In Libros De Jacob Et Vita Beata Admonitio.

Ex ipsa quidem horum librorum inscriptione cognoscere est Ambrosium de historia patriarchae Jacob, deque rebus ad beatam vitam pertinentibus agere: verum ea non sola sunt de quibus agit, et haec ipsa singulari quadam ratione tractat, quam non abs re fuerit hic (Lib. II, cap. 1, num. 1) explicare. Enimvero antequam ad illud accederet argumentum, existimavit neophytis tradenda virtutum praecepta, et qua via quibusve adjumentis perfectionem conditioni vitae a se in baptismo palam nuncupatae convenientem acquirerent, aperiendum.

Quapropter primis ipsis prioris libri verbis docet ad fructum aliquem ex institutis quibus imbuebantur, percipiendum, adhiberi oportere animum docilem, qui motuum pravorum tumultus rectae rationis tractatione corrigeret: tametsi enim omnes illos motus ea, quantacumque virtus ejus sit, radicitus evellere neutiquam valeat, posse tamen cupiditates resecari temperantia, quam Deus primo parenti, necnon postea in Lege servandam praecepit: hinc nostros omnes lapsus voluntati illi quae Legis ac Evangelii jussis parere poterat, non carni cujus membris ipsa pro libito sive ad justitiam sive ad iniquitatem utebatur, imputandos esse: si diabolus voluntarium sibi servum auctionatur (Lib. I, cap. 3, num. 10) , a Christo non nisi voluntarium militem eligi: quemque autem propria sponte illius servum fieri quem sibi Dominum adoptasset. Ex his praeclare ob oculos ponit quantum gloriae ac utilitatis redeat ex servitio Christi, cujus quidem numquam non liberti sumus, quippe quos immenso mortis suae pretio redemerit, ac redimendo, muneribus queis majora alia nec optare possit quisquam, donaverit.

Affirmat porro divina inter beneficia numerandam esse Legem veterem, quandoquidem addita ipsi gratia quod eidem legi possibile non erat, effecit; ut semper ad opem confugeremus praepotentis illius Servatoris, sine quo ad perfectionem sanctitatis pervenire non licet. Ad extremum hortatur ne umquam patiamur e memoria nobis excidere summum illud beneficium, per quod nobis in baptismate Christo commortuis et convivificatis peccata dimissa essent; ut eidem vita gratiae jungeremur ac viveremus. Unde concludit ab eo nos neque adversis neque incommodis ullis separari debere, cum in hisce rebus vitae istius felicitas omnis posita sit.

Itaque postquam sanctus Doctor in ejusmodi praeceptionibus primi hujus libri sex capita insumpsit, in septimo, sicut et in octavo generalibus argumentis demonstrat nulla calamitate, nulla miseria vitae felicitatem interpellari; in his enim, inquit, probamur, in his beata vita est, etiamsi multis periculis inundetur (Ibid., cap. 7, num. 27) . Haec tamen in alio reperiri negat nisi in sapiente, justo, et perfecto homine, qui nec dispendiis minuitur, nec adversis frangitur (Ibid., num. 31) ; cum beatitudinem suam in una summi boni, hoc est, ipsiusmet Dei possessione constituat. Caeterum a perfecto illo nequaquam exigit in damnis, puta in morbis, in morte consanguineorum, in captivitate, stoicam apathiam, sed mentis aequabilitatem, quam ab illo ipso alios doceri testificatur.

His universim in primo libro constitutis, in secundo eadem nobilissimis clarorum virorum qui sub antiquo foedere floruerunt, exemplis probat. Sed imprimis patriarchae Jacob vitam proponit, cujus praecipuis actionibus planum facit, quanta vel in maximis calamitatibus felicitate sit potitus. Cum autem subinde sermonem suum expositionibus ad mores informandos maxime accommodatis aspergat, quandoque etiam digreditur argumento, ut in mystico sensu spatietur. Denique non dubitat de parentum Jacob in eum charitate sat multis disserere, ut 0597 inde parentes omnes intelligant, quomodo erga liberos aequalem exhibere amorem atque justitiam teneantur. Alia nonnulla ejusdem patriarchae facta, cujusmodi sunt quae contigere in Patriarchis benedicendis, attingit quidem, sed paucis omnino; haud dubie eo consilio, ut illa ipsa proprio tractatu fusius uberiusque prosequeretur. Post haec subjectis obiter Joseph atque aliorum quorumdam exemplis, ad sacerdotem Eleazarum, ac septem fratres Machabaeos, eorumque matrem stylum convertit. Hic sane in tribus ultimis hujusce libri capitibus toto eloquentiae suae cursu fertur, ut felicitatem qua nobilissimi illi martyres in lege nutriti, per gratiam coronati (Lib. II, cap. 11) , in ipsis suppliciis licet immanissimis beabantur, summam exstitisse demonstret.

Cum autem diutius in Jacobi exemplo immoretur, de quo novem ferme secundi libri capitibus disputat, ut in maximis quoque miseriis astruat beatam esse vitam: hinc dubio procul operi titulus inscriptus est De Jacob et vita beata; nec aliam ob causam alibi scribit propositam abs se in Jacob singularem animi laborumque patientiam (Lib. de Joseph patriar., c. 1, num. 1) . At quando illustrium etiam Machabaeorum celebratissimum agonem ultimis tribus capitibus praedicavit, hinc esse arbitramur quod Magnus Cassiodorus dixerit: Nam et sanctus Ambrosius, ubi de persona Joseph ipse loquitur, secundum librum Machabaeorum exempli causa memorat, cujus maximam partem ad demonstrandam tolerantiam eloquentiae suae dulcissimo liquore patefecit (De Instit. divin. litt., cap. 6) . Cur hic auctor istas commentationes nomine librorum de Patriarchis designaverit, jam declaratum est: at vero in dubium revocare quis possit, an non in laudato testimonio pro Joseph melius Jacob substitueretur? Certe quidem id non perperam videtur colligi posse tum quod Jacob dicendi argumentum Ambrosio suppeditet, tum quod obscurum non sit corruptionem in hunc locum aliquam irrepsisse. Ubi enim nunc Joseph, ibi olim Esdras legebatur. Nihilominus tamen cum S. Praesul de Machabaeis illis disserat post factam Josephi quem in ipso carcere felicitatem suam invenisse docet, mentionem; hic Senatoris textus defendi potest. Ambrosiana autem illa eloquentia qua locum hunc suavissime perfundi ille animadvertit, etiam alibi passim in hoc opere elucet non mediocriter.

Extra controversiam est eosdem hos libros e concionibus quas ad populum suum habuerat, concinnatos esse; siquidem praeter oratorios dicendi modos quos istic licet observare, expressis verbis ipse significat verba se facere post recitatum illud Evangelium, in quo dicitur: Ubi thesaurus tuus, ibi et cor tuum: sicut legi (Matth. VI, 21) , inquit, audisti hodie (Lib. II, cap. 5, n. 23) . Difficile vero sit quot sermonibus tractatus illi componantur, definire: illud saltem affirmare licet eosdem ad neophytorum gregem habitos fuisse festis paschalibus anni circiter 387, quo superiores libros pronuntiavit, sicuti evidentius ex libro de Joseph patriarcha confirmari potest.

Exstat Philonis scriptum sub hoc titulo: Quod omnis probus sit liber; cujus sane materia cum istis Ambrosii lucubrationibus haud parum habet affinitatis. Nihil tamen decerpsit inde S. Doctor, nisi cum de Esau loquitur. Istic enim quidquid in illo libro optimum ac praestantissimum est, videtur dedita opera intra mediae pagellae angustias contraxisse.

 

 

0597C