Caput VII.

Maximam esse causam quare hinc fugiamus, cum haec propria sit malitiae sedes; ac item quid sit fugere? Malitiam hic non interire, et qua de causa? De serpentis damnatione, quidve a sententia in hominem lata differat? Quivas accedit ejusdem sententia expositio.

0587A 37. Est igitur non mediocris causa cur hinc fugere debeamus, ut perveniamus a malis ad bona, ab incertis ad fidelia et plena veritatis, a morte ad vitam. Ipse quoque Dominus dicendo: Posui ante te bonum et malum, vitam et mortem (Deut. XXX, 15) , demonstravit quia bonum vita est, sed aeterna. Si haec enim obnoxia saeculo atque ejus malignitati, utique illa est bona, quae non corrumpitur et mutatur, quae nullo vitio degenerat, quae virtute acquiritur. Fugiamus ergo malitiam saeculi hujus, in quo ipsi dies, inquit (Ephes. V, 16) , mali sunt; et fugiamus impigre. Ideoque Esaias clamat: Convalescite manus remissae, et genua dissoluta (Esai. XXXV, 3) , id 0587B est, non corporis, sed animae genua, convalescite; ut directum ad coeli altissima mentis vestigium possit attolli, ut sit ductus solidior, vita maturior, 433 gratia plenior, prudentia circumspectior.

38. Hoc est enim fugere, scire quo tendas, ablevare se a saeculo, ablevare se a corpore; ne iterum frustra se aliquis extollat, et inflatus mente carnis suae non teneat caput, et dicatur de his: Fugerunt, et non viderunt (Job IX, 25) . Sed hoc est fugere hinc, mori elementis istius mundi, abscondere vitam in Deo, declinare corruptiones, non adtaminare cupiditates, nescire quae sunt mundi istius, qui nobis varios gignit dolores exinanit cum repleverit, cum exinaniverit, replet. Et haec omnia inania et vacua, in quibus nullus solidus est fructus. Mortuus est dives, 0587C et nihil habet; quia non est in Deum dives: et ideo insipiens, quia sapientia cultura est Dei, abstinere autem a malis disciplina est.

39. Quis ergo non fugiat malitiae locum, officinam improbitatis, quae interire nesciat? Denique non otiose signum positum est supra Cain, ne quis eum occideret; ut significaretur quod non exstinguatur et auferatur a terris malitia. Timebat Cain ne occideretur, quia fugere nesciebat. Augetur enim et cumulatur ipso usu malitia, et est sine moderatione, sine fine, dolo et fraude decernens, quae factis suis proditur et sanguine peremptorum, sicut et Cain proditus est. Versatur itaque in terris malitia, atque istic errat; et ideo rogamus voluntatem Dei fieri in terris sicut et in coelis (Matth. VI, 10) , ut et hic sit 0587D innocentia. Itaque malitia quoniam illic jam locum non habet, hic circuit, hic saevit, seseque effundit, non mundano illo mersa diluvio, non Sodomitano exusta incendio. Denique gravius postea in seminariis pullulavit, usque in ipsum parricidales ac sacrilegas injiciens manus universorum auctorem salutis. Lex tactum damnat, non aufert malitiam. Ipse Dominus Jesus peccatum damnavit, auctorem ejus distulit; ut esset per quem justi probarentur. Etenim 0588A quia malum Deus non fecit, sed nequitia diaboli inseruit, vindictam Deus distulit; ut ab ipsis quos deceperat, diabolus vinceretur (Conf. S. Aug. lib. IV contra duas epist. Pelag. c. 11) .

40. Exercentur ergo decepti, ut et pretium luant facilitatis, et sumant studia virtutis, industriam cautionis. Unde ait: Estote astuti sicut serpentes (Matth. X, 16) . Quare sicut serpentes? Ut et ille spolietur suo, et qui alios exuere voluit, amittat quae sunt ipsius, non venena, sed merita naturae. Denique dejicitur ille cum tu ascenderis. Scriptum est enim: Videbam satanam sicut fulgur cadentem de coelo (Luc. X, 18) . Non fulgur, inquit, sed sicut fulgur; quia suum lumen amisit, quod habebat antequam tibi tuum lumen vellet auferre. Verum forte dicas quia 0588B et de Salvatore legimus, quia sicut fulgur coruscans de sub coelo . . . ita erit et adventus Filii hominis (Luc. XVII, 24) . Bene et hic sicut fulgur, quia supra fulgur. Denique fulgur de sub coelo: lumen autem verum supra coelum. Ergo Satanas sicut fulgur, quia amisit hoc quod habuit: tu autem recepisti quod amiseras.

41. Non enim ita circa illum sicut circa te soluta est sententia. Nam Christi gratia quae te resolvit, illum astrinxit. Manet enim maledictio directa in serpentem propter tuam deceptionem. Sic enim dictum est ad eum: Maledictus tu ab omnibus 434 pecoribus terrae (Gen. III, 14) . Omnium enim communis inimicus est, qui fuit hostis bonorum, et pro iis damnatur quos adhuc non laeserat; quoniam qui hominem laesit, cui illa omnia subjecta sunt, laesit omnia. Communem 0588C etenim legem solvit, qua et ipse homini cum caeteris subditus est. Ideo communi odio omnium atque exsecratione maledictio ejus oneratur. Genus autem damnationis non mors, sed poena diuturna est: Super pectus, inquit, tuum et ventrem ambulabis (Ibid.) . Premenda enim fuit noxia conscientia, et proterenda malitia, fraudulentumque secretum tamquam a Dei facie relegandum: simul ostenditur quod terrena malitia sit, quae in terram recurvet. Denique addidit: Et terram edes omnes dies vitae tuae. (Ibid.) .

42. Describi quidem his natura serpentis videtur, sed magis omne vas malitiae describitur, omnis serpens improbitatis, qui in ventrem se dejicit, atque intra se venenum suum claudit, et intus in pectore suo volvit, cogitationibus suis lubricus, et super 0588D fraudes suas ambulans, suis dolis se ipse implicans, movens semper atque exagitans sua venena cum cogitat, ventrem quoque, hoc est, seminarium cordis sui proterens. Unde pulchre David ait: Alienati sunt peccatores ab utero, erraverunt a ventre, locuti sunt falsa. Furor illis secundum similitudinem serpentis, sicut aspidis surdae et obstruentis aures suas, quae non exaudiet vocem incantantium; et venefici, cum incantatur a sapiente (Psal. LVII, 4 et seq.) . Propter hoc 0589A etiam illud pulchre dictum videtur, quod in libro prophetico legimus: Ventrem meum doleo, ventrem meum doleo (Jer. IV, 19) ; quia ibi est malitia, ubi debet esse innocentia: et illud plus laborat, quod in nobis debet esse tranquillius: atque id nequitiae vestigiis proculcatur, stimulatur unguibus, processu quodam improbitatis, incrementoque concutitur, ubi est genitale seminarium posteritatis aeternae. Videtur quidem hoc ad id esse referendum, quod dolebat perisse quos creavit filios et suscepit, sed multo magis, quod in ventre suo verbi seminarium non habebat. Ideo ventrem suum dicit, quasi pretiosissimum. Pretiosus enim mentis uterus est, in quo fecunda seges consiliorum verbi semine pullulare consuevit, et vitae totius solent atque virtutum ac disciplinarum quaedam 0589B membra formari.

43. Sed ut revertamur ad propositum, quod malitiam Deus reprimendam interim, quam abolendam putaverit, ait ad serpentem: Et inimicitias ponam inter te et inter mulierem, et semen tuum et semen mulieris. Ipsa tibi observabit caput, et tu illius calcaneum (Gen. III, 15) . Ubi inimicitiae sunt, ibi discordia est, nocendique studium: ubi nocendi studium, ibi malitia ponitur. Ergo discordia inter serpentem et mulierem discordiae malitia subest. Non est ergo sublata malitia. Denique servatum est serpenti, ut calcaneum mulieris et seminis ejus observet, quo noceat, et venenum suum infundat. Non ergo ambulemus in terrenis, et serpens nobis nocere non poterit. Sumamus Evangelicum calceamentum quo venenum serpentis excluditur, morsus ejus hebetatur, ut simus 0589C calceati pedes in Evangelium. Et fortasse ideo Moyses 435 jubetur solvere calceamentum pedum suorum, ut sumeret calceamentum Evangelii; vel quia non Moysi, id est, non prophetis, sed apostolis praedicatio Evangelii debebatur. Ea est quam supra diximus, dicta in serpentem sententia. In hominem quoque cujusmodi directa sit, consideremus.

44. Maledictus ille qui auctor est culpae: sed non maledictus est iste qui aliena fraude deceptus est; tamen quia non servavit mandatum Dei, operum suorum labore damnatur. Maledicitur sane terra, sed in operibus peccatoris (Gen. III, 17) ; et maledicitur, donec resolvatur in terram. Ideo ergo suscepit Jesus carnem, ut maledictum carnis peccatricis aboleret; et factus est pro nobis maledictum, ut benedictio absorberet 0589D maledictionem, integritas peccatum, indulgentia sententiam, vita mortem. Suscepit enim et mortem, ut impleretur sententia, satisfieret judicato: Maledictum carnis peccatricis usque ad mortem. Nihil ergo 0590A factum est contra sententiam Dei, cum sit divinae conditio impleta sententiae. Maledictum enim usque ad mortem, post mortem autem gratia. Mortui ergo saeculo sumus, quid adhuc saeculo decernimus? mortui sumus cum Christo, quid adhuc vitae hujus actus requirimus? Mortem Christi in corpore nostro circumferimus; ut et vita Christi in nobis manifestetur. Non ergo jam nostram illam vitam, sed Christi vitam vivimus, vitam innocentiae, vitam castimoniae, vitam simplicitatis, omniumque virtutum. Cum Christo resurreximus, in ipso vivamus, in ipso ascendamus; ut serpens calcaneum nostrum quod vulneret, in terris reperire non possit.