304 Caput VIII.

Abrahamum Deus varie tentat, sed maxime dato immolandi filii praecepto. Ejusdem praecepti singula verba expenduntur, et perfecta Patriarchae obedientia in ejus profectione, ac reliquo sacrificii apparatu declaratur. Postremo post expositum mysterium in ariete Isaaci vice oblato figuratum, tertia proponitur ejusdem Abrahami benedictio.

0445A

66. Et factum est post haec verba, Deus tentavit Abraham (Gen. XXII, 1) . Aliter Deus tentat, aliter diabolus. Diabolus tentat ut subruat: Deus tentat, ut coronet. Denique probatos sibi tentat. Unde et David dicit: Proba me Deus, et tenta me (Psal. CXXXVIII, 23) . Et sanctum Abraham probavit ante, et sic tentavit; ne si ante tentaret quam probasset, gravaret: probavit 0445B eum cum exire de Charra jussit, et obedientem reperit (Gen. XII, XIV, XVII) . Probavit cum fidei titulo fretus liberavit nepotem, cum de praeda nihil attigit, cum promisit seni filium, et cum esset centum annorum, quamvis Sarae genitalia consideraret emortua; tamen credidit, nec fide haesitavit, qui posset haesitare ratione sterilitatis aut senectutis: probavit eum hospitii sedulitate (Gen. XVIII, 1 et seq.) . Probatum igitur, quasi fortiorem tentandum putavit majoribus, et quibusdam imperiis durioribus. Et hoc quidem exemplo docemur, quia veris probatur quis: tentatur autem compositis et fictis. Non enim (22, q. 2, cap. Si quaelibet, § Non enim) volebat Deus immolari a patre filium, nec impleri hoc munus volebat, qui ovem pro filio immolandam obtulit: sed tentabat affectum 0445C patris, si Dei praecepta praeferret filio, nec paternae pietatis contemplatione vim devotionis inflecteret.

67. Et dixit ad eum: Abraham, Abraham (Gen. XXII, 1) ! Repetitione nominis mentem excitat, ut esset paratior. Denique respondit ille: Ecce ego. Et dixit: Accipe filium tuum amantissimum, quem dilexisti Isaac, et vade in terram excelsam, et offeres mihi illum holocaustum in uno montium, quem tibi dixero (Ibid., 2) . Non sinit otiosum esse affectum patris. A principio eum stimulat, et pungit pietatis aculeis, et filii nomen addidit ad nomen necessitudinis, et vim amoris. Non satis putavit dixisse filium, adjungit, amantissimum quem dilexisti Isaac. Quid est quod ait: Quem dilexisti: et non dixit, quem diligis? Possumus quidem uti ad defensionem Scripturae consuetudine 0445D divinae, quia praeteritum plerumque ponit pro venturis vel praesentibus, ut in Evangelio habes: Hic est filius meus dilectissimus, in quo complacui (Matt. III, 17) , cum utique semper in Filio placeat Pater. Et in Psalmo habes: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Ps. CIX, 1) , cum semper sedeat. Possumus tamen et amantissimum ad praesens accipere, et quem dilexisti ad id, ut non recenti quodam impulsu amoris, sed inolito diu et probato amore significaret dilectum. Quod enim ad 0446A tempus augetur, ad tempus resolvitur: quod autem diu aut semper placuit, cito aboleri non potest. Potest et illud non absurdum videri, quia morituros plus diligimus. Hoc est, quem ante dilexisti; quasi jam diligat immolandum. Nec otiose addidit 305 nomen sancti Isaac, hoc est, eum quem suscepisti de uxore unicum, suscepisti in senectute, suscepisti tamquam fidei tuae praemium, remunerationem operum tuorum, suscepisti ex promissione Dei, non conjugis fecunditate, ex qua alium sperare possis. Offeres mihi holocaustum: sed prius vade in terram excelsam. Interponitur spatium, ne praecipitari subito videatur affectus, ut illa dilatione obrepat pietatis gratia, desiderium patris. Adjecit: In uno montium quem tibi dixero. Et hic similiter, ut dum ascenderet 0446B senex, infringeretur impetus, lassaret dextera, deficeret intentio: dum quaereret montem discere, dedisceret apparatum.

68. Exsurgens autem non solum sequenti die, sed etiam diluculo, ut attulisse nox moras studio festinantis patris videretur: Stravit asinam suam, et sumpsit secum duos pueros, et Isaac filium suum, et concidit ligna ad holocaustum (Gen. XXII, 3) . Docemur parata omnia ad sacrificium deferre: discimus etiam apparatum sacrificii, et ministerii munus ipsi nobis vindicare, non delegare aliis. Senex Abraham, et dives pecoribus, atque abundans servitiorum, non quaesivit comitatus sui agmina: ipse quoque ligna concidit, et obsequia majora viribus suis non intermisit.

0446C 69. Venit autem ad locum quem dixit illi Deus, die tertio (Ibid., 4) . Et cum duobus ipse tertius proficiscitur, hostiam suam secum ducens, et die tertio ad locum sacrificii venit. Salutaris hic numerus, et conveniens sacrificaturis. Denique et in posterioribus Moyses dicit ad Pharaonem regem Aegypti: Viam trium dierum ibimus, et immolabimus Domino Deo nostro, sicut dixit nobis (Exod. VIII, 27) . Et recte tertio die celebratur Trinitatis sacrificium.

70. Et respiciens Abraham oculis vidit locum a longe (Gen. XXII, 4) . Sollicite explorat qui properat implere. Quamvis senilem studio celeraret gradum, tamen hoc serum putans praecedebat oculis: vigebant singulorum officia membrorum, licet senilia membra non possent vigere. Solet hebetari visus 0446D senum, ut etiam propinqua non facile conspiciant. Hic non solum vidit locum, sed etiam longe positus aspexit.

71. Nec dubitavit vidisse, sed ait pueris suis: Sedete hic cum asina: ego autem et puer pertransibimus usque illuc; et cum adoraverimus, revertemur ad vos (Ibid., 5) . Merito typus in asina, quia et veritas in pullo asinae. In hoc enim animante figuratur populus gentilium, ante oneri subjectus, nunc Christo subditus. Isaac ergo Christi passuri est typus. Venit in 0447A asina, ut crediturus populus nationum significaretur. Ideoque et Dominus cum ad subeundam pro nobis passionem veniret, pullum asinae solvit, quem ipse consedit etiam mitem atque mansuetum, jam Christo sua terga 306 credentem. Quod autem ait: Ego et puer pertransibimus viam, demonstrat quod non deficeret in tanto apparatu pater, non cederet filius: aut quia pertransirent pietatis remedio tanti facinoris austeritatem. Addidit: Ad vos revertemur. Prophetavit quod ignorabat (22, q. 2, cap. Si quaelibet, § Prophetavit) . Ipse solus disponebat redire, immolato filio: sed Dominus per os ejus locutus est quod praeparabat. Captiose autem loquebatur cum servulis, ne cognito negotio, impediret aliquis, aut gemitu obstreperet, aut fletu.

0447B 72. Accepit autem ligna holocausti, et imposuit Isaac filio suo: accepit et ignem ipse in manu et machaeram (Gen. XXII, 6) . Consecratur sacris hostia ministeriis, et commendatur futura. Quae pietatis hostia pii ante ministerii vectura est. Ligna Isaac sibi vexit, Christus sibi patibulum crucis portavit. Abraham comitabatur filium, Pater Christum. Nec Isaac solus, nec Jesus solus. Denique ait: Solum me relinquetis, et non sum solus, quia Pater mecum est (Joan. XVI, 32) .

73. Dixit autem Isaac ad Abraham patrem suum, Pater. Qui dixit: Quid vis, fili (Gen. XXII, 7) ? Pulsatur pietatis vocabulis patrius affectus, et fluctibus quibusdam hinc atque inde tunditur. Filius vocat patrem: pater dicit, Fili; ut ipso verborum sono se 0447C recognoscat pater: quam impossibile est ut ferire possit, cujus se vulneri subjicere optaret. Haec nomina vitae solent operari gratiam, non ministerium necis: haec vocabula incitare ad pietatem, non ad mortem solent.

74. Addidit Isaac dicens: Ecce ligna, ubi est ovis in holocaustum (Ibid.) ? Et hic prophetat sermone, non scientia. Ovis enim a Domino ad sacrificium parabatur. Respondit denique similiter et Abraham: Deus providebit sibi ovem ad holocaustum, fili (Ibid.) . Inflexibilis a studio devotionis minister vocare filium frequenter non timet; ita eat intentionis soliditate fundatus: et hoc se meliorem patrem putabat, hoc sibi in perenne mansurum judicabat filium, si eum immolaret Deo. Non solum autem hoc prophetavit, 0448A quod statim accidit, quia Deus providit sibi pro Isaac hostiam, et reddidit patri filium: verum illud magis, quod non haec hostia divinae esset dispositionis: sed alia esset hostia quam Deus sibi pararet, ut mundaret orbem terrarum: illa esset omnibus acceptior, propter quam multi patres offerrent filios suos, et separari in hoc saeculo a filiis non timerent. Quotidie offerunt patres filios suos, ut moriantur in Christo, et consepeliantur in Domino. Quanti patres, occisis martyrio filiis, laetiores ab eorum tumulo reverterunt!

75. Venit Abraham ad locum sacrificio praedestinatum; Et aedificavit ibi aram, et imposuit ligna (Ibid., 9) . Quanta molimina immolaturi, ne raptus 307 subito ad immolandum aestimaretur? Et colligatis 0448B manibus ac pedibus Isaac filii sui, imposuit eum in aram super ligna (Ibid.) . Nectit filio manibus suis vincula pater; ne refugiendo filius, et vi ignis excitus peccatum incurreret.

76. Et dixit Angelus, Abraham, Abraham (Ibid., 11) . Tenuit quodammodo manum ejus divina vox, et ictum vibrantis occupavit dexterae. Nec semel vocavit; ne aut plene non audiret, aut fortuitam vocem putaret. Sic revocavit, quemadmodum imperavit. Repetivit vocem, tamquam veritus ne praeveniretur studio devotionis, et una vox impetum ferientis revocare non posset. Non injicias, inquit, manum in puerum, neque feceris ei quidquam; nunc enim cognovi quia timeas Deum tuum, et non pepercisti filio tuo dilectissimo propter me (Ibid., 12; 2-2, q. 2. cap. Si quaelibet, 0448C § Non enim) : hoc est dicere: Affectum tuum inquisivi, non factum exegi. Tentavi mentem tuam, si etiam filio dilectissimo non parceres propter me. Non aufero quod donavi ipse, nec haeredem invideo, quem largitus sum non habenti. Nec otiose hic quoque ei dilectissimum filium dixit, ut illud quod supra dixit, Quem dilexisti, ita dictum ostenderet, ne aestimares quod jam diligere desiisset.

77. Et respiciens Abraham vidit, et ecce aries unus haerens in virgulto (Ibid., 13) . Qua ratione arietem? Quasi praestantem utique caetero gregi. Qua ratione suspensum? Ut adverteres hostiam illam non esse terrenam. Qua causa cornibus suspensum, nisi quod carnem suam virtute superiore a terris levaret? Juxta quod scriptum est: Cujus principatus 0449A super humeros ejus (Esai. IX, 6) . Quis utique significatur, nisi ille de quo scriptum est: Exaltavit cornu populi sui (Psal. CXLVIII, 14) ? Cornu nostrum Christus est, qui praestitit omnibus, sicut legimus, Speciosus forma prae filiis hominum (Ps. XLIV, 3) . Solus elevatus et exaltatus a terris, quemadmodum ipse nos docet, cum loquitur: Ego non sum de hoc mundo, ego de supernis sum (Joan. VIII, 23) . Hunc vidit Abraham in isto sacrificio, hujus passionem aspexit. Et ideo ipse Dominus ait de eo: Abraham diem meum vidit, et gavisus est (Ibid., 56) .

78. Unde Scriptura: Vocavit Abraham nomen loci illius, Dominus videt; ut dicant hodie: In monte Dominus apparuit (Gen. XXII, 14) , hoc est, quod apparuerit Abrahae, revelans futuram sui passionem corporis, qua mundum redemit: demonstrans etiam 0449B genus passionis, cum suspensum ostendit. Virgultum illud patibulum crucis est. Et in hoc ligno praestantissimus ductor gregis exaltatus omnia traxit ad se; ut ab omnibus cognosceretur. Unde et ipse ait: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum (Joan. VIII, 28) . Hinc quoque promeruit Deum Abraham.

79. Denique haec est tertia benedictio. Tres enim plenarias accepit benedictiones: unam post victoriam, qua liberavit nepotem, quando occurrit illi Melchisedech, quando dixit ei Dominus: Respice in coelum, et numera stellas, si poteris: sic erit semen tuum. Et credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam (Gen. XV, 5 et 6) : aliam quando jussus 0449C est Abraham nominari (Gen. XVII, 5) , et signaculum 308 accepit circumcisionis: tertiam hic, quando dilectissimum filium suum holocaustum Deo non dubitavit offerre. Haec iterum benedictio praestitit superioribus. In illis enim propagationem seminis Abrahae promisit futuram: in hac autem ait: Et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae; quoniam audisti vocem meam (Gen. XXII, 18) . Et nos ergo audiamus vocem Dei nostri, et obediamus praeceptis ejus, si volumus apud eum invenire gratiam.