Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.
Epistola Dedicatoria.
Praefatio.
Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi, A Paulino Ejus Notario Ad Beatum Augustinum Conscripta.
Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi, A Paulino Ejus Notario Ad Beatum Augustinum Conscripta.
Vita Et Institutum Sancti Patris Nostri Ambrosii Mediolanensis Episcopi .
Vita Et Institutum Sancti Patris Nostri Ambrosii Mediolanensis Episcopi .
Vita Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Ex Ejus Potissimum Scriptis Collecta, Et Secundum Chronologiae Ordinem Digesta.
Selecta Veterum Testimonia De Sancto Ambrosio.
Selecta Veterum Testimonia De Sancto Ambrosio.
In Sex Libros Hexaemeron Admonitio.
In Sex Libros Hexaemeron Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hexaemeron Libri Sex.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Hexaemeron Libri Sex.
Liber Primus. De Opere Primi Diei.
Liber Secundus. De Opere Secundi Diei.
Liber Tertius. De Opere Tertii Diei.
Liber Quartus. De Opere Quarti Diei.
Liber Quintus. De Opere Quinti Diei.
Liber Sextus. De Opere Sexti Diei.
In Librum De Paradiso Admonitio.
In Librum De Paradiso Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Paradiso Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Paradiso Liber Unus .
In Libros De Cain Et Abel Admonitio.
In Libros De Cain Et Abel Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Cain Et Abel Libri Duo .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Cain Et Abel Libri Duo .
In Librum De Noe Et Arca Admonitio.
In Librum De Noe Et Arca Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Noe Et Arca Liber Unus.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Noe Et Arca Liber Unus.
Fragmentum Libri De Arca Noe.
In Libros De Abraham Admonitio.
In Libros De Abraham Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Abraham Libri Duo .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Abraham Libri Duo .
In Librum De Isaac Et Anima Admonitio.
In Librum De Isaac Et Anima Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Isaac Et Anima Liber Unus.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Isaac Et Anima Liber Unus.
In Librum De Bono Mortis Admonitio. Ubi praecipue De Habitaculis Animarum Post Mortem, deque libro IV Esdrae disceptatur.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Bono Mortis Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Bono Mortis Liber Unus .
In Librum De Fuga Saeculi Admonitio.
In Librum De Fuga Saeculi Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fuga Saeculi Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Fuga Saeculi Liber Unus .
In Libros De Jacob Et Vita Beata Admonitio.
In Libros De Jacob Et Vita Beata Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Jacob Et Vita Beata Libri Duo .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Jacob Et Vita Beata Libri Duo .
In Librum De Joseph Patriarcha Admonitio.
In Librum De Joseph Patriarcha Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Joseph Patriarcha Liber Unus.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Joseph Patriarcha Liber Unus.
In Librum De Benedictionibus Patriarcharum Admonitio.
In Librum De Benedictionibus Patriarcharum Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus .
In Librum De Elia Et Jejunio Admonitio, Ubi nonnulla de jejunio Quadragesimali Mediolanensis Ecclesiae, ac de conviviis super sepulcra martyrum celebr
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Elia Et Jejunio Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Elia Et Jejunio Liber Unus .
In Librum De Nabuthe Jezraelita Admonitio.
In Librum De Nabuthe Jezraelita Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Nabuthe Jezraelita Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Nabuthe Jezraelita Liber Unus .
In Librum De Tobia Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Tobia Liber Unus .
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Tobia Liber Unus .
In Libros De Interpellatione Job Et David Admonitio.
In Libros De Interpellatione Job Et David Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.
Liber Primus. De Interpellatione Job, Et De Hominis Infirmitate.
Liber Secundus. De Interpellatione David.
Liber Tertius. De Interpellatione Job.
Liber Quartus. De Interpellatione David.
In Apologiam Prophetae David Admonitio.
In Apologiam Prophetae David Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Prophetae David Ad Theodosium Augustum.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Prophetae David Ad Theodosium Augustum.
In Alteram Davidis Apologiam Admonitio.
In Alteram Davidis Apologiam Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Altera Prophetae David.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Apologia Altera Prophetae David.
In XII Psalmorum Enarrationes Admonitio.
In XII Psalmorum Enarrationes Admonitio.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Enarrationes In XII Psalmos Davidicos.
Sancti Ambrosii Mediolanensis Episcopi Enarrationes In XII Psalmos Davidicos.
In Psalmum XXXVIII Enarratio. Titulus: In finem pro Idithum Canticum ipsi David.
In Psalmum XLVIII Enarratio. Hujus titulus est: In finem filiis Core, Psalmus David.
In Psalmum LXI Enarratio. Titulus: In finem, pro Idithum, Psalmus ipsi David.
Index Rerum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.
Index Rerum Quae In Hac Prioris Tomi Parte Continentur.
De Jacob Et Vita Beata Libri Duo.
De Joseph Patriarcha Liber Unus.
De Benedictionibus Patriarcharum Liber Unus.
De Elia Et Jejunio Liber Unus.
De Nabuthe Jezraelita Liber Unus.
De Interpellatione Job Et David Libri Quatuor.
Caput IX.
Quare ceciderit excessus ac timor super Abraham; quidve redditum eidem oraculum de suae posteritatis peregrinatione et servitute in Aegypto, de morte propria, deque liberatione posteritatis ejusdem significet? Quo denique visio flammae atque fornacis pertineat?
0484A
61. Denique quam hoc Abraham spiritali et prophetico affectu fecerit sequentia docent. Nam solis occasu excessus cecidit super eum: et ecce timor magnus et tenebrosus incubuit super eum (Gen. XV, 12) . Excessus prophetis fieri solet, sicut habes Prophetam dixisse: Ego dixi in excessu meo, omnis homo mendax (Ps. CXV, 2) . Excedit enim meus prophetae velut fines quosdam humanae prudentiae, quando repletur Deo. Et ante evacuat se cogitationibus et disceptationibus saeculi hujus; ut advenienti gratiae spiritali puram se et exinanitam praebeat, superveniat in eam Spiritus sanctus magna se vi infundens, ita ut mens hominis subito turbetur. Denique Angelus 0484B venit ad Mariam, et cum sedulitate et gratia venit; et tamen Maria mota est in introitu ejus. Unde Angelus ait ad eam: Ne timeas, Maria, invenisti enim gratiam apud Deum: et ecce concipies in utero, et paries filium (Luc. I, 30 et 31) . Cognoscimus ergo quia quando venit gratia Dei super propheticam mentem, subito irruit, et inde incubuisse et cecidisse super prophetas Spiritum sanctum legimus; quia excessum patitur, et turbatur, et timet, et quibusdam ignorantiae et imprudentiae tenebris offunditur: sicut et in Actibus Apostolorum legimus (Act. IX, 4) quia circumfulsit super Saulum de coelo, et cecidit, et horrore animi turbatus est, et audivit vocem de coelo dicentem: Saule, Saule, quid me persequeris (Ibid.) ? Desinit enim videre saecularia, qui incipit 0484C audire divina. Unde et timorem Abrahae et tenebras mirari non debes, quasi praeter virtutem aut meritum ejus acciderint, cum prophetarum consuetudini congruere advertas, quando adjuncta, ut cognoscant futura.
62. Continuo autem dictum habes ad eum: Sciendo scies quod peregrinum erit semen tuum in terra non sua, et servitio opprimentur, et nocebunt eis, et humiliabunt eos annis quadringentis (Gen. XV, 13) . Merito tenebrosus 340 horror et magnus factus est; quia magna oracula deferebantur, cum de populo saeculorum dabatur praeceptum. Quomodo tam facile capere istud mens humana poterat, maxime quae admonebatur, ut in hac peregrinaretur terra? Non enim tam quae futura erant declarabantur, quam praescribebantur 0484D quae facienda nobis forent: Peregrinum, inquit, erit semen tuum; sive quia omnes homines peregrini esse debeamus in hac terra, omnium etenim pater est Abraham: sive quia verum semen Abrahae peregrinetur in hoc mundo. Illud enim verum semen est, de quo dictum est: In Isaac erit semen tuum (Gen. XXI, 12) . Denique qui se Abrahae haeredem agnoscebat ait: Advena ego sum in hac 0485A terra et peregrinus, sicut omnes patres mei (Ps. XXXVIII, 13) . Qui enim peregrinus hic fuerit, civis in coelo est; qui autem in hac terra omnem animae suae substantiam constituendam putaverit, haereditatemque hujus terrae acquirendam exsultaverit, a Dei regno excludetur. Unde Apostolus ad fideles viros, et cives Hierusalem illius quae in coelo est, et Ecclesiae filios dicit: Ergo jam non estis advenae atque peregrini: sed estis cives sanctorum, et domestici Dei (Ephes. II, 19) . Non ergo haec terra nostra est, de qua potest princeps mundi hujus dicere ostendens omnia regna orbis terrae: Tibi dabo potestatem hanc, si procidens adoraveris me (Matth. IV, 8) : erunt omnia tua quae sibi alieni vindicant, et servitio opprimunt populum Dei; ut servis ejus nocere, et humiliare 0485B conentur sanctos Dei. Denique ipse Filius Dei nihil sibi ex hoc mundo vindicandum putavit, unde ait: Venit mundi hujus princeps, et in me inveniet nihil (Joan. XIV, 30) . Diversi ergo Domini in servitute nos volunt tenere, incessat diabolus, infestant angeli ejus, passiones motusque corporis velut domestici atque intestini hostes inquietant. Foris pugnae, intus timores: foris pugnae, intus cupiditates. Aliena est enim interni corporis substantia puritati cordis; et ideo impugnat, vel certe repugnat. Bellum ergo quotidianum est, et intra castra eadem grave praelium, donec Deus misericors diabolum atque ministros ejus judicet, passiones restinguat, ac subjiciat menti sedulae, exquirat animas nostras de omnibus offensionis, et periculi nostri auctoribus, qui ait: Sanguinem animarum vestrarum exquiram de manibus 0485C omnium bestiarum (Gen. IX, 5) . Et Joannes vidit et dixit: Quia mors et infernus missi sunt in stagnum ignis (Apoc. XX, 15) .
63. Itaque exibunt justi, ut nihil de suo dimittant in hac terra; ne spolia eorum resideant apud incolas et possessores istius terrae. Qui etiam sic abibunt de terra Aegypti ista, ut vasa quae sumpserunt ab Aegyptiis mutuo (Exod. XII, 35 et 36) , vel aurea, inquit, vel argentea quibus ad tempus uterentur, secum auferant, et depraedentur Aegyptios. Haec vasa acceperunt voluntate Domini, et secum ea auferunt, quia resurrectionis filii sunt, quibus dicitur: 341 Non peribit capillus de capite vestro (Luc. XXI, 18) . Vasa haec Aegyptii dederunt, quae de terra afflictionis 0486A sunt assumpta. Et sunt alia aurea, alia argentea, quia omnis creatura Dei bona, et maxime hominis in terris praestantissima, quam honoravit Deus, ut inspiraret in faciem ejus spiritum vitae, et omnibus praeficeret animantibus. Haec illa sunt vasa de quibus dicit Apostolus: Habemus thesaurum in vasis fictilibus (I Cor. IV, 7) . Haec est vestis Aegyptiorum qua vestitur anima nostra; ut locupletior hinc recedat, et quo hic vehementer laborabat, liberetur. Non solum enim omnis creatura ingemiscit, et parturit, sed etiam nos; donec veniat redemptio corporis nostri. Habet Dominus curam operis sui, habet naturae promptae in plerisque ad rationem ac benevolentiam. Neque enim excidi et perire patimur arbores, quarum circa primos fructus nobis fetura prorumpit, 0486B si posteriore aetate eas aut ventus decutiat, aut sol adurat, aut sufficienda et subministranda virtute siccitatibus deficiat substantia: sed melioribus auris differimus examinandas. Et ideo Dominus Deus noster bonae voluntatis remunerator, etiam primae feturae atque indolis contemplationem habens omne colligi patitur animae nostrae patrimonium et reservari, futuri adventus illud probaturus temperie.
64. Memor itaque sui muneris quod immortale voluit esse aequis, sed si culpa non obrepsisset et gravis, quae fecit ut non expediret homines diu vivere, ait ad Abraham: Tu autem ibis ad parentes tuos cum pace, nutritus in senectute bona (Gen. XV, 15) . Patitur nos discedere ex hoc saeculo, ut secessione 0486C animae hoc corpus resolvatur in terram suam, et fiat finis peccati: deinde per resurrectionem reformetur divinae liberalitatis gratia. Ideoque dicit ad Abraham: Tu ibis ad patres tuos. Nonnulli putaverunt patres esse elementa, ex quibus constat caro nostra dum vivimus, et in quae resolvimur. Sed nos qui meminimus matrem nobis esse Hierusalem, quae sursum est, quae libera est, quae est mater omnium nostrum, sicut dicit Apostolus (Galat. IV, 26) , illos asserimus patres qui vitae merito et ordine praecesserunt. Erat illic Abel pia victima, erat pius et sanctus Enoch, erat Noe, ad eos promittitur Abraham transitus. Transit enim qui de hac vita recedens ad vitam demigrat alteram, qua vivit mens sapientis et justi viri qui nutritus est in pace. Nam insipiens in 0487A bello nutritur et in discordiis: justus in senectute bona vivit. Non dixit longa, sed bona (Gen. XV, 15) , quia justus bene senescit: injustorum autem nemo, quamvis cervis vivacibus diuturniore vita vixerit. Nam diu vivere commune sapientibus atque insipientibus est: bene autem vivere speciale sapientis est, cujus senectus venerabilis, et aetas senectutis vita immaculata: non diuturna, inquit (Sap. IV, 8 et seq.) , neque numero annorum computata, nec capillis canis 342 in capite, sed sensibus. Ille ergo bene senescit, qui bene senserit.
65. Quarta autem generatione revertentur (Gen. XV, 16) . Historia quidem de Judaeis videtur convenire, qui in Aegyptum transierunt, et de Aegypto exierunt. Quadringenti enim et triginta anni eorum illic 0487B exacti sunt: sed non omnes centenos, et quot excurrunt, annos vixerunt, sicut Moyses, aut Jesus Nave; ut quartae generationis tempus conveniat. Unde mysticum aliquid magis requiramus, eo quod tetras omnibus numeris apta sit, et radix quaedam decimae ac fundamentum, hebdomadis quoque media. Denique nonagesimus tertius psalmus scribitur quarta Sabbati; eo quod hic numerus medius sit priorum et sequentium. Tres enim praecedunt eum, primus, secundus, tertius; et tres sequuntur, quintus, sextus, septimus. Qui hunc psalmum canit, velut aptis numeris vitam istius mundi transigit, quasi tetragonus, et stabilis, atque perfectus. In quatuor libris plenum Evangelium atque perfectum est. Quatuor animalia mystica sunt. Mundi quoque istius partes 0487C quatuor sunt, ex quibus congregati filii Ecclesiae regnum Christi sacratissimum propagarunt, venientes ab Oriente atque Occidente, Septentrione et Meridie. Quadripartito igitur latere sancta surrexit Ecclesia. Decas quoque ex isto numero assurgit. Si enim connectas ab uno usque ad quatuor, hoc modo decimam facies. Computa unum, adde illi duo, fiunt tres: adde tribus tres, fiunt sex: et ad sex adde quatuor, fiunt decem. Tetras igitur decem implet, decas numerum omnem complectitur. Quatuor quoque aetates sunt hominis, pueritia, adolescentia, juventus, maturitas. Paulatim assurgit et fundatur. Sapientia itaque summa prudentiae quarto aetatum ordine venit. Meritoque ut si quis ante sub rege Aegypti fuit, maturioris tamen consilii exit de potestate 0487D ejus, et legem sibi agnoscit sequendam. Tunc fit ei istius vitae mare pervium. Similis ratio his quae gignuntur solo. Ubi semen sparsum fuerit, solvitur humo; et primo prorumpit in radicem, deinde germinat, formatur fructus, et postea maturescit. Arbores quoque ipsae primum fructum ferunt, deinde ipse adolescit fructus, accessu temporis mutat colorem, quarto ordine consummatur, hoc est, novissimo. 0488A Ita ergo et nos in terra hac afflictionis fugiamus lateres formare: sed lacrymis et gemitu provocemus Domini misericordiam; ut mittat nobis Moysen et Aaron, hoc est, legem et sacerdotem: sed illum verum Sacerdotem et sacerdotum principem, qui licet inter homines versaretur, dicebatur: Ecce spiritus ante faciem nostram Christus Dominus (Thren. IV, 20) ; et liberet nos de terra Aegypti, ut pascha Domini celebremus. Feramus etiam fructum fidei ab ipsa pueritia, augeamus in adolescentia, coloremus 343 in juventute, compleamus in senectute. Jam enim securis ad radicem arboris posita est; ut qui facit, fructum ferat. Adultam etiam maturamque segetem nostram messor inveniat; ut maturos fructus in apothecis recondat, ne immaturos hyems deprehendat, 0488B ventus decutiat, pluvia corrumpat.
66. Ego tamen arbitror significari magis inter adventum Domini priorem, et secundum qui futurus est judicii dies, tempus medium. Ideo enim et ad solis occasum viro hujusmodi factus est pavor magnus, quia occidente jam mundo, futurum sacrificium declarabatur, quo mundus redimeretur, fides esset hostia, quae non divideretur a filiis Abrahae. Nam qui eam dividunt, non sunt Abrahae filii. Fides comparatur regno coelorum: Simile est enim regnum coelorum grano sinapis . . . . (Matth. XIII, 31) . Et: Simile est regnum coelorum negotianti (Ibid., 45 et 46) qui emit agrum, et invenit in eo margaritam pretiosam. Regnum coelorum indivisum est; quia regnum Trinitatis unum est. Ideo perpetuum atque aeternum, quia 0488C indivisum; omne enim regnum divisum facile destruetur. Hostia etiam foret pudicitia Trinitati dicata, post illud sacrificium, vitulae quoque pro laboribus, quia sacerdotalis est victima: caprae autem, quia pro peccatis hostia: arietis, quia pro omni mundo, et pro ipsis arietibus vel coelestibus, non solum pro hominibus, nec solum pro agnis, sed etiam pro haedis quos peccatricis generationis fetore exuit. Testificatur oraculum futuros adhuc in terra afflictionis Abrahae filios; ut in agone multorum et gravium certaminum se probent: et ita cum multa supellectili aureorum et argenteorum vasorum spoliis opimis exeant et revertantur animae, atque exeant pretiosa possidentes corpora diversarum virtutum, et praecipue castimoniae possessionum thesauro repleta, 0488D sumpturae etiam Christi judicio de diabolo, et ejus ministris, caeterisque qui sibi voluerunt nocere, vindictam. Tunc erit pavor magnus etiam justorum. Nemo enim sine peccato. Omnes habebunt quod timeant; quia impleta peccata erunt. Et cum superabundaverit peccatum, superabundabit et gratia.
67. Iterum cum jam sol esset ad occasum, flamma facta est: et ecce fornax fumigabunda, et lampades 0489A ignis quae pertransierunt per media divisa illa (Gen. XV, 17) . Etiamsi dubitaretur de superioribus, confirmarent sequentia; quando flammam factam ad occasum legimus, quae illuminaret vespertina mundi tempora, et fulgeret in tenebris, ac revelaret latentia. Denique continuo visa est fornax fumigabunda. Cujus similitudine exprimi videtur vita humana implicata iniquitatibus saeculi istius atque involuta, non habens veri fulgoris claritudinem, et splendorem sinceri luminis. Intus quasi fornax aestuat diversis cupiditatibus, et quibusdam desideriorum anhelat ignibus: foris velut quodam fumo attexitur, ne videat veritatis 344 faciem. Obumbrantur itaque et obducuntur quadam caligine oculi animae; ut confundatur globo quodam fumigantis nubiculae mentis adspectus; 0489B ne pura possit spectare negotia, donec coelestes lampades dirigat Dominus Jesus, hoc est, fulgorem gloriae suae. Quando, inquit, non indigebunt luce lucernae, et lumine solis; quoniam ipse Dominus erit lux omnibus (Apoc. XXII, 5) , et ipse illuminabit omnia mundi istius, quorum supra cognita est divisio, nunc manifestata in lumine, non per speculum in aenigmate, nec in parte, sed facie ad faciem veritatis soliditas, atque illud quod perfectum est, possit videri.