286 Caput III.

De caeteris Abrahae virtutibus, nimirum de prudentia ejus in rescindendis rixarum causis, justitia in dividendo, ubi et de imprudentia Loth amoenis utilia postponentis, ejusque poena: tum de patrui in ipsum caritate, pietate in Deum, continentia in victoria, et mercedis a Deo propositae electione; ac tandem de accepto futurae posteritatis et Christi nascituri promisso.

0423D

10. Primas igitur partes sibi justo ordine vindicavit devotio. 0425A Videamus et caeterarum virtutum gratiam. Mulcebatur sanctus Abraham nepotis praesentia cui patrium affectum exhibebat. Incidit rixa inter servulos nepotis et patrui. Advertit prudentior servulorum dissensionibus dominorum concordiam solvi solere, amputavit fibram discordiae, ne contagium serperet. Tolerabilius enim putavit ut copula sequestraretur, quam gratia dirimeretur. Quod te facere oportet, si forte hujusmodi aliquid incideris, ut seminarium dissensionis auferas. Neque enim tu fortior quam Abraham. Ille declinanda censuit, non despicienda servulorum jurgia. Et si tu fortior, cave ne alter infirmior qui aurem praebeat servulorum susurris. Frequenter indivisa servitia inter parentes discordiam serunt. Divide potius, ut 0425B maneat amicitia. Indivisa domus duos non sustinet. Nonne melius est emigrare cum gratia, quam cohabitare cum discordia?

11. Ipsa quoque cujusmodi esse debeat divisio, Patriarcha edocet. Firmior dividat, infirmior eligat, ne habeat quod queratur. Electionis enim suae partem non poterit calumniari. Non residet occasio resiliendi cui datur optio eligendi, nec divisor gravatur. Nam quo prudentior, eo cautior; ut nec in divisione circumscribatur, nec in electione fraudetur.

12. Divisit Abraham, quia non capiebat, inquit, illos terra habitare simul (Gen. XIII, 6) , quia nimium divites erant. Saeculare vitium ut divites terra non capiat. Nihil enim satis est divitum cupiditati. Quanto 0425C ditior quis fuerit, tanto avidior ad possidendum est. Extendere agri terminos cupit, et vicinum excludere. Numquid hujusmodi Abraham? Minime, quamvis in principio et ipse imperfectior. Unde enim perfectio ante adventum Christi? Nondum venerat qui diceret: Si vis perfectus esse, vade, vende omnia tua, et da pauperibus, et veni, sequere me (Matth. XIX, 21) . Tamen ut minime avarus electionem offert, ut justus dissensionem amputat. Non sit, inquit, rixa inter me et te, et inter pastores meos et pastores tuos, quia homines nos fratres sumus. Nonne ecce tota terra ante te est? Discede a me: si tu in sinistram, ego in dexteram: vel si tu in dexteram, ego in sinistram (Gen. XIII, 8 et seq.) .

13. Et levavit oculos Lot, et elegit irriguam regionem, 287 inquit, Jordanis; quia tota rigabatur, et 0426A erat sicut paradisus Dei. Plerumque possessiones obveniunt haereditariae, aliae utiliores, aliae amoeniores. Non utique in portione secundae sunt. Nam incipit minui singularum meritum. Sed si non queunt partes de utilioribus convenire, conferantur amoenae utilioribus. Diversa hominum ingenia sunt: alios utilia, alios amoena delectant. Infirmior amoeniora eligit, utiliora fastidit. Villicus nonnumquam utilis est, vel actor agri confertur urbano. Si insipiens sit elector aut cocum eligit, aut vocalem quem venustioris gratiae putat, refutat utiliorem. Plerumque etiam ubi fructus non impares sunt, prudentior amoeniora declinat. Cito invidiam movent, cito in se excitant mentem avari. Hic tamen nihil dixit Scriptura de eo quod alia pars utilior, alia amoenior fuerit; 0426B ne studio Abraham cepisse oculos adolescentis videretur. Amoenam partem unam descripsit, non addidit alteram utiliorem. Necesse erat ut de tota regione duas partes faceret: deinde praesentia, non absentia dividebat. Una regio capere utrumque non poterat. Quod potuit summae esse justitiae, electionem obtulit.

14. Lot amoenam elegit, quae cito praedonum oculos incurrit. Hinc bellum inter reges, adversariorum victoria, incolarum captivitas. Itaque etiam Lot infirmioris consilii pretium luit, non terrarum infecunditate, sed amoenitatis invidia deceptus, ut etiam ipse captivus abduceretur; quoniam vitio servilis nequitiae a potiore deflexerat, et partem flagitiosissimorum elegerat; Sodoma enim luxuria 0426C atque lascivia est. Ideoque declinatio latina interpretatione dicitur Lot, quod is vitia eligit qui a virtute declinat, et ab aequitate deflectit.

15. Quo comperto Abram numeravit servulos suos vernaculos (Gen. XIV, 14) ; et cum trecentis decem et octo viris adeptus victoriam, liberavit nepotem. Probatur divisionis affectus, quando sic amabat nepotem, ut pro eo nec belli declinaret periculum. Quid est, numeravit? Hoc est, elegit. Unde illud non solum ad scientiam Dei refertur, sed etiam ad gratiam justorum, quod in Evangelio dixit Dominus Jesus: Et capilli vestri omnes numerati sunt (Luc. XII, 7) . Cognovit autem Dominus qui sunt ipsius: eos autem qui non sunt ipsius, non dignatur cognoscere. Numeravit autem trecentos decem et octo, ut scias non quantitatem numeri, sed meritum electionis 0427A expressum. Eos enim adscivit, quos dignos numero judicavit fidelium, qui in Domini nostri Jesu Christi passionem crederent. Trecentos enim τ Graeca littera significat, decem et octo autem summam ιή exprimit. Fidei ergo merito Abraham vicit, non populoso exercitu. Denique eos quibus quinque regum arma cesserunt, cum paucis egressus vernaculis triumphavit.

16. Sed qui vincit non debet sibi arrogare victoriam, sed deferre Deo. Hoc Abraham docet, qui triumpho factus humilior est, non superbior. 288 Sacrificium denique obtulit, decimas dedit; ideoque ei Melchisedech qui interpretatione Latina dicitur rex justitiae, rex pacis, benedixit: Erat enim sacerdos summi Dei (Gen. I, 18) . Quis est rex justitiae 0427B sacerdos Dei, nisi cui dicitur: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech (Ps. CIX, 4) , hoc est, Dei Filius, sacerdos Patris, qui sui corporis sacrificio Patrem nostris repropitiavit delictis.

17. Quantum autem illud quod de praeda victoriae nihil voluit contingere, nec oblatum sumere? Minuit enim fructum triumphi mercedis susceptio, et beneficii arrodit gratiam. Plurimum enim refert utrum pecuniae, an gloriae dimicaveris: alter mercenarii loco ducitur: alter dignus habetur conservatoris gloria. Jure sanctus de praeda usurpare aliquid vel oblatum recusat, ne dicat qui dedit: quia ego divitem feci eum; hoc solum sibi satis esse testatur, quod pastui praeliantium juvenum profecisset. Dicet aliquis (23, q. 5, c. Dicat aliquis) : Cum ipse vicerit, 0427C quomodo dicit ad regem Sodomorum, Nihil sumam abs te; cum praeda utique in potestate vicotris fuerit ? Docet militarem disciplinam, ut regi serventur omnia. Sane iis qui secum fuissent in adjumentum fortasse sociati, partem emolumenti tribuendam asserit tamquam mercedem laboris.

18. Ideoque quoniam sibi mercedem ab homine non quaesivit, a Deo accepit, sicut legimus scriptum; quia post haec verba factum est verbum Domini ad Abram in visu dicens : Noli timere Abram, ego protegam te, merces tua multa erit valde (Gen. XV, 1) . Non est serus ad remunerandum Dominus, et cito promittit, et multa largitur; ne infirmos animos per dilationem aliquam subeat poenitentia contempsisse praesentia: et velut quadam usuraria largitate compensat, 0427D ut uberiora restituat ei qui captus non fuerit oblatione praesentium.

19. Ab ipso quoque Domino mercedem quam postulet, consideremus. Non divitias ut avarus exposcit, non longaevitatem vitae istius, ut meticulosus mortis, non potentiam; sed dignum quaerit sui haeredem laboris: Quid mihi, inquit, dabis? Ego autem dimittor sine filiis (Ibid., 2) . Et infra: quia mihi semen non dedisti, vernaculus meus mihi haeres erit (Ibid., 3) . Discant ergo homines conjugia non spernere, nec sibi sociare impares; ne hujusmodi suscipiant liberos, quos haeredes habere non possint; 0428A ut vel transfundendae haereditatis contemplatione, si nullo contuitu pudoris moventur, digno studeant matrimonio.

20. Sed si Abrahae sententia ad corrigendum minus proficit, accipe oraculum Dei hujusmodi condemnantis haereditatem: Non erit, inquit, haeres tuus hic: sed alter qui exierit de te, ille haeres tuus erit (Ibid., 4) . Quem dicit alterum? Peperit enim et Agar filium Ismael, sed non ipsum dicit, sed dicit sanctum Isaac. Et ideo addidit: Qui exierit de te. Ille enim vere exivit ex Abraham, qui legitimo conjugio procreatus est. Sed per Isaac legitimum filium, illum verum legitimum possumus intelligere 289 Dominum Jesum Christum, quem in principio Evangelii secundum Matthaeum Abrahae filium legimus 0428B (Matth. I, 1) , qui verum se Abrahae gessit haeredem, auctoris illuminans successionem, per quem Abraham respexit in coelum, et splendorem posteritatis suae agnovit non minus illustrem, quam stellarum coelestium fulget claritas. Sicut enim stella differt a stella in claritate, ita et resurrectio mortuorum (I Cor. XV, 41) . Apostolus dicit. Eo quod resurrectionis suae donans consortia, homines quos mors solebat terris abscondere, regni coelestis fecit esse participes.

21. Quomodo autem Abrahae propago diffusa est, nisi per haereditatem fidei, per quam coelo comparamur, conferimur angelis, aequamur stellis? Ideo ait: Sic erit semen tuum. Et credidit, inquit, Abraham Deo (Gen. XV, 6) . Quid credidit? Christum sibi per 0428C susceptionem corporis haeredem futurum. Ut scias quia hoc credidit, Dominus ait: Abraham diem meum vidit, et gavisus est (Joan. VII, 56) . Ideo reputatum est illi ad justitiam, quia rationem non quaesivit, sed promptissima fide credidit. Bonum est ut rationem praeveniat fides; ne tamquam ab homine, ita a Domino Deo nostro rationem videamur exigere. Etenim quam indignum ut humanis testimoniis de alio credamus, Dei oraculis de se non credamus! Imitemur ergo Abraham, ut haeredes simus terrae per justitiam fidei, per quam ille mundi haeres factus est.