CAPUT IX.

De rationibus eorum qui vacuum ponunt physicis corporibus imbibitum, et de contradictione eorum .

Sunt alitem quidam (ut supra diximus) qui non. dixerunt vacuum esse separatum locum a corporibus infra caelum vel extra existentem, seci dixerunt corporibus porosis vacuum esse imbibitum, opinantes probationem esse manifestam vacui per raritatem et densitatem, quorum susceptibilia, sunt corpora physica. Dicunt enim, quod etsi non sit rarum et densum, quod nihil in partibus suis potest coire et calcari in minorem quantitatem et locum: eo quod sententia eorum fuit, quod omne densum ex. raro factum, constringitur in sua vacua quae intra se habet, rare factum ex. denso, egreditur de suis vacuis, ita quod partes quae fuerunt in vacuis, egrediuntur et reducuntur de ipsis et disponuntur juxta partes quae in vacuis non fuerunt. Si autem vacuum hoc modo non dicatur esse, dixit auctor sectae illius, cujus nomen. Xuthus fuit , ''quod necessario accidit unum trium inconvenientium, scilicet aut quod motus nullus est omnino, eo quod tunc forent mobilia in eodem loco, si scilicet id quod movetur in. vacua quae sunt intra corpus in quo sunt motus, non reciperetur sicut in vacuum aeris quando motus est in aere. Aut moto uno mobili quocumque, oporteret quod totum universum moveretur: quia si totum esset plenum, tunc proximum corpus cedet ei quod movetur: et illi cedit aliud illi proximum: et sic unum expellit reliquum de loco suo, ita

quod necesse est etiam caetum impelli. Aut necesse est quod in omni generatione quando rarum fit ex denso et e converso, aequalis fiat diversorum transmutatio. Verbi gratia, si ex aqua fiet aer, et sic rarum ex denso, quod atiam ex aere fiat aqua in tanta quantitate: quia aliter oporteret locum crescere vel decrescere continue usque ad caelum: et illud etiam oportet extendi, et comprimi secundum modum quo fit densum et rarum. Cum autem quodlibet istorum sit falsum, dicebat Xuthus quod necesse est esse vacuum intra corpora physica: quia aliter non contingeret conculcari densata, et extendi rare facta.

Objiciendo autem contra hanc positionem oportet nos distinguere qualiter intelligitur dictum corum: vacuum enim corporibus intrinsecum et imbibitum dupliciter esse potest: aut enim ita est quod sit distinctum a pleno in corpore, ita quod vacuum in quibusdam suis extrinsecus sit separatum a pleno, et hoc intrinsecus in aliis ipse sit corpus plenum: aut ita est quod toti corpori est immixtum in partibus ejus, et a pleno non distinctum, sed ubique sibi immixtum.

Si quidem igitur rarum dicunt multa vacua separata habens et distincta a partibus plenis, tunc per eadem destruitur positio eorum per quae destructa est positio ponentium vacuum locum esse separatum: quia tunc haec positio non differt ab illa, nisi quia illa in diversis ponit vacuum, scilicet extra caelum, vel infra mundum, vel in quibusdam partibus torporis physici: semper autem ponitur actu existens et ( list. inctum a pleno. Manifestum est igitur, quod si neque vacuum contingit esse separabile, sicut probatum est, quod locum non contingit esse separatum habentem spatium supe- rms, sicut quidam dixerunt, quod locus sui ipsius spatium habet separatum: sic

etiam non convenit rarum intra se habere spatia talia separata.

bi autem non est separatum sed im- mixtum est vacuum pleno, non distim

ciuili ab eo nisi secundum potentiam qua plenum potest esse vacuum, et e converso, quando de denso fit rarum, et c converso, et ita ponitur aliquid esse vacuum, tunc minus est impossibile ponere ipsum quam primum: eo quod posito primo vacuo sequitur motum localem non esse, ut patet ex praehabitis: non autem sequitur hoc posito isto vacuo. Sed tamen impossibilia contingunt huic positioni: et primum quidem quod contingit isti positioni, est quod est imperfecta: cum enim vacuum ponatur propter motum a Philosophis antiquis, convenit secundum istam positionem quod vacuum non est causa omnis motus, sed motus qui sursum causatur: vacuum autem secundum actum non efficitur nisi in raro: et rarum est leve: propter quod ignem rarum esse dicunt, eo quod levis est et ascendit sursum. Secundum, autem quod contingit isti positioni, est quod vacuum hoc modo non est causa motus, ut dixerunt Antiqui: non enim est causa motus sicut ad quod vel ex quo est motus, quia tunc oporteret quod esset extra corpora distinctum. Sed convenit ipsum esse causam motus sicut dispositio mobilis, quae est movens, sive adjuvans id quod movet. Est enim causa sicut utres pleni vento sunt causa, quod sursum ferantur alligata sibi et continuata in. eo quod ipsi enatant et sursum feruntur: sic vacuum in raro eiiatativuni est: et ideo corpus ascendit, quod talia habet in se vacua colligata et continuata partibus suis. Et etiam secundum istos quaeremus ab eis, qualiter potuit esse quod unum et idem sit motus et motum et locus ad quem movetur ? vacuum enim, ut jam dictum

est, est movens: et quia est intrinsecum corpori, oportet etiam quod sit motum: et oportet iterum esse receptum a vacuo: quia aliter duo corpora erunt in eodem loco: et hoc quomodo potest esse ? quia tunc vacuum erit vacui: et hoc ibit in infinitum.

Amplius autem si vacuum est causa motus universaliter, ut dicunt isti, quam causam poterunt assignare in gravi, propter quam feratur deorsum ? Manifestum est quod si quanto rarius est, sic magis vacuum: tunc etiam quanto magis est vacuum, tanto fit levius et magis sursum fertur: ergo vacuum non est causa gravis, sed potius plenum: non ergo vacuum est causa quare aliquid feratur deorsum. Adhuc autem secundum hoc si aliquid esset omnino vacuum, idem velocissime fertur sursum: sed hoc est falsum, quia forte est impossibile quod vacuum moveatur omnino: ratio enim una et realis est quae dicta est de vacuo separato. Sicut enim non dicitur motus esse in vacuo, sine motu enim sunt omnia et immobilia sunt, eo quod necesse est foro motum in instanti, et proportionem esse inter motum in pleno et motum in vacuo: ita etiam erit vacuum sine motu, quia si causaret motum vacuum, oporteret quod omnino vacuum causaret motum in instanti, eo quod incomparabiles sunt velocitates pleni et vacui: et ideo si aliquod plenum rarum causabit velocem motum, et rarius illo causabit velo-. ciorem: et sic oportet quod id quod omnino est vacuum, et ipsa vacuitas, causet motum in instanti: et hoc est impossibile: ergo etiam impossibile est quod vacuum sit causa motus.