403 Caput VIII.

Nihil terroris habere ipsam mortem, sed opinionem de morte terrori esse; quae quidem opinio ad vitam referenda est. Duas causas esse cur mors habeatur terribilis, quibus refutatis, mors variis testimoniis, sed praesertim B. Job auctoritate praedicatur.

0555A

31. Quod si terribilis apud viventes aestimatur, non mors ipsa terribilis est, sed opinio de morte, quam unusquisque pro suo interpretatur affectu, aut pro sua conscientia perhorrescit. Suae igitur unusquisque conscientiae vulnus accuset, non mortis acerbitatem. Denique justis mors quietis est portus, nocentibus naufragium putatur. Certe iis quibus gravis est timor mortis, non est grave mori, sed grave est vivere sub metu mortis. Non ergo mors gravis, sed metus mortis. Metus autem opinionis est: opinio vero nostrae infirmitatis, contraria veritati. Nam per veritatem virtus, per opinionem infirmitas. 0555B Opinio autem non mortis utique, sed vitae est. Ergo illud grave vitae magis invenitur esse. Liquet igitur quia mortis metus non ad mortem referendus est, sed ad vitam. Non enim habemus quod in morte metuamus, si nihil quod timendum sit vita nostra commisit. Etenim prudentibus delictorum supplicia terrori sunt: delicta autem non mortuorum actus sunt, sed viventium. Vita igitur ad nos refertur, cujus actus in nostra potestate est: mors autem nihil ad nos; est enim separatio animae et corporis: anima absolvitur, corpus resolvitur. Quae absolvitur, gaudet: quod resolvitur in terram suam, nihil sentit: quod nihil sentit, nihil ad nos.

32. Tamen si mors malum, quomodo juvenes non timent fieri senes, nec finitimam morti verentur aetatem; 0555C patientiusque deficit qui praesumpta morte deficit, quam qui inopinata. His quoque qui mortem malum putant, aptum responsum arbitror, quia per vitam ad mortem est transitus: per mortem autem ad vitam reditus. Neque enim nisi qui mortui fuerint, possunt resurgere. Insipientes autem mortem quasi summum malorum reformidant: sapientes quasi requiem post labores, et finem malorum expetunt.

33. Duabus autem ex causis mortem insipientes verentur. Una, quod eam interitum appellant: interitus autem hominis esse non potest, cum anima superstes corpori sit, salvo eo quod ipsum corpus maneat resurrectio. Altera autem causa, quod poenas reformident, poetarum videlicet fabulis territi, latratus Cerberi, et Cocyti fluminis tristem voraginem, 0555D Charontem tristiorem, Furiarum agmina, aut praerupta tartara, in quibus Hydra saevior sedem habeat. Tityi quoque viscera reparandis fecunda suppliciis, quae vultur immanis sine ullo fine depascitur. Ixionii quoque orbis perpetuam sub poenae atrocitate vertiginem, tum saxi desuper imminentis super capita accubantium inter epulas impendentem ruinam. 404 Haec plena sunt fabularum, nec tamen negaverim 0556A poenas esse post mortem. Sed quid ad mortem id quod post mortem est? Si autem quae post mortem sunt, referantur ad mortem, eadem etiam quae post vitam sunt, referantur ad vitam. Nulla ergo erunt supplicia quae referantur ad mortem. Mors enim, ut supra diximus (cap. 4) , absolutio est et separatio animae et corporis: non est autem mala solutio; quia dissolvi et esse cum Christo multo melius (Philip. I, 23) . Non igitur mala mors. Denique mors peccatorum pessima. Non utique mors pessima generaliter: sed pessima specialiter peccatorum (Psal. XXXIII, 22) . Denique pretiosa justorum. Unde liquet acerbitatem non mortis esse, sed culpae (Ps. CXV, 15) .

34. Pulchre autem Graeci a fine mortem appellaverunt; τελευτὴν enim mortem appellant, eo quod finis 0556B istius vitae sit. Sed etiam somnum Scriptura nuncupat mortem, sicut est illud: Lazarus amicus noster dormit: sed vado ut suscitem eum (Joan. XI, 11) . Somnus autem bonus, quoniam quies est, sicut scriptum est: Ego dormivi, et requievi, et surrexi; quoniam Dominus suscepit me (Psal. III, 6) . Dulcis igitur quies mortis. Denique Dominus suscitat quiescentes, quia Dominus est resurrectio.

35. Illud quoque egregium, quod ait Scriptura: Ante mortem non laudaveris quemquam (Eccli. XI, 30) . Unusquisque enim in novissimis suis cognoscitur, et in filiis suis aestimatur, si bene filios suos instituit, et disciplinis competentibus erudivit. Siquidem ad negligentiam patris refertur dissolutio filiorum. Tum quia unusquisque, quamdiu vivit, obnoxius est 0556C lapsui, nec senectus immunis a crimine; ideo legis quia Abraham mortuus est in senectute bona (Gen. XXV, 8) , eo quod in bonitate propositi sui permansit. Mors igitur vitae est testimonium. Nam si laudari ante gubernator non potest, quam in portum navem deduxerit, quomodo laudabis hominem, prius quam in stationem mortis successerit? Et ipse sui est gubernator, et ipse vitae hujus jactatur profundo, quamdiu in salo isto, tamdiu inter naufragia. Dux ipse nisi confecto praelio non sumit lauream, nec miles arma deponit, nec stipendii mercedem adipiscitur, nisi hoste superato. Mors igitur stipendiorum plenitudo, summa mercedis, gratia missionis est.

36. Quantum autem morti dedit sanctus Job, qui 0556D dixit: Benedictio morituri in me veniat (Job. XXIX, 13) ? Nam etsi Isaac benedixerit filios suos moriens, et Jacob benedixerit Patriarchas: tamen benedictionis illius gratia poterat solis benedicentium meritis deputari, vel pietati paternae. Hic vero nulla praerogativa meritorum est, nulla pietatis, sed solius mortis privilegium: cum benedictio cujusque morituri tantum virtutis habeat, ut eam sibi sanctus 0557A Propheta optaverit. Ac per hoc cogitemus semper hunc versiculum, et corde teneamus.

37. Si quem viderimus pauperem moriturum, sumptu juvemus; et dicat unusquisque nostrum: Benedictio morituri in me veniat. Si quem viderimus debilem, non deseramus: si quem in extremis positum, non relinquamus: occurrat et nobis dicere: 405 Benedictio morituri in me veniat. Laudet et te unusquisque moriturus, unusquisque depositus aevo, unusquisque confectus vulnere gravi, unusquisque morbo absumptus, et jam morti proximus. Hic versiculus quantos benedici fecit! Quoties mihi pudorem incussit, si moriturum praeterii, si non visitavi graviter aegrum, si fastidivi inopem, si captivum non redemi, si senem sprevi! Sit ergo in corde id semper, 0557B ut stimulet duriores, ut admoneat promptiores. Resonent te postrema verba morituri, et benedictionem tui egrediens corpore anima secum vehat. Eripe etiam eum qui ad mortem ducitur, qui periturus erat, nisi tu subvenisses, ut dicas: Benedictio perituri veniat in me.