Joseph Patriarcha Liber Unus.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Joseph Patriarcha Liber Unus.

 483 Caput Primum.

 Caput II.

 486 Caput III.

 490 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 506 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 In Librum De Benedictionibus Patriarcharum Admonitio.

 In Librum De Benedictionibus Patriarcharum Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus .

 513 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 518 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 524 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 In Librum De Elia Et Jejunio Admonitio, Ubi nonnulla de jejunio Quadragesimali Mediolanensis Ecclesiae, ac de conviviis super sepulcra martyrum celebr

 In Librum De Elia Et Jejunio Admonitio, Ubi nonnulla de jejunio Quadragesimali Mediolanensis Ecclesiae, ac de conviviis super sepulcra martyrum celebr

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Elia Et Jejunio Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Elia Et Jejunio Liber Unus .

 535 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 541 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 In Librum De Nabuthe Jezraelita Admonitio.

 In Librum De Nabuthe Jezraelita Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Nabuthe Jezraelita Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Nabuthe Jezraelita Liber Unus .

 565 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 587 Caput XVII.

 In Librum De Tobia Admonitio.

 In Librum De Tobia Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Tobia Liber Unus .

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Tobia Liber Unus .

 591 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 600 Caput VIII.

 Caput IX.

 602 Caput X.

 Caput XI.

 604 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 613 Caput XIX.

 Caput XX.

 618 Caput XXI.

 Caput XXII.

 620 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 In Libros De Interpellatione Job Et David Admonitio.

 In Libros De Interpellatione Job Et David Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.

 Liber Primus. De Interpellatione Job, Et De Hominis Infirmitate.

 625 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 632 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Liber Secundus. De Interpellatione David.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 646 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Liber Tertius. De Interpellatione Job.

 653 Caput Primum.

 654 Caput II.

 Caput III.

 657 Caput IV.

 659 Caput V.

 Liber Quartus. De Interpellatione David.

 661 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 671 Caput X.

 Caput XI.

 In Apologiam Prophetae David Admonitio.

 In Apologiam Prophetae David Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Prophetae David Ad Theodosium Augustum.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Prophetae David Ad Theodosium Augustum.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 682 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 697 Caput XIII.

 Caput XIV.

 700 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 In Alteram Davidis Apologiam Admonitio.

 In Alteram Davidis Apologiam Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Altera Prophetae David.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Altera Prophetae David.

 707 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 In XII Psalmorum Enarrationes Admonitio.

 In XII Psalmorum Enarrationes Admonitio.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Enarrationes In XII Psalmos Davidicos.

 Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Enarrationes In XII Psalmos Davidicos.

 In Psalmum Primum Enarratio .

 737 Praefatio.

 Enarratio.

 In Psalmum XXXV Enarratio .

 765 Praefatio.

 Enarratio.

 In Psalmum XXXVI Enarratio.

 777 Praefatio.

 Enarratio.

 In Psalmum XXXVII Enarratio.

 815 Praefatio.

 Enarratio.

 In Psalmum XXXVIII Enarratio. Titulus: In finem pro Idithum Canticum ipsi David.

 In Psalmum XXXIX Enarratio.

 In Psalmum XL Enarratio.

 In Psalmum XLIII Enarratio.

 In Psalmum XLV Enarratio.

 925 Praefatio.

 Enarratio.

 In Psalmum XLVII Enarratio.

 In Psalmum XLVIII Enarratio. Hujus titulus est: In finem filiis Core, Psalmus David.

 In Psalmum LXI Enarratio. Titulus: In finem, pro Idithum, Psalmus ipsi David.

 Index Rerum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.

 Index Rerum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.

 Hexaemeron.

 Liber De Paradiso.

 De Cain Et Abel Libri Duo.

 Liber De Noe Et Arca.

 De Abraham Libri Duo.

 De Isaac Et Anima Liber Unus.

 De Bono Mortis Liber Unus.

 De Fuga Saeculi Liber Unus.

 De Jacob Et Vita Beata Libri Duo.

 De Joseph Patriarcha Liber Unus.

 De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus.

 De Elia Et Jejunio Liber Unus.

 De Nabuthe Jezraelita Liber Unus.

 De Tobia Liber Unus.

 De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.

 Apologia Prophetae David.

 Apologia Altera Prophetae David.

 Enarrationes In XII Psalmos Davidicos.

Caput IV.

Abraham ab adulterii crimine ob susceptum ex ancilla filium defenditur: nempe quod ab humana fragilitate non esset immunis, et tunc Chaldaeorum superstitiones vix reliquisset: deinde quod in legem ut pote necdum latam non peccaverit: postea quod non libidine, sed amore prolis inductus sit; ubi multa contra adulterium disputantur: defenditur ultimo quod illud ipsum mysterium non peccatum fuerit. Ad extremum quaeritur an decuerit circumcisionem institui postea revocandam, et minimum in se perfectionis continentem.

0428D

22. Sed fortasse dicat aliquis: Quomodo Abraham nobis imitandum proponis, 290 cum de ancilla susceperit filium? Aut quid sibi vult hoc esse, ut tantus vir huic errori fuerit obnoxius, cujus tanta opera 0429A miramur? Et ideo ne quodam more navigantium locum hunc quem plerique vadosum putant, declinasse videamur, rationem ejus explanare cordi est. Non abnuo quod Abraham de ancilla susceperit filium; ut cognoscas quoniam non superioris cujusdam naturae ac substantiae fuit Abraham, sed unus e numero et fragilitate universorum hominum. Denique et de regione Chaldaeorum vocatus est, quos superstitioni vanae intentos esse magis quam caeteros accepimus; et ideo majorem invenit gratiam apud Deum, quia superioribus renuntiavit, ad priora se extendit, ut sequeretur Deum. Propositus est enim ad imitandum tibi, ut et tu advertas, quod si peccatis renunties, possis emereri Domini misericordiam.

23. Movere tamen aliquos potest, quod jam cum 0429B Deo loquebatur, et ad ancillam introivit, sicut scriptum est: Quia dixit Sara ad Abram: Ecce conclusit me Dominus, ut non pariam: intra ergo ad ancillam meam, ut filios facias ex illa (Gen. XVI, 2; 32, q. 4, c. Dixit Sara) . Et ita factum est. Sed consideremus, primum quia Abraham ante legem Moysis, et ante Evangelium fuit: nondum interdictum adulterium videbatur. Poena criminis ex tempore legis est, quae crimen inhibuit: nec ante legem ulla rei damnatio est; sed ex lege. Non ergo in legem commisit Abraham, sed legem praevenit. Deus in paradiso licet conjugium laudaverit (Gen. I, 28) non adulterium damnaverat. Non vult enim mortem peccatoris, et ideo quod praemii est pollicetur: quod poenae, non 0430A exigit. Mavult enim mitibus provocare, quam terrere saevioribus. Et tu peccasti cum gentilis esses, habes excusationem: venisti ad Ecclesiam, audisti legem: Non adulterabis (Exod. XX, 14) , jam excusationem delicti non habes. Tamen quoniam cum his mihi sermo est, qui ad gratiam baptismatis nomen dederunt, si quis tantum crimen fecit, sciat sibi tribuendam veniam; sed quasi ei qui crimen commiserit, in reliquum tamen abstinendum noverit. Denique illi adulterae quam in Evangelio obtulerunt scribae Pharisaeorum, 291 ignovit quidem Dominus superiora, sed ait: Vade, et amodo vide ne pecces (Joan. VIII, 11) . Quod cum illi dicit, tibi dicit. Fecisti gentilis adulterium, fecisti catechumenus? Ignoscitur tibi, remittitur tibi per baptismum. Vade, et 0430B post haec vide ne pecces. Habes unam Abrahae defensionem.

24. Secunda illa est, quod non ardore aliquo vagae succensus libidinis, non petulantis formae captus decore, ancillae contubernio conjugalem posthabuit thorum, sed studio quaerendae posteritatis et propagandae sobolis. Adhuc post diluvium raritas erat generis humani: erat etiam religionis, ne quis non reddidisse debitum videretur naturae. Denique et Lot sancti filiae hanc causam quaerendae posteritatis habuerunt, ne genus deficeret humanum; et ideo publici muneris gratia privatam culpam praetexuit. Nec otiosum est quod uxor auctor facti inducitur; ut excusetur maritus, ne vago raptus errore credatur: 0431A simul ut discant mulieres diligere viros, nec agitari vana suspicione pellicatus, aut invidere privignis, si ipsae liberos non susceperint. Uxori bonae cordi erat excusare apud virum sterilitatem suam; et ne causa esset viro quod is liberos non haberet, suadet ut intraret ad ancillam. Hoc fecit Lia, hoc Rachel postea. Disce mulier zelum deponere, qui saepe mulieres in furorem incitat.

25. Sed et vos moneo, viri, maxime qui ad gratiam Domini tenditis, non commisceri adulterino corpori (qui enim se jungit meretrici unum corpus est) nec dare hanc occasionem divortii mulieribus. Nemo sibi blandiatur de legibus hominum (33, q. 4, cap. Nemo) . Omne stuprum adulterium est, nec viro licet quod mulieri non licet. Eadem a viro, quae 0431B ab uxore debetur castimonia. Quidquid in eam quae non sit legitima uxor, commissum fuerit adulterii damnatur crimine. Ergo advertistis quid debeatis cavere, ne quis sacramentis se indignum praebeat.

26. Accipite etiam aliud, quia hujusmodi intemperantia solvit charitatem conjugii, superbas ancillas facit, iracundas matronas, discordes conjuges, concubinas procaces, inverecundos maritos. Simul ut de domino conceperit ancilla, spernit dominam suam tamquam ditior partu: domina se despici dolet, maritum auctorem injuriarum suarum arguit. Denique Sara ipsa marito ancillae suae potestatem dederat, et postea dicit ad eum: Injuriam accipio ego ex te: ego dedi ancillam meam in sinum tuum; ubi autem videt conceptum esse, spreta sum, inquit, coram 0431C ab ea: judicet Deus inter me et te (Gen. XVI, 5) . Quantus dolor, quam gravis querela sit feminarum lectione exponitur. Da improvidum et levem maritum qui morigerari nesciat, et divortii causas exhibet. Sed Abraham, vir moderatus et prudens: Ecce, inquit, ancilla tua in manibus tuis, utere ea quomodo tibi placuerit (Ibid., 6) . Maluit enim uxorem tenere, quam famulam. Nec hoc tamen plenum remedium. Accepit potestatem irata uxor, et immoderatius ultione permissa utitur. Quod si Sara moderationem non tenuit, quae tenebit? Ideoque scriptum est: Et afflixit eam Sara, et fugit a facie ejus. (Ibid.) Duo sunt quae comprehendit 292 Scriptura; ut et dominae gravem indignationem exprimeret, et ancillae tumorem ac superbiam. Quod afflixit eam Sara, ad 0431D iracundiam affligentis refertur: quod Agar fugit, contumeliam servili patientia non ferebat, quae sibi herilis contubernii vindicabat fastigium: indignata est injuriam, quae induerat insolentiam. Denique interroganti angelo quo iret, respondit: A facie Sarae dominae meae ego fugio (Ibid., 8) . Et hoc tumoris immodici, ut prius nomen Sarae diceret, postea dominam significaret. Illud ad injuriam praemissum, 0432A hoc ad expressionem personae additum. Non placuit angelo ancillae insolentia; et ideo dixit illi: Revertere ad dominam tuam (Ibid., 9) . Utique non latuisset angelum, si vi suppliciorum victa fugisset, et magis reprehendisset verberantis saevitiam, quam fugientis discessionem: sed ut ostenderet quia tamquam superba fugiebat, ne superba esset dominae, addidit: Et humilia te sub manibus ejus (Ibid.) . Opto igitur ut hoc vitium nullus incidat: sed si quis inciderit, discat ancillam suam humiliare uxori suae; ne dum vult ancillam vindicare, excludat uxorem.

27. Ergo Abraham et unus de populo erat gentili, et causa posteritatis introierat ad ancillam; quia uxor ejus sterilitatem suam obumbrare cupiens, auctor ejus facti fuerat viro: et tamen non otiosum est 0432B quod post hoc Deus statim, quia alia ejus opera probaret, vel hujus facti poenitentiam, dixit illi: Ego sum Deus tuus, emerere in conspectu meo, et esto sine querela (Gen. XVII, 1) , quasi adhuc plene non emeruisset, qui desperaret sterilis partum uxoris, et de ancilla posteritatem quaereret. Esto, inquit, sine querela, hoc est, irreprehensibilis; ut de te non queratur uxor, nec quisquam tua facta reprehendat. Mutat enim nomen, littera addita, ut de Abram vocaretur Abraham, hoc est, de patre vano, sicut habet Latina interpretatio, vocaretur pater sublimis, pater electus; vel de patre fieret et pater filii. Vanus erat cum Deum nesciret: electus factus est postquam cognovit Deum. Pater erat cum de ancilla prolem haberet: sed pater filii non erat; quia non erat ei filius, qui non erat legitimo susceptus conjugio. Peperit Sara, 0432C et factus est pater filii. Circumcidi jubetur accepturus veri seminis haereditatem. Nonne evidenter circumcisio carnis praeceptum est castimoniae, ut aliquis resecet libidinem carnis, et indomitas luxu ac lascivia refrenet cupiditates? Etenim circumcisionis vocabulo id praescribitur, ut omnis impuritatis foetor abstergatur, et incentivum libidinis auferatur. Duabus usi sumus defensionibus.

28. Tertia quoque est quam nobis Apostoli Pauli tribuit auctoritas, qui ait: Illa quae gessit Abraham ut de ancilla susciperet sobolem, in figuram facta sunt, et secundum allegoriam dicta. Allegoria est cum aliud geritur et aliud figuratur; sicut etiam ipse Apostolus docet dicens: Sub lege volentes esse, legem non legistis? Scriptum est enim, Quoniam Abraham 0432D duos filios habuerit, unum de ancilla, et unum de libera; sed is quidem qui de ancilla, secundum carnem natus est: qui autem de libera 293 per repromissionem: quae sunt per allegoriam dicta. Nam haec sunt duo testamenta: unum quidem a monte Sina in servitutem generans quod est Agar (Galat. IV, 21 et seq.) , duos populos ostendens de Abrahae generatione manare: unum Judaeorum, qui legis syllabis serviat; eo quod 0433A de ancilla in servitutem videatur esse generatus: alterum Christianum, qui ad remissionem peccatorum coelestis gratiae libertatem acceperit. Quod ergo putas esse peccatum, advertis esse mysterium, quo ea quae posterioribus erant futura temporibus, revelabantur. Denique addidit: Vos autem, fratres, secundum Isaac promissionis fili iestis (Galat., IV, 28) . Ideo, inquit, nolite quaerere opera legis; quoniam non justificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi (Galat. II, 16) . Et ut scias quia Christianis dixit: Et nos, inquit, in Christum Jesum credimus; ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis (Ibid.) . Agnoscamus ergo quoniam haec quae in figuram contingebant, illis crimini non erant: nobis autem erunt, si ad correptionem nostram scripta 0433B cavere nolimus: sed magis id agamus, ut cum simus liberae filii, quae est Sara, ne legis laqueis serviamus, cum Abraham liberam tenuerit, ancillam ejecerit.

29. Quo loco (Gen. XVII, 10) plerosque moveri scio: si enim bona est circumcisio, hodieque teneri debuit: si inutilis, mandari non debuit, divino praesertim oraculo. Sed cum Apostolus dixerit Paulus (Rom. IV, 11) : Quia Abraham signum accepit circumcisionis: utique signum non ipsa res, sed alterius rei est, hoc est, non veritas, sed indicium veritatis. Denique ipse exposuit et expressit dicens (Ibid.) : Signum accepit circumcisionis, signaculum justitiae et fidei. Unde non incongrue intelligimus quia circumcisio corporalis signum circumcisionis est spiritalis. 0433C Ergo signum mansit donec veniret veritas. Advenit Dominus Jesus, qui ait: Ego sum via, veritas, et vita (Joan. XIV, 6) . Quia non partem exiguam corporis in signo, sed totum circumcidit hominem in veritate, signum detraxit, veritatem induxit; quia postea quam venit quod perfectum est, quod ex parte erat, evacuatum est; et ideo cessavit circumcisio partis, ubi refulsit circumcisio universitatis. Jam enim non ex parte, sed totus homo salvatur in corpore, salvatur in anima. Scriptum est enim: Qui vult post me venire, abneget seipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me (Matth. XVI, 24) . Haec est perfectio circumcisionis; quia per corporis oblationem redimitur anima, de qua ipse Dominus ait: Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam (Luc. IX, 24) .

0433D 30. Superest illa nunc quaestionis portio, utrum debuerit pars praemitti, cum esset ventura perfectio. Qui locus facilis est ad diluendum, si consideremus quibus pars mandata sit, quibus servata perfectio. Pars enim mandata est secundum legem populo Judaeorum, illi dura cervice, illi infirmo, illi qui 0434A Deum suum non cognovit. Cum ergo partem non potuerit sustinere, quomodo perfectionem servare potuisset? Ut si puerulum litteris imbuas, a singulis litterarum elementis 294 inchoandum est tibi, ut a singulis apicibus ad syllabas, a syllabis eum per ordinem ad nomina, orationemque deducas. Nec potest mare quisquam navigare intrepidus, nisi qui ante in fluminibus navigaverit. Denique si quid aut conficiendi itineris, aut levandi oneris puero velis provectiorique mandare, numquid aequanda onera sunt, aut aequandus labor? Ita igitur noveris his perfectionem circumcisionis esse servatam, qui a Christo instituti, validioribus idonei viderentur; ut fideles probarentur, quorum multitudo innumera crucem tolleret; suamque pro Christo animam devoveret, et increduli 0434B non possent resistere, qui in totius corporis immolatione quaeri salutem putarent, qui exignum circumcisionis suae sanguinem salutarem arbitrarentur.

31. Considerandum autem quod in praeputio positum vocavit Deus, in praeputio adhuc manenti legitimi filii promissa est haereditas; ut non Judaeorum tantummodo patrem, ut ipsi asserunt, sed omnium credentium auctorem per fidem credas. Sara quoque ante circumcisionem viri in unius litterae adjectione non mediocri remuneratione benedicitur, ut principatum virtutis et gratiae haberet; de qua nationes et reges gentium spondet futuros, ut in ipsa typus non Synagogae, sed Ecclesiae constitueretur. Quod autem promisso ex ea filio, risit Abraham, non incredulitatis, sed exsultationis indicium fuit. Denique 0434C procidit in faciem, qui adoravit, et credidit, et adjecit: Si mihi centum annorum nascetur filius, et si Sara nonaginta annorum pariet. Et dixit: Ismael hic vivat in conspectu tuo (Gen. XVII, 17 et 18) . Non est incredulus in promissis, nec avarus in votis. Hoc est, non dubito quod facias, ut et centum annorum seni dones filium, et naturae auctor naturae metas relaxes. Beatus cui ista donantur: sed tamen etiam hic Ismael quem habeo de vernacula, si vivat in conspectu tuo, abundat mihi gratia. Denique Dominus et probavit ejus affectum, et petitionem non abnuit, et sua promissa firmavit.