Caput V.

De hospitalitate Abraham hospitum explorantis adventum, eisque obviam properantis. Commendatur eadem virtus, et vana quorumdam excusatio diluitur. Quam diligentem in ea se praebuerit idem sanctus, et quomodo uxorem in meriti partem adsciverit? Quid oblata ab utroque mystice significent? Postremo facta ministranti Abrahamo filii promissio, sicut et Sarae risus exponitur.

0434D

0435A 32. Diximus de Abrahae devotione, ac fide, de prudentia, justitia, charitate, parcimonia: nunc etiam de hospitalitate dicamus. Est enim non mediocris ea virtus. Unde et Apostolus principaliter eam in episcopo esse oportere geminae scriptionis docuit auctoritate; ut praesto sit advenientibus, et occurrat obviam, et itinera exploret, et adsit non quaerentibus, et rapiat 295 praetergredientes. Ante ostium sedebat Abraham, sedebat meridie. Quando alii requiescebant, iste hospitum explorabat adventus. Merito illi Deus apparuit ad quercum Mambre, quia fructum hospitalitatis studiosissime requirebat.

33. Et respiciens, inquit, oculis vidit, et ecce tres 0435B viri stabant secus illum. Et cum vidisset illos, cucurrit obviam illis (Gen. XVIII, 2) . Vide primo fidei mysterium. Deus illi apparuit, et tres aspexit. Cui Deus refulget, Trinitatem videt, non sine Filio Patrem suscipit, nec sine Spiritu sancto Filium confitetur. Haec alibi plenius (In lib. de Resurrectione carnis) . Nunc moralis persequendi propositum est loci. Non otiosus sedet, qui longe aspicit: nec aspexisse contentus, cucurrit obviam. Festinavit occurrere, quia non satis est recte facere, nisi etiam maturare quod facias. Festinanter enim manducare pascha lex jubet (Exod. XII, 11) . Uberiores enim fructus habet celerata devotio. Disce ergo quam impiger esse debeas, ut possis praevenire hospitem; ne quis praeveniat, et te boni muneris defraudet copia.

0435C 34. Bona est hospitalitas, habet mercedem suam, primum humanae gratiae, deinde quod majus est, remunerationis divinae. Omnes in hoc incolatu hospites sumus; ad tempus enim habitandi habemus hospitium: emigramus propere. Caveamus ne si nos duri aut negligentes fuerimus in recipiendis hospitibus, etiam nobis post vitae istius cursum sanctorum hospitia denegentur. Unde in Evangelio Salvator dicit: Facite vobis amicos de iniquo mammona, qui vos recipiant in aeterna tabernacula sua (Luc. XVI, 9) . Deinde etiam in hoc corpore sitis plerumque oboritur peregrinandi necessitas. Quod ergo aliis negaveris, id in te ipse decernis: et quod aliis detuleris, eo te facies dignum videri. Si omnes eam sententiam non suscipiendi hospites sequantur, ubi erit requies 0435D peregrinantibus? Relictis igitur humanis habitaculis, captabimus secessus ferarum, bestiarum cubilia.

35. Sed pauperiem praetendis. Non opes a te hospes requirit, sed gratiam; non ornatum convivium, sed cibum obvium. Melior est, inquit, hospitalitas cum oleribus ad amicitiam et gratiam, quam si vitulos occidas ad praesepia cum inimicitiis (Prov. XV, 17) . Haec grata hominibus, et accepta Deo. Unde Dominus 0436A Jesus in Evangelio (Matth. X, 42) . eum quicumque dederit hospiti potum aquae frigidae, coelestium asserit praemiorum non exsortem futurum. Denique Jacob oves adaquavit Rachel, et gratiam reperit, et uxorem acquisivit. Deinde qui scis an Deum suscipias, cum hospitem putas? Abraham dum peregrinantibus defert hospitium, Deum atque angelos ejus hospitio suscepit: quamvis et cum hospitem suscipis, suscipias Deum, sicut scriptum in Evangelio legis, dicente Domino Jesu: Hospes eram, et collegistis me . . . . Quod enim uni horum minimorum fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 35 et 40) . Unius horae hospitio vidua illa quae suscepit 296 Eliam, et exiguo cibo pavit, perpetuum toto tempore famis invenit alimentum, et mercedem accepit mirabilem, ut numquam 0436B de hydria farina deficeret. Elisaeus quoque defuncti pignoris resuscitatione donata, solvit hospitii pensionem.

36. Non sola tamen facilitas susceptionis, sed etiam sedulitas suscipientis et affectus quaeritur. Utrumque te Abraham docet. Cucurrit obviam, rogavit prior dicens: Domine, si inveni gratiam ante te, ne praeterieris servum tuum: sumatur aqua, et laventur pedes vestri, et refrigerate sub arbore: et sumam panem, et manducate, et post haec transietis: propter quod declinastis ad servum vestrum (Gen. XVIII, 3 et seq.) . Tres vidit, et unum Dominum appellavit, ipsius solius se servum fatetur. Deinde conversus ad duos quos ministros arbitrabatur, etiam ipsis deferre gestit obsequium, jam non jure debito servitutis obstrictus, 0436C sed blando sedulitatis nomine, usuque famulatus.

37. Et festinavit Abraham in tabernaculum ad Saram, et dixit ei: Festina et consperge tres mensuras similaginis, et fac subcinericia (Ibid., 6) . Bonus maritus exsortem religiosi muneris esse non patitur uxorem, nec avare sibi totum munus usurpat. Recte igitur et pietatis, et verecundiae causa servatur. Quod pietatis est, vult esse commune: quod pudoris est, integrum manet Sarae. Ante tabernaculum vir hospitum explorat adventus: intra tabernaculum Sara tuetur feminae verecundiam, et opera muliebria tuto exercet pudore. Foris maritus invitat, intus Sara convivium adornat. Nec solum ipse festinat Abraham, sed etiam festinandum dixit uxori, sociam devotionis 0436D ostendens, nec fide disparem.

38. Consperge, inquit, tres mensuras similaginis, et fac subcinericia. Graece. ἐγκρύφια dicuntur, hoc est, abscondita; eo quod latere debeat omne mysterium, et quasi operiri fido silentio, ne profanis temere divulgetur auribus. Hoc pascitur divina majestas, hunc epulatur affectum, qui parcus loquendi sit, nec sacra in medium ferat. Breviter autem fidei mysterium 0437A docet Sara, unius similaginis tres mensuras faciens, quae typum Ecclesiae habet cui dicitur: Laetare sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis (Esai. LIV, 1) . Haec est enim quae intimo fidem spiritu fovet, ejusdem divinitatis asserens Trinitatem, pari quadam mensura atque reverentia Patrem, Filiumque, et sanctum adorans Spiritum, et majestatis unitate concelebrans, personarumque proprietate distinguens, hac devotionem tuam fidei assertione consperge.

39. Mulier similaginem offerat, hoc est, interiora spiritalis frumenti vel grani illius de quo dictum est, quod nisi in terram ceciderit, nullum fructum afferat. Unde et prima vidit Maria Dominicae resurrectionis mysterium, et festinavit non passim omnibus, sed 0437B solis Petro et Johanni intimare sacrae salutis nuntium. Vir currat 297 ad boves, sumat vitulum, et sacramentum Dominicae passionis festinato impiger studio, non lento otio remissus accipiat, tradat illud puero qui innocentiam tenerae servet aetatis, dolum nesciat, referire non noverit, incorrupti corporis castimoniam custodiat. De quo ait Dominus Jesus: Nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut puer iste, non intrabitis in regnum coelorum (Matth. XVIII, 3) . Huic puero et similibus ejus etiam sanctus David divinae laudationis dispensat officium dicens: Laudate, pueri, Dominum (Ps. CXII, 1) .

40. Nec illud otiosum, quod cucurrit ad boves, tenerum vitulum et bonum sumpsit, et cum lacte apposuit. Denique et in Exodo cum pascha Domini declararet, 0437C ait Moyses: Agnus sine macula, mundus, consummatus, anniculus, masculus erit vobis ab ovibus et hoedis. Sumetis et occidetis, inquit, illum tota multitudo synagogae ad vesperum (Exod. XII, 5) . Unde et hic meridies esse describitur, quando Abraham Domino offert hospitium. Sed ad coenam vitulus immolatur, et cum lacte manducatur, hoc est, non in sanguine, sed cum fidei puritate. Bonus vitulus, ut pote qui peccata dilueret. Tener, quia non dura cervice, sed molli jugum legis agnovit, crucis patibulum non recusavit. Et merito tener, de cujus capite et pedibus et internis nihil relictum est, et os non est contritum ab eo, sed totus epulantium cibo cessit. Talem nobis Legis figuravit umbra, talem veritas Evangelii demonstravit (Joan. XIX, 36) .

0437D 41. Manducaverunt, inquit, illi: Abraham autem stabat sub arbore (Gen. XVIII, 8) . Advertimus humilitatis officium commendare humilitatem. Abraham stabat, et tu primam accubitionis partem occupas? Denique ea humilitas invenit gratiam, ut promitteretur ei filius.

42. Dixit autem ad illum: Ubi est Sara uxor tua? Qui respondit, et dixit: Ecce in tabernaculo (Ibid., 9) . 0438A Numquid ignorabat Dominus qui in posterioribus Sodomorum futura excidia denuntiat, ubi Sara esset? Non ignorabat: sed docere nos voluit, quantus pudor esse debeat feminarum; ne procaci occursu hospitum in se oculos inflectant; salva verecundia ministerium suum exerceant. Abraham quoque auribus tuis ingerit in tabernaculo Saram degere; ut discas quid ab uxore exigas. Provectiore aetate jam Sara juvenilem custodit verecundiam, ideo Dominus spopondit ei filium. Defecerant, inquit, Sarae fieri muliebria (Ibid., 11) . Non otiose additum, ne putares femineae adhuc possibilitatis fuisse, ut pareret.

43. Risit autem Sara (Ibid., 10) . Quod indicium futuri magis, quam incredulitatis arbitror. Risit enim, licet adhuc nesciens quid rideret, quod publicam 0438B esset in Isaac paritura laetitiam. Ideo negavit se risisse, quia ignoravit: ideo risit, quia prophetavit.