Caput VII.

Ex verbis Domini ad Abraham philosophos hoc suum dogma: Omnia esse sapientis, hausisse, atque inibi quae possessio Abrahae divinitus sit promissa? Quinque reges, nempe corporis sensus, a quatuor, hoc est, corporalibus illecebris devincuntur: at Sodomorum equitatum idem patriarcha in Christi nomine pugnans revocat, vitia scilicet refraenat ac errores.

0471D

37. Sequitur locus quo evidenter docemur quantum mens superfluis portionis irrationabilis exhaustis proficiat, et quantum vitia vitiis adjuncta mali afferant. Non enim otiose Scriptura posuit: Et dixit Deus ad Abraham, postquam recessit Lot ab illo: Respice oculis tuis et vide a loco in quo nunc tu es, ad Africam, et Aquilonem, et Orientem, et mare; quia omnem terram quantum vides, tibi dabo eam, et semini 0472A tuo in aeternum (Gen. XIII, 14 et 15) . Hinc tamquam a fonte hauserunt Stoici philosophi dogmatis sui sententiam: omnia sapientis esse (Diogen. Laer., lib. VII, in Vita Zenonis) . Oriens enim et Occidens, Septentrio, et Meridies portiones sunt universitatis. His enim totus mundus includitur. Haec cum promisit Deus daturum se Abrahae, quid aliud declarat, nisi sapienti et fideli praesto omnia, deesse nihil? Unde et Salomon in Proverbiis ait: ejus qui fidelis sit, totus mundus divitiarum (Prov. XVII, 6) . Quanto prior Salomon quam Zenon Stoicorum magister, atque auctor sectae ipsius! Quanto prior quam ipse pater philosophiae Plato, vel ejus inventor nominis Pythagoras! quis autem fidelis, nisi sapiens? Stultus enim sicut luna immutatur: sapiens autem immobilis fide permanet.

0472B 38. Sed forte dicas: Quomodo sapientis totus mundus est? Quoniam ipsa natura dat illi sortem omnium, etiamsi ipse nihil possideat. Domina est enim et possessor omnium sapientia, quae sua putat naturae munera; quoniam in usum hominum data sunt, nec ullis indiget, etiam si desint ei ad victum necessaria. Namque ut musicus organa, aut medicus medicamenta, aut nauclerus quae ad navis instrumentum necessaria sunt, etiamsi quando non habeat; habet tamen eo ipso quo possit his uti, etiamsi ad tempus usus eorum non suppetat: quanto magis sapiens suum judicat quidquid naturae est, qui vivit secundum naturam! Non enim amittit jus suum, qui meminit se ad imaginem Dei factum, et ad homines 0472C a Domino Deo dictum: Crescite, et multiplicamini, et replete terram, et dominamini in eam, et imperate piscibus maris, et volatilibus coeli, et omnibus 329 pecoribus et omnibus serpentibus qui super terram (Gen. I, 28) . Et novit quia sapientia omnium mater est, et ipsa orbem terrarum possidet. Denique Salomon qui sapientiam poposcit et accepit a Domino Deo nostro: Ipse mihi, inquit, dedit eorum quae sunt scientiam veram; ut sciam dispositionem orbis terrarum, et virtutem elementorum, initium et consummationem et medietatem omnium rerum, et divisiones temporum, et anni cursus, et stellarum dispositiones, naturas animalium et iras bestiarum, vim ventorum, et cogitationes hominum, differentias herbarum, et virtutes radicum, et quaecumque sunt abscondita et improvisa (Sap. VII. 17 et seq) . 0472D Sed haec nulli nisi perfecto suppetunt.

39. Denique Abraham quamdiu adhaerebat ei Lot, hoc est, deflexio morum, sortem horum non acceperat. Ubi vero deflexionis ambiguo quodam atque anfractu absolutus, rectas virtutum semitas continuis animae suae gressibus coepit carpere, in omnem terram possessor mittitur, atque dicitur ei: Surge, et perambula terram in longitudinem et in latitudinem; quia tibi dabo eam, et semini tuo in aeternum (Gen. XIII, 17) . Ergo qui sapientiam meruerit, et non fuerit ancillae filius, non peccati servus, non successioni carnis obnoxius; sed liberae, id est, Sarae illius non servientis, sed 0473A principantis, bonae stirpis, bonae indolis, perfectae titulo virtutis haereditatem acquiret universitatis. Dicitur ergo Abrahae: Surge. Non corporalem assurectionem significat, sed spiritalem, hoc est, Surge qui dormis (Ephes. V, 14) , surge a terrenis, surge a corporalibus, relinque terrena, coelum aspice; et exsurge a mortuis, hoc est opinionibus vanis, et disputationibus Chaldaeorum. Intuere mundum, intuere etiam illum qui potest totum donare mundum. In possessionem, inquit, tibi dabo mundum, quem Deum ante credebas.

40. Perambula terram in longitudinem ejus et latitudinem. Utique intra momentum terram istam Persarum interclusam imperiis, ab Indiae quoque littoribus ad Herculis, ut aiunt, columnas, vel Britanniae 0473B extrema confinia, non potuit perambulare. Et potuit quasi indevotus videri, qui coelesti oraculo non obedisset, si obeundae hujus terrae mandatum accepisset: sed cum sit ejus devotio probata; quia ad quercum tantummodo Mambre transtulerat tabernaculum (Ibidem, 18) , utique terram, hoc est, virtutem possumus perfectam intelligere, quae bonos fructus daret, et fecundas inventiones, cogitationumque primitias, meritorum vindemiam, frumento, vino et oleo repleret interiorem domum, terram resurrectionis quam promisit patribus nostris fluentem lac et mel (Exod. III, 17) , suavitatem vitae, jucunditatis gratiam, splendorem gloriae, cujus haeres primus factus est primogenitus a mortuis Dei Filius Jesus Christus. Et ideo non seminibus dixit, sed semini (Galat. III, 16) ; ut 0473C declararet illum, qui hanc haereditatem humano generi primus acquireret.

41. Cognovimus bonae mentis profectum, quae a vitio lubricae deflexionis exsurgens quaesivit 330 statim praemium sapientiae, haereditatem justitiae. Quantum autem noceant levitati vitia adjuncta, docet sequentium series lectionum. Nam illi quatuor reges qui de quinque regibus triumphaverunt, et adduxerunt equitatum Sodomorum totum, coeperunt etiam Lot filium fratris Abrahae, et discesserunt. Quinque reges (Gen. XIV, 1 et seq.) quinque sensus corporis nostri sunt, visus, odoratus, gustus, tactus, auditus: quatuor reges, illecebrae corporales atque mundanae sunt; quoniam et caro hominis, et mundus quatuor constat elementis. Merito reges dicuntur, quia habet suum culpa dominatum, habet regnum grande. Unde 0473D Apostolus ait: Non regnet peccatum in vestro mortali corpore (Rom. VI, 12) . Sensus igitur nostri facile corporalibus delectationibus et saecularibus cedunt, et quadam eorum potestate capiuntur. Corporales enim delectationes et illecebras hujus saeculi non vincit, nisi mens quae fuerit spiritalis, adhaerens Deo, et se totam a terrenis separans. Deflexio omnis his capitur. 0474A Unde Joannes ait: Vae habitantibus in terra (Apoc. VIII, 13) . Non utique omnes homines comprehendit, qui tunc vitae hujus cursum conficerent (sunt enim et in terris positi quorum conversatio in coelis est), sed eos quos terrenae conversationis affectus, ac hujus saeculi vicerit gratia. Ergo non habitatores, sed accolae sumus terrae hujus. Accola enim temporalis diversorii spem gerit: habitator autem spem omnem atque usum suae illic substantiae locare videtur, ubi habitandum putaverit. Itaque qui est terrae accola, habitator coeli est: qui autem habitator terrae, possessor est mortis.

42. Numeravit Abram trecentos decem et octo vernaculos suos, et percussit eos, et persecutus est usque Choba, quae est ad dextram Damasci (Gen. XIV, 14 et 0474B 15) . Et numerus vitalis est. In ipso enim vita, si credamus in passione in nomine Domini Jesu. Nam haec est nominis interpretatio hujus; quod diximus Choba (Lib. I de Abraham, c. 2) , id est vita. Ipsa ad dexteram Damasci pulchre esse dicitur. Agni enim ad dexteram, haedi ad sinistram. Scit exercitata mens quos ad praelium consummandum sibi adhiberet, quibus armis instrueret, quibus ducat vexillis. Non aquilarum praefert imagines, nec dracones: sed in cruce Christi, et in Jesu nomine progreditur ad praelium, hoc signo fortis, hoc vexillo fidelis. Merito ergo mens exercitata, quae recepit veram sapientiam justi viri. Justitia autem solers correptionis est, ac arguendo revocat peccatores, et stringit passionum impetus.

43. Ideo dicit Scriptura, quia revocavit omnem equitatum 0474C Sodomorum, hoc est, habenas tenuit, frena rationis imposuit, revocavit culpam, stravit errorem. Equus enim stare nescit, velox ad impetum, cervicem exaltans suam, hinniens ad libidinem. Quid tam simile peccati? Fervet enim primo culpa impetu et omnem recti cogitationem praevenit, motuque immaturo exsilit, ut eam difficile ratio revocare possit. Fertur in praeceps, et ascensorem suum projicit in mare istud hujus saeculi, cervice tumida recusans jugum correptionis. 331 Est specialis quaedam forma libidinis, quae vocem mutet hominis, verba amantis corrumpat, suisque se prodat sermonibus. Denique ad Judam per Jeremiam dicit Dominus Deus: Nunc videbitur ignominia tua, et adulterium tuum, et hinnitus, et alienatio fornicationis tuae supra colles (Jerem. XIII, 25 et 26) . Hunc justus revocavit equitatum: 0474D mores quoque declinantis convertit, et ad se vocavit, ut imitatores sui fierent, qui deflexerant; quia sensus nostri ad disciplinam mentis recurrunt.

44. Substantiam quoque recepit. Non patrimonium utique significat, sed vitalem animae substantiam, in qua sit pretiosus census, non stipula, non fenum; in qua fidelis sit alloquii splendor, in qua nostrae census 0475A subsistat spei. Haec est enim vera nostra substantia, quae est sapientiae dives copiis, haec immortalis substantia: corporis autem, vel accidentium diurnus magis quam diuturnus usus. Unde quidam recte non putant patrimonii dici substantiam. Non enim subsistimus in eo, cum et illis quibus desit pecunia, vitae tamen non desit substantia.