Caput V.

Pecunia feneratorum mari comparatur: hanc ubi quis accepit, statim nebulonum turbam ad se attrahit; ubi et de sortibus utriusque Testamenti. Consumpta per intemperantiam illa pecunia, miserum ad vendendam supellectilem fenerator adigit, aut inducias concedit, sed bellicis ipsis tristiores: sequitur demum nimis sera stultitiae poenitentia.

0764D

0765A 16. Non novit pecunia feneratoris uno diutius loco stare, solita transire per plurimos. Uno teneri sacculo nescit, versari ac numerari expetit: usum requirit, ut acquirat usuram. Fluctus quidam est maris, non fructus. Pecunia numquam quiescit. Labitur, velut scopulo 596 illisa, ita gremium debitoris percutit, et continuo relabitur eo unde processit. Cum murmure venit, cum gemitu revertitur. Frequenter tamen placidum stat ventis mare, semper fenoris 0765B unda jactatur. Mergit naufragos, exspuit nudos, vestitos exuit, insepultos relinquit. Nummum ergo petis, et naufragium suscipis. Hinc Charybdis circumstrepit, hinc Sirenae quae voluptatis specie, et canorae dulcedinis suavitate in vada deductos caeca, repetendae domus, ut ferunt fabulae, spe et cupiditate fraudabant (Homer. Odyss. M.) .

17. Statim venditores unguenti et diversarum specierum irruunt, velut quidam canes sagaci praedae vagantis odore perstricti, venatores, piscatores, aucupes, caupones quoque miscentes mero aquam, qui nobilitatem vetusti generis et patriae, et natalem diem vini circumsonent: circumstantes repente parasiti quem ante solebant spernere, salutant, deducunt, ad laetitiam provocant, ad sumptum incitant 0765C dicentes: Venite, et fruamur bonis quae sunt, et utamur creatura tamquam in juventute celeriter: vino pretioso et unguentis nos impleamus, et non praetereat nos flos temporis. Coronemus nos rosis antequam marcescant, nullum pratum sit quod non pertranseat luxuria nostra, ubique relinquamus signa laetitiae, quoniam haec est pars, et haec est sors nostra (Sap. II, 6 et seq.) . Et vere sors omnis illorum facta est: tu autem remanes exsors bonorum.

18. Non tales sortes tibi Scriptura monstravit. Non inter tales sortes David sanctus memorat dormiendum dicens: Si dormiatis inter medias sortes (Psal. LXVII, 14) . Nam si in medio illarum dormisses sortium, id est, veteris et novi Testamenti, non te pecuniae cupiditas in voraginem deterrimi fenoris 0765D demersisset, gratia spiritalis fidei tibi dedisset argentum, et in speciem auri divinae sapientiae institutione formasset. Etenim si nos unum testimonium divinae Scripturae posuimus, et luxuriosum illud convivium declinavimus, utique potuit et iste salvari, si oraculis coelestibus inhaesisset.

19. Revertamur tamen ad convivium, non ut ejus 0766A degustemus epulas, sed cavendas aliis demonstremus. Oneratur mensa peregrinis et exquisitis cibis: adhibentur nitentes ministri, magno empti pretio, sumptu pascendi majori: bibitur in noctem, dies convivio clauditur, ebrietati deficit. Surgit ille vini plenus, vacuus opum, dormit in lucem, vigilans somnium putat. Etenim ut in somniis sibi videtur subito dives ex paupere, sic etiam egenus ex divite. Dum defluit interim pecunia, usura superfluit: tempus minuitur, fenus augetur: thesaurus exinanitur, sors accumulatur: paulatim convivae se subtrahunt, sponsores conveniunt: mane fenerator pulsat ad januas, queritur dies solutioni transiisse praescriptos, injuriis vigilantem adoritur, in somnis dormientem excitat. Non noctes quietae, non dies suavis est, non 0766B sol jucundus. Detrahuntur paulatim deauratae ac sericae vestes, et vaeneunt dimidio minoris. Ponit cum lacrymis ornamenta 597 conjux jam tristior, empta charius, vendenda vilius. In auctione pueri constituuntur mensae ministri, et male assueti emptorem avertunt. Offertur pecunia creditori: Vix, inquit, haec solvit usuram, caput debes.

20. Redit exhausto patrimonio capitis reus; et imminuto fenore, accipit inducias tristiores bellicis, quasi post biduum praeliaturus. In bello enim incerta victoria, hic certa inopia: illic se clypeo tegit, hic nudus occurrit: illic lorica pectus includit, hic totus carcere includitur: illic manus telis onerat, armat sagittis, hic aere vacuas offert vinculis alligandas. Ducitur plerumque uterque captivus: ille habet quem 0766C accuset adversum belli eventum, hic praeter se quem accuset, non habet. Nihil est intolerabilius hac miseria, quae excusari non potest. Acerbat conscientia pondus injuriae.

21. Tunc secum reputat, tunc Scripturas recordatur, tunc dicit: Nonne mihi scriptum est: Bibe aquam de tuis vasis, et de tuorum puteorum fontibus (Prov. V, 15) . Quid mihi cum puteo feneratoris, ubi et aqua includitur (Prov. XV, 17) . Suaviora erant olera cum securitate, quam alienae epulae pastae cum sollicitudine. Non oportuit aliena quaerere. Deinde incideram debita, de meis oportuit fontibus remedium quaerere. Erant domi vasa minutiora: melius erat ministerium deesse, quam cibum: melius vestem venalem proponere, quam libertatem 0766D addicere. Quid profuit quod publicare paupertatem meam verecundatus sum? Ecce alius publicavit. Ego nolui nutritores vendere, ecce alius adjudicat.

22. Sera haec consideratio. Tunc decuit metuisse tuis, cum acciperes aliena: tunc decuit succurrere, cum vulnera prima proserperent. Melius fuerat in principio tenuare sumptum, et necessitatem 0767A debiti rei familiaris angustiis allevare, quam ut ad horam ditatus alienis, postea exuereris et propriis.