Caput XIII.

Militarium hominum convivia, cum pugna quadam atque spectaculo comparantur; et eorum partes singulae, et quasi quaedam protasis, epitasis et catastrophe quam diligentissime describuntur.

46. Apage igitur hinc adolescentes lubricos, ad convivia praeliatorum venimus. Inter arma prandendum est, stipatores hi sunt bellici qui ministrant, succincti auro, et Babylonicis lumbos suffolti balteis: aureis torquibus nitent colla, aureis bullis zonam tegunt, aureis thecis cultros includunt suos, quibus dimicent cum epulis dividendis. Assistunt pueri coma 0713B nitentes, ex gente barbarica ad hos usus electi, per singularum distantias aetatum vices. Cernas populorum diversorum ordines, aciem ordinatam putes: vasa exposita argentea, pompam arbitreris: cornu in medio vini plenum, non praeliaris, sed epularis instrumentum buccinae, quod discumbentes in certamen accendat.

47. Primo minoribus poculis velut ferentariis pugna praeluditur. Verum haec non sobrietatis species, sed bibendi est disciplina. Etenim ut tragoediarum actores primo sensim vocem excitant, donec udae vocis aperiant iter, ut postea magnis possint clamoribus personare: ita isti quoque in principio praelusoriis se exercent poculis, ut irritent sitim; ne forte restinguant eam, et satiati postea bibere non 0713C possint. Ergo ubi res calere coeperit, poscunt majoribus poculis: fervor inardescit martius, cibo sitis exaestuat, et ubi imminui visa, potu meraciore reparatur. 0714A Certant pocula cum ferculis, et inter morsus saepe remittuntur. Deinde procedente potu longius contentiusque, diversa et magna certamina, quis bibendo praecellat? Nota gravis, si quis se excuset, si quis temperandum forte vinum putet. Et haec donec ad mensas perveniatur secundas.

48 At ubi consummatae fuerint epulae, putes jam esse surgendum: tunc de integro potum instaurant suum; et cum consummaverint, tunc 550 inchoare se dicunt, tunc deferuntur phialae, tunc maximi crateres quasi instrumenta bellorum. Ac ne immoderatum hoc arbitreris, mensura proponitur, certatur sub judice, sub lege decernitur. Agonothetes illis furor est, stipendium debilitas, victoriae praemium culpa. Pendet anceps diu et dubius belli eventus; furor 0714B enim ille est praeliaris. Cedunt pincernarum manus vina fundentium, et coquorum labores calida ministrantium; cedunt qui mensuras ipsas bonas supereffluentes diligenti librant examine, ne quid effundant: non cedunt bibentes.

49. Sola illa sunt sine excusatione certamina. In bello si quis se inferiorem viderit, arma convertit, et meretur veniam: hic si quis calicem convertat, urgetur ad potum. In scammate si quis manum levat, exsors quidem palmae, sed immunis injuriae est: in conviviis etsi manum revocet a vino, ori ejus infunditur. Omnes inebriantur, victores victique omnes ebrii jacent, plerique sopiti. Nec portari eos ad sepulcrum licet, priusquam is qui pascit, de omnibus se vindicatum viderit, ut ulciscatur dispendium. 0714C Qui autem damna non sentit, hanc mensae suae gloriam putat, si ex ea vulnerati omnes ac saucii tamquam de arena exeant.

0715A 50. Spectaculum triste Christianorum oculis, et miserabilis species. Cernas juvenes terribiles visu hostibus de convivio portari foras, et inde ad convivium reportari, repleri ut exhauriant, et exhauriri ut bibant. Si quis verecundior fuerit, ut erubescat surgere; cum jam immoderatos potus tenere non possit, anhelare vehementius, sudare, gemere, signis prodere, quod pudeat confiteri. Ibi unusquisque pugnas enarrat suas, ibi fortia facta praedicant sua, narrant tropaea vino madidi, et somnolenti nesciunt mente, quid lingua proferant. Unusquisque stertit et potat, dormit et dimicat; et si quando consurrectum fuerit, viri praeliatores stare non possunt, egressu vacillant. Rident servuli dominorum opprobria, manibus suis portant militem bellatorem, imponunt 0715B equo. Itaque hac atque illac tamquam navigia sine gubernatore fluctuant; et tamquam vulnere icti in terram defluunt, nisi excipiantur a servulis. Alii referuntur in scutis, fit pompa ludibrii. Quos mane insignes armis spectaveras, vultu minaces, eosdem 551 vesperi cernas etiam a puerulis impune rideri, sine ferro vulneratos, sine pugna interfectos, sine hoste turbatos, sine senectute tremulos, in ipso juventutis flore nascente.