Caput II.

Devotio Abrahae quomodo divini praecepti verbis probata? Quid sit exire de cognatione, quove pacto ejusdem patriarchae obedientiam Dei promissio secuta sit? Idem invocato Domino, sibi ob uxoris pulchritudinem timet, cavetque. At Pharao propter illius raptum castigatus, quantum sit adulterii crimen indicio est: unde Abrahae exemplo ad studium devotionis provocamur.

0421B

3. Magnus plane vir, et multarum virtutum clarus insignibus, quem votis suis Philosophia non potuerit aequare. Denique minus est quod illa finxit, quam quod iste gessit, majorque ambitioso eloquentiae mendacio simplex veritatis fides. Itaque cujusmodi fuerit in eo viro devotio, consideremus. Ea enim virtus ordine prima est, quae est fundamentum caeterarum: meritoque hanc ab eo primam exegit Deus dicens: Exi de terra tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui (Gen. XII, 1) . Satis fuerat dixisse de terra tua. Ibi enim erat exire de cognatione, exire de paterna domo: sed ideo addidit singula, ut ejus affectum 283 probaret ne forte aut imprudentem 0421C cepisse videretur, aut fraus aliqua mandatis pararetur coelestibus. Sed sicut coacervanda fuerunt praecepta, ne quid lateret: ita etiam proponenda praemia, ne forte desperaret. Tentatur ut fortis, incitatur ut fidelis, provocatur ut justus, meritoque exivit quemadmodum locutus est illi Dominus.

4. Et exivit cum eo Loth (Ibid., 4) . Hoc autem quod pro magno inter septem Sapientum dicta celebratur ἔπου Θεῷ, id est, sequere Deum, perfecit Abraham, factoque Sapientum dicta praevenit, et secutus Deum exivit de terra sua. Sed quia ante terra ei fuerat alia, hoc est, regio Chaldaeorum de qua exivit Thare Pater Abrahae, et in Charram demigravit; et quia secum eduxit nepotem suum, cui dictum fuerat: Exi de cognatione tua; consideremus ne forte hoc sit exire 0421D de terra sua de hujus terrae, hoc est, de corporis nostri quadam commoratione egredi, de qua exivit Paulus qui dixit: Nostra autem conversatio in coelis est (Philip. III, 10) ; et de illecebris et delectationibus corporalibus quas velut cognatas animae nostrae dixit, quam compati necesse est corpori, donec ejus colligata vinculo adhaeret. Ergo exire de conversatione 0422A terrena, et saecularibus oblectamentis et superioris vitae moribus atque actibus debemus; ut non solum loca, sed etiam nosmetipsos mutemus. Si cupimus adhaerere Christo, deseramus corruptibilia. Sunt autem corruptibilia in nobis caro, delectatio, vox obnoxia passionibus corporalibus. Per vocem autem passiones intelligimus. Unde quoniam anima nostra διμερής est, hoc est, bipertita, et rationabile habens et irrationabile, quod dividitur per carnem et delectationis corporalis illecebras, caeterasque passiones corporis: qui justus est vir, rationabile animae suae ab irrationabili disjungere debet ac segregare. Hoc est enim exire de Charra, tamquam de cavernis quibusdam, et cuniculis, latibulisque egredi. Latere enim criminosae conscientiae est. Et nos 0422B igitur sequentes Abraham exeamus de latibulis. Si enim filii Abrahae sumus, opera Abrahae faciamus; ut luceant opera nostra coram Deo, et coram hominibus. Justus dicit opera sua regi: peccator seipsum occultat, sicut Adam se occultare cupiebat, sed latere non poterat. Paruit itaque Abraham mandato, nec ulla legitur mora intervenisse.

5. Egressus perambulavit terram usque ad Sichem (Gen. XII, 6) , quod interpretatione latina dicitur humerus vel cervix, per quae exsecutionem praescripti operis intelligimus. Siquidem et infra habemus scriptum: Supposuit humerum suum ad laborandum (Gen. XLIX, 15) . Unde per figuram locorum id expressum advertimus, quod devotionem suam sanctus Abraham non solum studio, sed etiam efficacia probaverit 0422C fructuosa, qua ad quercum usque pervenerit. 284 Quo loco apparuit illi Dominus, et dixit: Semini tuo dabo terram hanc (Gen. XII, 7) . Vide quomodo promisso frequenti tamquam invalidum adhuc informet atque instituat; et ipse memor sui totum Deo deputet, nihil sibi vindicet. Ideo et aram aedificavit Deo, qui apparuit ei; et recessit inde in montem contra Orientem Bethel (Ibid.) , surgentem adhuc sibi solem cupiens justitiae videre. Ideoque non in vallibus, sed in monte tabernaculum sibi locavit, quia Deus montium est, et non vallium.

6. Et invocavit nomen Domini (Ibid., 8) . Ubi Bethel, id est, domus Dei, ibi et ara: ubi ara, ibi et invocatio Dei nostri. Non immeritoque processus tantos habuit, quia Deum sperabat sibi auxilio fore. 0422D Exercetur athleta Dei, et probatur adversis: in desertum abiit, fames incidit, in Aegyptum descendit. Compererat in Aegypto lascivam esse juvenum luxuriam, petulantem cupiditatem, voluptatum intemperantiam. Advertebat inter hujusmodi viros intutam uxoris pudicitiam fore, sibique conjugis pulchritudinem periculo futuram: monuit uxorem, ut sororem 0423A se diceret. Quo docetur non magnopere decorem conjugis quaerendum, qui viro necem plerumque gignere solet. Non enim tam pulchritudo mulieris, quam virtus ejus et gravitas delectat virum. Qui suavitatem quaerit conjugii, non superiorem censu ambiat, quam necessitates non teneant maritales: si non monilibus ornatam, sed moribus. Offendit plerumque virum, si se uxor nobiliorem noverit. Haec proxima superbiae sunt. Sara non facultatibus ditior, non genere splendidior erat; ideo virum imparem non putabat, ideo quasi parem gratia diligebat, ideo non censu est retenta, non parentibus, non propinquis, sed virum proprium quocumque pergeret, sequebatur: externa adiit, sororem se ejus adseruit, contenta si ita esset necesse, se periclitari pudore, 0423B quam virum salute. Ut tueretur maritum mentita est germanitatem; ne insidiatores pudoris ejus tamquam aemulum et vindicem uxoris necarent. Denique simul ut viderunt illam Aegyptii, admirati quod speciosa esset valde, induxerunt illam ad regem suum, et cum Abraham bene egerunt, tamquam fratrem ejus quae placuisset regi, honorantes.

7. Afflixit autem Dominus Pharao afflictationibus magnis et saevissimis, et domum ejus propter Saram uxorem Abrae (Gen. XII, 17) . Magnum testimonium documentumque castitatis tuendae. Locus ita hortatorius, ut unusquisque se castum praebeat, alienum non affectet thorum, nec latendi spe, aut faciendi impunitate alienam uxorem incessat, non incuria aut stultitia provocetur mariti, aut absentia longiore. 0423C Adest praesul conjugii Deus quem nihil lateat, nullus evadat, nemo irrideat: vicem absentis mariti tuctur, servat excubias, imo sine excubiis deprehendit reum antequam 285 faciat quod paraverit; in animis singulorum, in mentibus universorum crimen agnoscit. Et si maritum adulter fefelleris, non fallis Deum: et si maritum evaseris, et si judicem fori luseris, non evadis judicem totius mundi. Ille gravius ulciscitur injuriam inopis, contumeliam imprudentis mariti. Major est enim injuria auctorem, quam custodem thalami spretum et non consideratum.

8. Ipse quoque Pharao, licet rex Aegyptiorum quem et insolentia regalis potentiae supinaret, et Aegypti lascivia atque luxuries a studio castitatis abduceret, vocavit Abraham, et arguit eum dicens: 0423D Quid hoc fecisti mihi? Quare non dixisti mihi quia uxor tua est: sed dixisti mihi quia soror tua est: et 0424A sumpseram eam mihi uxorem? Et nunc ecce mulier tua ante te (Ibid., 18, et 19) . Etsi natura ferus ac barbarus, tamen significat etiam exteris ac barbaris moribus esse curam pudoris, et adulterii etiam sibi crimen cavendum. Qui praetendit ignorantiam, condemnat intemperantiam. Nec mirum si barbarus jus novit naturae: muta animalia quae nullis tenentur legibus, sunt tamen aliqua quae non solum paribus suis copulae servent fidem; verum etiam coitus unius castitatem custodiant. Ita major lex naturae, quam legum praescriptio est. Non mirum ergo si et iste Aegyptius rex Deum timuit qui hominem non timebat, et poenam solvit adulterii, qui nullis reus tenebatur legibus: statimque ubi alienam esse cognovit uxorem, non solum marito 0424B reddidit, verum etiam prosecutores dedit qui deducerent eum; ne quis de populo barbaro irrogaret violentiam vel peculio viri, vel uxoris pudori.

9. Pulcherrimus est hic locus ad incitandum studium devotionis, quod is qui Deum sequitur tutus semper est. Et ideo Deum praeferre debemus omnibus, nec patriae contuitus, nec parentum filiorumque gratia, nec uxoris contemplatio nos revocare debet ab exsecutione praeceptorum coelestium; quia Deus nobis omnia illa largitur, et potens est servare quae donat. Itaque magnum exemplum devotionis Abrahae, quod cum uxore speciosa descendit in Aegyptum. Erat quidem justo viro cura conjugalis pudicitiae: sed majus erat studium maturandae devotionis, 0424C ne praetulisse custodiam thori mandatis videretur coelestibus. Itaque quoniam propter Deum contempsit omnia, recepit a Deo multiplicata omnia: sed primam Deus pudicitiae tribuit remunerationem, quam gratam sciebat conjugi. Nam quia studio obeundi coelestis oraculi uxorem quoque in periculum deduxit pudoris, etiam castimoniam conjugii defendit.