Caput IV.

Introducitur in cubiculum Regis perfecta anima. Cui corporis se contagione fuscatam querenti, ut se cognoscat, exeat, etc. Christus praecipit. Eadem equae Solomonis comparatur. Ad haec putei quos fodit Isaac, quid significent? Et quo pacto demum Christus revocatus ab anima, saliens redeat, nec non ipsi adblandiatur?

0507D 11. Secundus animae processus.—Denique ait: Introduxit me rex in cubiculum suum (Cant. I, 3) . Beata anima, quae Verbi ingreditur penetralia. Insurgens namque de corpore ab omnibus fit remotior quae intra semet ipsam divinum illud si quo modo assequi possit, scrutatur et quaerit. Quod cum potuerit comprehendere, ea quae sunt intelligibilia supergressa, 0508A in illo confirmatur, atque eo pascitur. Talis erat Paulus qui sciebat se raptum in paradisum: sed sive extra corpus raptum, sive in corpore, nesciebat. Assurrexerat enim anima ejus de corpore, et se a visceribus et vinculis carnis abduxerat atque elevaverat; factusque a semetipso alienus, intra semetipsum tenuit verba ineffabilia quae audivit, et vulgare non potuit; quia advertit ea loqui homini non licere. Anima ergo bona contemnit visibilia et sensibilia, nec 361 consistit in eis, nec in despiciendis his immoratur et residet: sed ascendit ad illa aeterna et invisibilia, et plena miraculis, puro sensu se piae mentis attollens. Etenim perfectioni studens, solum illud bonum Divinitatis intendit, nec aliud quidquam requirendum putat; quia tenet quod summum est. Itaque 0508B vir hujusmodi, in quo est animae pulchritudo, solus sibi abundat, quia ipse sibi est satis. Nec solus aliquando est, cui praesul Dominus adest.

12. Denique in illud divini illius introducta secretum: Exsultemus, inquit, et laetemur in te, et diligamus ubera tua super vinum (Cant. I, 3) . Non enim in divitiis, et auri argentique thesauris, non in possessionum fructibus, non in potestatibus, non in conviviis, sed in solo Deo justus exsultat.

13. Eadem tamen anima cognoscens se corporis societate fuscatam, dicit ad alias animas, vel ad illas coelestes et appositas sacro ministerio potestates: Nolite aspicere me quod obfuscata sum; quoniam non est intuitus me sol. Filii matris meae pugnaverunt adversum me (Ibid., 5) , hoc est, impugnaverunt me corporis 0508C passiones, carnis illecebrae coloraverunt; ideo mihi sol justitiae non refulsit: quo viduata praesidio, devotionem meam, et observantiam plenam servare non potui; hoc est enim: Vineam meam non custodivi (Ibid.) , quia spinas et non uvam attuli, id est, faciens peccata pro fructibus.

14. Et cum de Verbo loquitur, irradiante sibi Verbi splendore conversa ad ipsum dicit: Ubi pascis? Ubi manes in meridiano (Ibid., 6) ? Recte dicit: Ubi pascis? quia regale est Dei Verbum: Ubi manes, quia morale: In meridiano, quia mysticum. Siquidem meridie Joseph cum fratribus suis in convivio constitutus futurorum temporum mysteria revelabat. Sed etiam David ait: Revela ad Dominum viam tuam, et spera in eum, et ipse faciet: et educet 0508D sicut lumen justitiam tuam, et judicium tuum tamquam meridiem (Psal. XXXVI, 5) . Et ipse Paulus circumfulsisse sibi lumen meridie asseruit (Act. IX, 3) , quando a persecutione est conversus ad gratiam. Queritur ergo quod derelicta sit, quod destituta sit pauper ex divite. Abundabat enim munere gratiarum: sed egere coepit, ubi divinae praesentiae sibi copia denegata est; et ideo vel quasi mercenaria haberi 0509A postulat, quae ante sibi pretiosioris copulae gratiam vindicabat.

15. Cui respondit Verbum Dei: Nisi cognoscas te, decora inter mulieres (Cant. I, 7) ; quae quereris quod relicta sis, nisi te cognoscas, nisi te poeniteat lapsus tui, nisi intentionem devotionis approbes, nisi fides tua et sinceritas augeatur, querela nihil proderit. Aut sic: Nisi cognoscas te quia decora es, nisi pulchritudinem naturae tuae serves, et corporis te illecebrae non demergant, nec impedimenta detineant, nihil tibi creaturae melioris nobilitas suffragabitur.

16. Cognosce igitur te, et naturae tuae decorem, et exi quasi exuta vinculis pedem, et nudo exserta vestigio; ut carnalia integumenta non sentias: vestigium mentis tuae corporalia vincula 362 non implicent; 0509B ut pes tuus speciosus appareat. Tales enim sunt qui ad regnum coelorum annuntiandum eliguntur a Domino, de quibus dictum est: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Esai. LII, 7) ! Talis Moyses, cui dicitur: Solve calceamentum pedum tuorum (Exod. III, 5) ; ut vocaturus populum ad Dei regnum, prius carnis exuvias deponeret, et nudo spiritu, vestigioque mentis incederet. Hoc est ergo quod ait: Exi tu in calcaneis regum, et pasce haedos tuos in tabernaculis pastorum (Cant. I, 7) ; quia per greges regnum intelligimus, eo quod potestatis sit gregibus praesidere. Praesidet autem unusquisque sibi quadam potestate regali, si coerceat in se corporis luxus, et servituti redigat carnem suam. Ideoque dictum est: Regnum Dei intra vos est (Luc. XVII, 21) . Unde pulchre 0509C ait ad animam: Exi, id est, exi a servitio, exi a carnis imperio atque dominatu: et exi non in carne, sed in spiritu: exi ad regimen potestatis. Ideoque addidit. Pasce haedos tuos. Rege ea quae in sinistra tua sunt; nam si non regantur, facile labuntur. Coerce petulantiam, lasciviam tui corporis, et luxuriam irrationabilem: edoma leves motus, pasce eos non in corporeis tabernaculis, sed in tabernaculis pastorum, qui regere gregem norunt. Sunt enim amabilia tabernacula Israel sicut nemora obumbrantia super flumen, in quibus anima tamquam in procinctu bellico sita bonam exercet militiam, incursus explorat hostiles, virtutis labore quaerit victoriam; ut possit equae illi quae Salomonis est, comparari, velox ad currendum, habilis ad partum (Cant. I, 8) ; quoniam 0509D fecunditas animae desideratur et quaeritur.

17. Haec ergo equa pretiosa est, et currus Pharao veloces; quod aliqui ad Ecclesiam referunt et ad populum. Sed de hoc mysterio alibi saepius diximus, et maxime in Psalmo centesimo octavo decimo (Serm. 2 in Psal. CXVIII) . Hoc autem loco de anima dicendum 0510A suscepimus. Hujus equae similis aestimatur haec anima, hoc est, propheticae vel apostolicae virtutis, quod in eorum annumeretur grege, qui fecunditate praedicationis suae totius orbis terrarum spatia referserunt; et quamvis in corpore constituti, nulla tamen cursus spiritalis sensere dispendia. Ideoque laudatur quod coelesti sibi illuminante praecepto, jam speciosa, jam pulchra sit, quae vultu praeferat castitatis decorem, et redimicula cervicis attollat, in qua sunt patientiae et humilitatis insignia. Talis animae diligebat Isaac verus decorem, humilitatem, patientiam; et ideo partus ejus avide requirebat.

18. Concepit autem Rebecca, et patientia sua nodum sterilitatis absolvit. Quid autem pariat prophetica atque apostolica anima consideremus, et quomodo 0510B pariat: Abiit, inquit, interrogare Dominum (Gen. XXV, 22) , quia exsultabant infantes in utero ejus. Et responsum accepit: Duae gentes in utero tuo sunt (Ibid., 23) ; eo quod nihil sponte praesumat: sed in omnibus summum Deum praesulem poscat suorum consiliorum: simul plena pacis atque pietatis duos populos sua fide et praedicatione connectat, et tamquam utero suo claudat.

363 19. Quae non immerito soror magis quam uxor appellatur, eo quod mitis atque pacifica anima communis magis pietatis quam specialis copulae nomen accipiat; et quia universis magis quam uni se existimet obligatam.

20. Fodit autem puteos Isaac; et plurimos quidem, quos foderat pater ejus, et repleverant illos post 0510C mortem Abrahae patriis illius, alienigenae. Prae caeteris tamen fodit hos puteos, unum in convalle Gerarum, et invenit ibi puteum aquae vivae: et litem fecerunt pastores Gerarum cum pastoribus Isaac; eo quod aquam sibi ejus putei quasi propriam vindicabant, et vocavit nomen ejus Injustitiam. Et fodit alium puteum, in quo orta est disceptatio; et imposuit illi nomen Inimicitias. Et fodit tertium, in quo lis nulla inter pastores commissa est, et vocavit eum Latitudinem. Fodit et puteum Juramenti, et non invenit in eo aquam; et vocavit eum puteum Juramenti.

21. Quis haec legens, terrena magis quam spiritalia opera esse arbitretur, quod vel Abraham fodit puteos, vel Isaac, tanti videlicet patriarchae, vel etiam 0510D Jacob, sicut et in Evangelio (Joan. IV, 12) reperimus, velut fontes quidam generis humani, et specialiter devotionis ac fidei. Quid est enim puteus aquae vivae, nisi profundae altitudo doctrinae? Unde et Agar ad puteum angelum vidit, et Jacob ad puteum Rachel sibi invenit uxorem: Moyses quoque 0511A secus puteum futuri locavit merita prima conjugii.

22. A puteo igitur visionis, aperire Isaac adorsus est puteos, et bono ordine; ut ejus putei aqua primum rationabile animae, oculumque ejus dilueret et foveret, quo visum ejus faceret clariorem. Fodit etiam alios puteos plures. Unde et scriptum est: Bibe aquam de tuis vasis, et de puteorum tuorum fontibus (Prov. V, 15) . Quanto plures fuerint, tanto est uberior redundantia gratiarum. Fodit tamen puteum, quem foderat pater ejus Abraham, de quo litem fecerunt pastores Gerarum, hoc est, maceriae. Ubi enim maceria, ibi divisio inter repugnantes, ibi injustitia; et ideo vocavit Injustitiam. Alium quoque fodit, et orta dissensione, vocavit eum Inimicitias. In quibus videtur elucere doctrina moralis; eo quod sublato pariete 0511B maceriae, solutae sint in carne hominis inimicitiae, et facta sint utraque unum in figura per Isaac, in veritate per Christum; meritoque postea pura aqua in eo puteo sit reperta, tamquam doctrina moralis utilis ad hauriendum. Puteus quoque Latitudinis quid aliud significat nisi de naturalibus disciplinam? Qua causa et Latitudo dicitur, quia sine contentione, sine lite, jam quietus atque securus est, qui mundana haec et sensibilia fuerit supergressus. Unde superatis jam adversantibus et alienigenis cogitationibus (quid enim tam alienum quam omnia saecularia, quae perpetua esse non possunt) potest sapiens dicere: Dilatavit Dominus nobis, et auxit nos super terram (Gen. XXVI, 22) , quia terrena transcendit. Ultimus est puteus 364 Juramenti, in quo ei 0511C visus est Deus, et ait ei: Noli timere, tecum enim sum (Ibid., 24) . Et benedixit eum. Haec doctrina jam mystica est.

23. Habes haec in Salomone; quia Proverbia ejus moralia; Ecclesiastes naturalis, in quo quasi vanitates istius despicit mundi; mystica ejus sunt Cantica canticorum. Habes et in propheta: Seminate vobis ad justitiam, vindemiate ad fructum vitae, illuminate vobis lumen cognitionis (Ose. X, 12) . Hoc est enim lumen cognitionis, habere charitatis perfectionem. Ideoque dictum est: Noli timere; charitas enim timorem excludit foras. Ut cognoscamus autem quia et Salomon ita hos interpretatus est puteos, ut ad moralem doctrinam, et naturalem referret, et mysticam, in singulis libris suis quos de moralibus, vel 0511D naturalibus, vel mysticis scripsit, posuit hos puteos.

24. Nam et in Proverbiis cum declinandam speciem diceret saecularis illecebrae, ait: Bibe aquam de tuis vasis, et de puteorum tuorum fontibus, et superfluant tibi aquae de tuo fonte (Prov. V, 15) . Et infra: Fons aquae tuae sit tibi proprius, et jucundare cum uxore (Ibid., XVIII) ; eo quod adversus tentamenta 0512A mundi remedio nobis vera sapientia sit. Moralis quoque doctrina, quae imaginem mundanae voluptatis meretriciis quibusdam illitam fucis irriguo suo diluat, et fluento sui fontis abstergat.

25. De naturalibus quoque habes in Ecclesiaste dictum: Feci mihi piscinas aquarum ad irrigandum ex his saltum germinantem (Eccles. II, 6) . Neque te moveat quod pro puteo piscinas posuit; quia et Moyses puteum Latitudinis dixit, eo quod a sollicitudine omni et angustiis absolvitur, qui mundum hunc pia mente transcenderit. Non immerito ergo piscinas habet Ecclesiastes, qui vidit nullam abundantiam esse sub sole: sed si quis abundare velit, in Christo abundet.

26. Et de mysticis puteus superest nobis, quem 0512B etiam ipsum reperimus in Canticis Canticorum, dicente Scriptura: Fons hortorum, puteus aquae vivae, et impetu descendens a Libano (Cant. IV, 15) . Etenim si mysteriorum altitudinem persequaris, puteus tibi videtur tamquam in profundo sita mystica esse sapientia: si vero haurire velis affluentiam charitatis quae major et uberior est quam fides et spes, tunc tibi fons est. Exuberat enim charitas, ut et haurire eam cominus, et rigare ejus affluentia hortum tuum possis spiritalibus fructibus redundantem. Et quia ultra ipsum puteum Latitudinis est, qui charitatem habet; ideo dixit, quia ubi charitas est, ibi impetus magnus descendit a Libano. Ne quid autem moveat quod et puteum et fontem eumdem dixit, etiam Evangelium te instruat, in quo scriptum est: Quia 0512C venit Jesus in civitatem Samariae, quae dicitur Sychar, juxta praedium quod dedit Jacob Joseph filio suo, Erat autem ibi fons Jacob. Et fatigatus, inquit, sedebat sic super puteum (Joan. IV, 5 et 6) . Unde ad mysticam doctrinam hunc referri puteum etiam ibi cognoscimus quia ibi Samaritana illa, id est, custos (custos autem coelestium praeceptorum) hausit de puteo illo divina 365 mysteria, cognoscens quia Deus spiritus est, et non in loco adoratur, sed in spiritu (Ibid., et seq. 24) ; et quia Messias Christus est. Et ideo qui adhuc exspectatur a Judaeis, jam venit. Quibus auditis, mulier illa quae speciem Ecclesiae gerit, legis sacramenta cognovit, et credidit.

27. In ipso quoque Canticorum libro Salomon hanc triplicem sapientiam evidenter expressit; licet in Proverbiis 0512D dixerit (Prov. XXII, 20) , ut tripliciter sibi scriberet, qui sapientiam ejus vellet audire. Ait ergo in Canticis sponsa de sponso: Ecce es sponsus consobrinus meus equidem pulcher: acclinatio nostra opaca, trabes domorum nostrarum cedri, lacunaria nostra cupressi (Cant. I, 15 et 16) . Possumus hoc de moralibus accipere. Ubi enim requiescit Christus et Ecclesia, 0513A nisi in operibus suae plebis? Denique ubi impudicitia, ubi superbia, ubi iniquitas erat, ibi ait Dominus Jesus: Filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet (Matth. VIII, 20) .

28. De naturalibus autem quid accipimus? In umbra, inquit, ejus concupivi et sedi, et fructus ejus dulcis in faucibus meis (Cant. II, 3) . Qui enim terrena supergreditur, et cui mundana moriuntur (quoniam crucifigitur ei mundus, et ipse mundo) omnia quae sunt sub sole refugit et contemnit.

29. De mysticis quoque ait: Introduc me in domum vini, constitue in me charitatem (Cant. II, 4) . Etenim sicut vineam suam vitis, ita Dominus Jesus populum suum quasi vitis aeterna quibusdam brachiis charitatis amplectitur.

0513B 30. Considera singula. In moralibus flos est, et inter spinas lilium, sicut ipse ait: Ego flos campi, et lilium convallium (Ibid., I) . In moralibus ergo flos est. In naturalibus sol justitiae, qui oriens et resurgens illuminat, occidens obumbrat. Cave ne tibi occidat, quia scriptum est: Sol non occidat super iracundiam vestram (Ephes. IV, 26) . In mysticis charitas est, quia plenitudo legis est Christus. Et ideo Ecclesia quae diligit Christum, vulnerata est charitate.

31. Hanc itaque charitatem suscitat, et resuscitat donec vocem ejus accipiat, et praesentiam ejus arcessiat; quia quaesitus non solum venit, sed etiam saliens venit: Saliens super montes, et transiliens super colles (Cant. II, 8) . Super majoris gratiae animas salit, inferioris transilit. Vel sic: saliens quomodo venit? 0513C Saltu quodam venit in hunc mundum. Apud Patrem erat, in Virginem venit, et ex Virgine in praesepe transilivit. In praesepi erat, et fulgebat in coelo, descendit in Jordanem, ascendit in crucem, descendit in tumulum, surrexit e tumulo, et sedet ad Patris dexteram. Inde quasi hinnulus cervorum, qui desiderat ad fontes aquarum, descendit ad Paulum, et circumfulsit eum, et exsilivit super Ecclesiam sanctam, quae est Bethel, quod dicitur domus Dei. Pauli enim vocatio Ecclesiae firmitudo est.

32. Venit ergo, et primo post parietem est, ut inimicitias animae et corporis solvat, sublato pariete qui impedimentum concordiae videbatur adferre. Deinde prospicit per fenestras. Quae sint fenestrae audi prophetam dicentem: Fenestrae apertae 366 sunt 0513D e coelo (Esai. XXIV, 18) . Prophetas utique significat, per quos Dominus genus respexit humanum priusquam in terras ipse descenderet.

33. Et hodie si qua eum anima multum requirat, multum merebitur misericordiae; quoniam qui multum requirit, plurimum debetur ei. Si qua ergo anima eum studiosius quaerat, longe audit vocem ejus: et quamvis ab aliis requirat, prae ipsis a quibus quaerit, audit vocem ejus. Videt eum salientem ad se venire, id est, properantem atque currentem, et transilientem eos qui infirmo corde virtutem ejus capere 0514A non possunt; denique prospicientem per aenigmata prophetarum, legendo eos et tenendo eorum sermones videt eum prospicientem, sed quasi per fenestram, non adhuc quasi praesentem. Videt eminentem super retia. Quid est hoc, nisi forte quia illa retia nobis sunt, non illi. Retia sunt, eo quod adhuc illa anima intra sensibilia et mundana sit, quae mentem hominis capere, et quodam sinu proprio consueverunt involvere. Posito ergo adhuc in saecularibus, sed tamen quaerenti eum per retia se ostendit.

34. Denique dicit ad animam ejusmodi: Exsurge, veni proxima mea (Cant. II, 10) , id est, exsurge a delectationibus mundi, exsurge a terrenis, et veni ad me, quae adhuc laboras, et onerata es, quia sollicita es quae sunt mundi. Veni supra mundum, veni ad 0514B me, quia ego vici mundum. Veni prope me jam pulchra aeternae vitae decore, jam columba, id est, mitis atque mansueta, jam tota plena gratiae spiritalis. Jure ergo jam retia timere non debet, cum is vocet ad se animam, qui tentamentis et retibus mundi non potuit capi. Nam cum nos homines ambulemus in medio laqueorum, per appetentiam escae retibus simul et laqueis obnoxii sumus. Ille in corpore positus retia non timebat, sed eminebat super retia, id est, super tentamenta mundi, et corporis passiones; immo et alios eminere faciebat. Ideoque etiam hanc animam fundare volens dicebat: Exsurge, veni proxima mea, noli timere retia.

35. Jam praeteriit hyems (Ibid., 11) , id est, venit pascha, venit indulgentia, venit remissio peccatorum, 0514C cessavit tentatio, imber abiit, procella abiit et quassatio. Ante adventum Christi hyems est, post adventum ejus flores sunt. Unde ait: Flores visi sunt in terra (Ibid., 12) . Ubi ante spinae, ibi nunc flores. Tempus, inquit, secandi advenit. Ubi ante desertum, ibi nunc messis est. Vox turturis audita est in terra nostra. Bene addidit propheta, Nostra, quasi admirans quod ubi ante impudicitia, ibi nunc castitas.

36. Ficus protulit grossos suos (Ibid., 13) . Quae ante quasi infructuosa jubebatur excidi, haec fructus ferre jam coepit. Sed quid dubitas quia grossos dixit? Priores discutit, ut posteriores meliores adferat. Grossus sicut Synagogae fructus abjicitur: Ecclesiae autem renovatur.

37. Et quamvis plena tranquillitas sit, et adoleverint 0514D mysteria, iterum tamen dicit: Surge secura 367 integumento petrae (Ibid., 14) , id est, tuta praesidio passionis meae, et fidei munimento. Suxerunt enim mel de petra, et oleum de firmissima petra. Hoc integumento animae piorum indutae, jam nudae non sunt, et haec illis est praemunitio. Ideoque et huic animae ait: Et veni tu, columba mea, integumento petrae juxta praemunitionem, ostende mihi faciem tuam, et insinua vocem tuam. Hortatur ad confidentiam, ut non erubescat crucem Christi, nec ejus signaculum. Hortatur ad confessionem, vult omnes insidias demoveri; 0515A ut bonus odor fidei spiret, ut dies fulgeat, ut adverse nactis umbra non noceat; quoniam qui juxta Christum est dicit: Nox praecessit, dies autem appropinquavit (Rom. XXIII, 12) . Est et umbra saecularium quae praeteriit, et dies coelestium Christus qui sanctis suis lucet. Accipit haec anima bona pignora charitatis.