Caput XI.

Quomodo animalia ducta fuerint ad Adam; quid sopor ejusdem et costae aedificatio nos doceat; quid etiam memorata animalia in paradisum adducta significent; et quo pacto justi in paradisum rapiantur?

49. Specta nunc cur Deus adhuc finxerit de terra 0298D omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli et adduxerit ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea. Qua ratione hoc factum est, cum tantummodo bestias agri, et volatilia coeli ad Adam adduxerit Deus? Erant enim pecora secundum genus suum. Denique habes infra: Quia imposuit Adam nomina omnibus pecoribus, et omnibus bestiis agri. Adae autem non est inventus adjutor 0299A similis illi (Gen. II, 20) . Quae igitur absolutio est, nisi quia indomitae bestiae, et volatilia coeli divina potestate ad hominem deducuntur? De pecoribus autem domitis congregandis et homo habuit potestatem. Itaque illud divinae operationis fuerit, hoc humanae diligentiae. Simul accipe qua causa omnia deducta sint ad Adam, ut in omnibus videret ex utroque sexu substantiam constare naturae, id est, ex masculo et femina, et ipse usu exemploque cognosceret necessarium sibi consortium mulieris adjectum.

50. Et immisit, inquit, Deus soporem in Adam, et obdormivit (Ibid., 21) . Quis est iste sopor, nisi quia paulisper ad conjugium copulandum cum intendimus intedimus animum, veluti intentos oculos ad Dei regnum 0299B inclinare atque inflectere videmur ad quemdam somnum istius mundi, et paulisper obdormire divinis, dum in saecularibus mundanisque requiescimus? Denique posteaquam soporem immisit in Adam, et dormivit, tunc aedificavit Dominus Deus costam quam sumpsit de Adam in mulierem. Bene, aedificavit, dixit, ubi de mulieris creatione loquebatur, quia in viro et muliere domus videtur quaedam plena esse perfectio. Qui sine uxore est, quasi sine domo sit, sic habetur. Sicut enim vir publicis officiis, ita mulier domesticis ministeriis habilior aestimatur. Considera quia ex corpore costam sumpsit, non ex anima portionem; hoc est, non anima ex anima, sed os de ossibus meis et caro de carne mea haec vocabitur mulier.

51. Ergo causam humanae generationis agnovimus. 0299C Sed quia plerosque movet qui diligentius intuentur, quomodo si vel primo magnum munus Dei fuit circa homines, ut in paradiso homines collocarentur, vel postea magnorum remuneratio videretur esse meritorum, ut ad paradisum justus unusquisque rapiatur, dicuntur etiam bestiae et pecora agri, et volatilia coeli in paradiso fuisse. Unde plerique paradisum animam hominis esse voluerunt, in qua virtutum quaedam germina pullulaverint: hominem autem et ad operandum, et ad custodiendum paradisum esse positum, hoc est, mentem hominis cujus virtus animam videtur excolere, nec solum excolere, sed etiam cum excoluerit, custodire. 168 Bestiae autem agri, et volatilia coeli quae adducuntur ad Adam, nostri irrationabiles motus sunt, eo quod bestiae vel pecora, quaedam 0299D diversae sint corporis passiones, vel turbulentiores, vel etiam languidiores. Volatilia autem coeli quid aliud aestimamus, nisi inanes cogitationes quae velut volatilium more nostram circumvolant animam, et huc atque illuc vario motu saepe traducunt? Propterea nullus inventus est menti nostrae similis adjutor, nisi sensus, hoc est, αἴσθησις. Similem sibi solam νοῦς noster potuit invenire.

52. Sed forte arguas, quia haec quoque Deus in 0300A tali paradiso locavit, hoc est, passiones corporis, et vanitatem quamdam fluctuantium vel inanium cogitationum, quod ipse nostri fuerit auctor erroris. Considera quid dicat: Habete, inquit, potestatem piscium maris, et volatilium coeli, et omnium repentium quae repunt super terram (Gen. I, 28) . Vides quod ille tibi tribuerit potestatem; ut de omnibus judicare tu debeas, singulorum genera judicii tui sobria definitione discernere. Vocavit ad te omnia Deus; ut supra omnia mentem tuam cognosceres. Cur quae tibi similia minime reperisti, adsciscere tibi et copulare voluisti? Dedit tibi certe sensum quo universa cognosceres, et de cognitis judicares, meritoque de illo fecundo paradisi agro ejectus es, quia non potuisti servare mandatum. Sciebat enim Deus esse te fragilem, 0300B sciebat judicare non posse; ideo dixit quasi fragilioribus: Nolite judicare ut non judicemini (Matth. VII, 1) . Ergo quia scivit infirmum te esse ad judicandum, voluit obedientem esse mandato; ideo praeceptum posuit. Quod si non praevaricatus esses, periculum incerti judicii incidere nequivisses. Itaque quoniam judicare voluisti, ideo addidit: Ecce Adam factus est tamquam unus ex nobis, ut sciat bonum et malum (Gen. III, 22) . Voluisti tibi arrogare judicium, ideo poenam pravi judicii refutare non debes. Posuit tamen te contra paradisum, ne memoriam ejus possis abolere.

53. Denique justi in paradisum saepe rapiuntur, sicut et Paulus raptus est in paradisum, et audivit verba ineffabilia. Et tu si a primo coelo ad secundum, 0300C a secundo ad tertium mentis tuae vigore rapiaris, hoc est, quod primum unusquisque homo est corporalis, secundo animalis, tertio spiritalis: si ita rapiaris ad tertium coelum, ut videas fulgorem gratiae spiritalis (animalis enim homo quae sunt spiritus Dei nescit), et ideo tertii coeli ascensio tibi est necessaria, ut rapiaris in paradisum: rapieris jam sine periculo, ut possis dijudicare omnia, quia spiritalis dijudicat omnia, ipse autem a nemine dijudicatur. Et fortasse quasi adhuc fragilis, audies verba ineffabilia quae non liceat homini loqui: et tunc quod acceperis reservato, et quod audieris custodito. Paulus apostolus custodiebat ne laberetur, vel alios certe faceret errare. Aut fortasse ideo dicit Paulus, quae non liceat homini loqui (II Cor. XII, 6 et 7) ; quia erat adhuc in corpore constitutus, 0300D hoc est, videbat istius corporis passiones, videbat legem carnis suae repugnantem legi mentis suae (Vid. S. Aug. l. II contra Julian. Pel., c. 5, n. 13) . Hoc enim malo intelligi, ne videamur quemdam 169 adhuc futuri periculi jactare terrorem. Si enim vel propter hanc vitam securitas, ut nullos praevaricationis post hanc futurae laqueos formidemus: ergo quicumque fuerit in paradiso ascensione virtutis audiet mysteria Dei arcana illa atque secreta: audiet dicentem 0301A Dominum tamquam latroni illi a scelere ad confessionem, et ad fidem a latrocinio revertenti: Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII, 43) .