Caput IX.

Paucos cum David peccata sua agnoscere, immo plures de illis gloriari; sapientem delicti sui numquam deponere memoriam; et quanta sit conscientiae vis? Inter peccatum et iniquitatem discrimen esse: quove pacto illa baptismate ac poenitentia charitati conjuncta deleantur.

0868C

46. Ideoque addidit: Quoniam iniquitatem meam ego agnosco; et delictum meum contra me est semper (Psal. L, 5) . Non mediocre est, ut agnoscat unusquisque peccatum suum. Ideoque et supra ait: Lapsus quis intelliget (Psal. XVIII, 13) ? id est, quis est tantus ut intelligat? Quomodo illud: Quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis ascendet in montem Domini (Psal. XIV, 1) ? Non utique nullus, sed rarus. Qui enim potest agnoscere, potest declinare, potest quid 0868D sequatur, eligere. Plerique in suis lapsibus gloriantur, et putant ea laudi esse quae crimini sunt. Si alienum coinquinavit thorum, et pudicae feminae expugnavit affectum, si viduae propositum aliqua fraude mutavit: alius nece hominis, latrocinii insidiis, et rapto vivere putat esse virtutis: nonnulli circumvenire ac fallere arbitrantur esse sapientiae. Ex his nullus potest dicere: Quoniam iniquitatem meam ego 0869A agnosco: sed ille qui potest dolere quod fecerit, condemnare quod deliquerit, quem sua vitia compungunt. Unde et Propheta ait: Quae dicitis in cordibus vestris, et in cubilibus vestris compungimini (Psal. IV, 5) . Plerique equorum cum ceciderint, se jactare consuerunt; et quos casus non laeserit, jactando se debilitant et frangunt. Alii (qualis Graecorum equorum fertur natura) cum vel in certamine curuli elisi fuerint vel fortuito ceciderint, 691 nequaquam se movere consuerunt, et quamdam tenent quietis et patientiae disciplinam. His si casus non nocuit, quies prodest; certe non acerbatur offensio. Nonne mutis animalibus deteriores aestimandi, qui se in flagitiis suis jactant, et putant insigne esse virtutis, ubi lapsus est criminis? Ideo quasi muto dicitur jumento: Peccasti, quiesce 0869B (Gen. IV, 7) .

47. Unde pulchre addidit: Et delictum meum contra me est semper. Insipiens enim delectatur erroribus suis, et novis vetera obumbrando, peccatis se existimat adjuvari; ideoque exsultat in crimine. At vero sapiens adversum se judicat esse delictum suum, et tamquam hostiles acies, ita lapsus culparum suarum adversantium modo sibi arbitratur obsistere. Quidquid personuerit, quidquid increpuerit, culpa ei propria semper occurrit; quidquid fuerit dictum aut lectum, in se dictum putat; quidquid intenderit, se nutu, se oculis signari putat. Si epuletur, si cogitet, si oret ac deprecetur, ante oculos ejus semper est error proprius, et momentis omnibus culpa pulsat conscientiam, nec quiescere, nec oblivisci sinit, 0869C velut gravis censor exagitat se terrore perpetuo. Omnia igitur adversa habet, qui ipse sibi displicet, ipse sui accusator, ipse sui testis est, nec invenit quo fugiat, qui ipse se perurget, et stimulat. Sed hoc bonae mentis est, vulnus sentire peccati. Nam qui expertes doloris sunt, non sentiunt vulneris acerbitatem, quod est immedicabilis aegritudinis: qui autem aliquo dolore punguntur, sicut doloris sensu non carent, ita etiam non carent sanitatis profectu. Ubi enim doloris sensus, ibi etiam sensus est vitae; sentire enim vitalis vigoris ac muneris est. Unde et ille qui errorem suum non agnoscit, insanit, furit, desipit; qui autem agnoscit, utique resipiscit, non respuit remedia sanitatis, sed se ipse restringit, poenitet eum culpae, 0870A de ipsa semper cogitat, et cogitando se ipse condemnat. Justus enim in primordio sermonis accusator est sui. Qui se accusat, justus est; qui justus est, sobrius est, sanus est. Justus favere sibi nescit, rigorem judicii etiam circa se non novit inflectere, recordationem lapsus proprii perhorrescit, et commissum erubescit errorem, omnem ejus memoriam pavet, metuit, reformidat; gravem sibi se judicat, se ipsum arbitrum refugit, nec sese sibi audet committere; quod nullum putat sibi esse graviorem, quam eum quem latere non possit, fallere non queat, fugere ac vitare non reperiat, nisi ut se sibi abneget, et Domini crucem tollat.

48. Magna vis obnoxiae conscientiae, magna supplicia. Timebant Adam et Eva; et cum Domini vocem 0870B in paradiso ambulantis audierunt, cupiebant se abscondere, quos nemo quaerebat. Cain quoque metuebat, ne omnis eum quicumque inveniret, occideret: ita in se ipse ferebat sententiam, quod dignus esset cui nullus ignosceret. Unde bene ait: Et delictum meum contra me est semper, hoc est, sine intervallo aliquo recordatio et species ipsa mei me erroris impugnant. Considera quomodo nos confundat, cum aliquid deliquimus, quomodo incurset oculos, quomodo in memoriam semper recurrat. Quem commissi 692 pudet, nescit postea aliquid tale committere, unde similiter erubescat.

49. Praecedit autem iniquitas, peccatum sequitur. Radix est iniquitas, fructus autem radicis est culpa. Unde videtur iniquitas ad mentis improbitatem referri, 0870C peccatum ad prolapsionem corporis. Gravior iniquitas tamquam materia peccatorum, levius peccatum. Denique iniquitas per lavacrum remittitur, peccatum tegitur bonis factis, et tamquam aliis operibus obumbratur. Unde bene supra hic ipse ait: Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI, 1) . Charitas enim abscondit errorem, et operit multitudinem peccatorum. Multa quoque charitas remittit etiam ipsa peccata, sicut scriptum est de muliere, quae super Dominum fudit unguentum: Remissa sunt peccata ejus multa, quoniam dilexit multum (Luc. VII, 47) .

50. Sunt etiam qui accipiant priorem versiculum de lavacro esse, secundum de poenitentia. Qua etiam 0871A gratia Petrus qui ante fuerat baptizatus, interrogatur, postquam visus est Dominum negasse: Simon Joannis diligis me? Dixit ei: Utique tu scis, Domine, quia diligo te (Joan. XXI, 15 et seq.) . Et iterum interrogatur: Simon Joannis, diligis me? Et iterum respondit: Tu scis quia amo te. Et tertio interrogatur: Simon Joannis, amas me? Et contristatus est, quia dixit ei tertio: Amas me; et dixit ei: Domine, omnia tu scis, tu nosti quia amo te. Et dictum est ei trina vice: Pasce oves meas; sequere me (Ibid., 18) , quasi qui peccatum suum nimia charitate texisset. Nec otiose post confessionem nimiae charitatis jubetur plebem regere, qui etiam turbatus non amiserat, quemadmodum ipse se regeret? Haec propter gratiam diximus charitatis, eo quod peccatum tegat. Denique 0871B nonnulli ideo trinam interrogationem dilectionis factam esse dixerunt, quia trina fuerat negatio; ut trinae lapsum negationis professio charitatis toties repetita deleret.