In Librum De Isaac Et Anima Admonitio.

Quemadmodum sanctus Ambrosius in primo libro de Abraham catechumenis hujus exemplo patriarchae christianae veligionis, quam in pervigilio paschatis professuri essent, officia patefecerit, in altero autem animae per Adami peccatum lapsae resurgendi, atque ad perfectionem enitendi modum demonstraverit, in nostra ad idem opus Admonitione declaravimus. Prosequitur instituta acroamata praeceptionesque Antistes vigilantissimus, nec alia de causa secundum memorati operis librum, ubi Isaac natum et circumcisum retulit, extemplo finiisse nobis videtur, nisi ut ex ejusdem cum Rebecca conjugio hominis christiani animam, dum in genitali fonte renascitur, arctissimum quoddam spiritalis matrimonii cum Verbo Deo foedus inire ostenderet. Id hoc in libro quem propterea de Isaac et Anima inscriptum voluit, per quam egregie praestitit (Cap. 1) . Enim vero postquam Isaac nativitate ac morte sua Christi figuram exstitisse, sicut et Rebeccam animae, paucis aperuit, definita ejusdem animae natura, totum hominem potissimum in ipsa consistere astruit (Cap. 2) . Hanc autem docet ideo esse imperfectam, quod rebus corporeis ac saeculi voluptatibus adhaerescat; contra vero primum ad perfectionem gradum facere, si easdem fugiat, et supra illarum coenum attollat sese. Hinc argumentum propositum aggressus Rebeccam talem cum ad Isaac veniret fuisse dicit, quippe quae divinum in illo Verbum ardenter expetere se testificatur clamans: Osculetur me ab osculis oris sui (cap. 3) . Ipse quidem Ambrosius locum hunc aliosque omnes Cantici canticorum versiculos etiam Ecclesiae accommodari posse profitetur: sed cum eadem mysteria tum alibi, tum vel maxime in enarratione psalmi CXVIII enucleasset, hoc in libro totus incumbit, ut animae cum Verbo conjugium perpetuo mystici illius epithalamii commentario edisserat. Quod tamen non ita accipias, quasi versum omnino nullum praeterierit, cum re ipsa haud pauci, et ii praesertim qui ad sponsi sponsaeque pulchritudinem pertinent, omittantur: sed isti quominus unus sit operis contextus nihil vetant. Porro ut distinctius atque ordinatius coeptum procedat, vir sanctus proponit (Cap. 6) exponitque gradus quatuor, quibus anima jam graviorum jugo vitiorum libera ad summam illam perfectionem, in qua Deo per charitatem juncta numquam postmodum ab ipso divellitur, conscendit. Caeterum sive naturalem ac minime coactam materiae dispositionem, sive brevem illam, sed acutam Scripturae explicandae rationem spectes, seu denique transitionum quibus aptissime nectuntur singula, concinnitatem, jure dixeris commentationem hanc ejusmodi esse, quae vix ulli ex aliis Ambrosianis cedat.

Ipsam porro constat libri nomine appellatam, non solum aetate Cassiodori (Lib. de Inst. div. cap. 5) et Augustini (Lib. I contr. ful. Pelag., c. 9, et l. II, c. 5) : sed etiam ab ipsomet Ambrosio in opere sequenti sub hac inscriptione fuisse memoratam. Utrum vero conciones fuerint quae primitus ad populum habitae in hunc librum postea transformatae sint, obscurius est. Cum enim eum ferme nihil aliud esse advertamus, quam brevem Cantici canticorum paraphrasim, id argumentum sacro suggestui parum admodum videtur convenire. Verumtamen ut non aliter hic atque in libris de Abraham factum putemus, tum eorum inter se convenientia adducimur, tum etiam praeceptis ad auditorum institutionem maxime accommodis, quae expositioni ejus inserta nemo non deprehendat. Et haec causa est cur Cassiodorus senator loco citato de iis qui in Canticum canticorum scripserunt agens, suum de hac opella judicium ita reliquerit: Unde, inquit, S. Ambrosius in libro tertio Patriarcharum, ubi de persona Isaac loquitur, multa salubriter luculenterque disseruit.

Haec eadem Cantica totis decem voluminibus tam mirandum in modum Origenes enodaverat, ut non dubitaret Hieronymus de iisdem scribere (Ep. ad Damasum papam) : Cum in caeteris libris omnes vicerit, in Cantico canticorum ipse se vicit. Maxime autem probabile est praestantissimum hoc opus in manus quoque Ambrosii pervenisse, 0501 ac sanctum Antistitem ex laboribus tanti viri a quo reliqui ferme Patres tam multa tamque praeclara mutuati sunt, adjumenti aliquid decerpsisse. At quando temporum iniquitas thesaurum illum nobis invidit, non licet quidquam exploratum magis aut deprehensum proponere. Si tamen verum fuerit quod adversus Erasmum et alios non paucos contendit Huetius, (Origen. lib. III, § 7) , quatuor homilias quae cum sua praefatione inter Origenis atque Hieronymi opera extant, nulli Patrum Latinorum deberi, sed eas ipsissimum initium esse decem Origenianorum voluminum, quas Rufinus a quo Latine redditae sunt, more suo interpolavit: aut si malis saepius laudato senatori accedere, easdem nihil aliud esse affirmanti (Loc. cit.) , nisi distributam in tres libros amplificationem, quam ex duabus homiliis alia occasione ab Origene in duo priora Canticorum capita compositis, et ab Hieronymo in Latinum versis, Rufinus consarcinavit: si, inquimus, horum alterutrum admittendum sit, ex eorumdem Origenis fragmentorum et Ambrosianae commentationis collatione intelliges illius methodum non imperite sanctum doctorem esse imitatum, idque cumprimis ubi triplicem Scripturae sensum nempe naturalem, moralem ac mysticum distinguit atque edisserit; quamvis in aliis opusculis quae hactenus a nobis examinata sunt, duos tantum interpretetur, mysticum ac moralem; ubi tamen cum hoc ultimo is quem naturalem in hoc libro vocitat, confunditur.

Porro ut idem tempus ac libris de Abrahamo, nempe annum circiter 387 huic scripto assignemus, facit cum illorum inter se connectio, tum ipsum Ambrosii testimonium quod initio libri de Joseph, sicut et libri de Mysteriis, quem ἀμεσῶς post ipsum elucubravit, reperimus; imo vero obscurum non est sanctum Praesulem ad eosdem quos in opere superiori alloquebatur, in hoc etiam verba facere: at revocari in dubium potest utrum ante festa paschatis id evenerit, an postea. Ipsius quidem scriptionis, in qua de spiritali conjugio quo nihil habet perfectissimorum Christianorum vita sublimius, materia videtur indicari ista non pertinere ad catechumenos, utpote quibus certa mysteria tegebantur, ipsis postmodum jam baptismate initiatis revelanda. Si tamen ex primis verbis libri de Mysteriis hac de re statuere nos oporteat, dicendum erit eos etiamnum intra catechumenorum ordinem exstitisse, ad quos sermonem habebat Ambrosius. Et hoc ipse forsan innuit, ubi dicit: Venit pascha, venit remissio peccatorum, etc. (Cap. IV, num. 35) . Cum autem jam illi in competentium numerum in quem non nisi exeunte quadragesima admittebantur, essent allecti, minime dubitavit sanctus Antistes in procinctu ad baptismum positis sacrae hujus conjunctionis mysteria, et gradus quibus ad eam pervenirent, declarare.

 

 

0501C