Caput VII.

Quam sollicite feneratorem fugiat debitor, et cujusmodi sit utriusque occursus: quomodo hic dilatione accepta magis irretitus ad vendenda praedia adigatur: ac tandem omnibus destitutus et ad vincula paratus in desperationem incidat.

0767D

25. Itaque dum primum adolescens nihil putat de vestibus suis, aut etiam possessionibus esse vendendum, ad haec facienda poscit dilationem. Usurae applicantur ad sortem, accumulatur centesima. Jam suspirare incipit, jam malum suum agnoscere. Die ac nocte usuram cogitat: quidquid occurrerit, feneratorem putat: quidquid crepuerit, vocem sibi videtur feneratoris audire. Si habes, cur non solvis? 0768A Si non habes, cur malum malo adjungis, et de vulnere remedium quaeris? Cur quotidie obsidionem pateris feneratoris, expugnationem times? Vetus sententia est: Feneratoris et debitoris sibi occurrentium, prospectum amborum facit Dominus (Prov. XXIX, 13) . Alter quasi canis praedam requirit, alter quasi fera praedonem declinat: ille quasi leo quaerit quem devoret, iste quasi bos juvenculus praedonis impetum reformidat: ille quasi accipiter unguibus olorem quaerit invadere, iste quasi anser aut fulica, mavult se vel in praerupta dejicere, vel in profunda demergere, quam istum humani corporis accipitrem sustinere. Quid quotidie fugis? Et si non occurrat fenerator, occurrit tibi inopia tamquam bonus cursor. Ambos ergo videt Dominus, feneratorem, et debitorem: 0768B occurrentes sibi spectat ambos, testis alterius iniquitatis, alterius injuriae: illius avaritiam condemnat, hujus stultitiam. Ille gressus debitoris singulos numerat, aucupatur deflexus: iste continuo post columnas caput obumbrat. Nullam enim habet debitor auctoritatem. Ambobus in digitis usurarum repetitur saepius calculatio. Par cura, sed dispar affectus. Alter laetatur incremento fenoris, alter cumulo debitionis affligitur. Ille quaestus numerat, hic aerumnas.

26. Quid fugis hominem quem poteras et non timere? Quid fugis, aut quousque fugies? Si quis 599 pulsaverit nocte, feneratorem putas, sub lectum illico: si quem subito intrare senseris, tu foras exsilis. Canis latrat, et cor tuum palpitat, sudor effunditur, 0768C anhelitus quatit artus, quaeris quid mentiaris, ut feneratorem differas; et cum dilationem impetraveris, gaudes. Fenore tuo simulat fenerator gravari: sed libenter impertit, quasi venator qui feram cinxerit, securus est praedae. Tu oscularis caput, amplecteris genua, et quasi cervus sagitta toxicata ictus, paululum procedens, tandem victus veneno procumbis: aut quasi piscis qui fuscina fuerit infixus, quocumque fugerit vulnus vehit. Et vere piscis ille in esca mortem devorat, ille hamum glutit, dum cibum quaerit; sed tamen hamum non vidit, quem tegit praeda: tu hamum cernis, et glutis. Hamus tuus fenus est creditoris: hamum voras, sed vermis te semper obrodit. Ipsa est esca quae decipit. Itaque et tibi fenoris nec cibus usui est, et hamus vulneri. An 0768D ignoras quia semel illaqueatus nodo, se magis, si fugiat, ipse constringit; et intra retia positus fugiendo magis dejicit super se retia? In plateas fugis, cum intra parietes tutus esse non possis. Inveniet te cum voluerit fenerator. Denique ubi tempus impleveris, sicut lupus nocte irruit, dormire non sinit, exspectato die ad publicum trahit, aut tabulis venditionis cogit suscribere. Ut fureris pudoris dispendium, subscribis illico, venditurus avitum sepulcrum, 0769A paternae sane ut praetexatur aliquid verecundiae: emitur jejunum solum, jactatur quod infecunda vendiderit, dispendiis oneraverit debitorem, et superioris temporis ascribuntur dispendiis damna praesentis. Mox et laudata venduntur, et inferuntur jam non instrumenta, sed vincula.

27. Tamen adhuc quaerendi fidejussores. Tribuuntur induciae non ut praedam libertatis inveniat, sed ut consortem servitutis adjungat, qui se societ aerumnoso. At quid juvare potest alienae calamitatis accessio? Jam et amici fugiunt, convivae non recognoscunt: ipse quoque conspectus omnium refugit, et ut pugil ictus varios concertantium, ita iste honestorum vitat occursus, et sollicitus, ubi in aliquem offenderit, vigilanti exit obtutu. Redit paratus ad vincula, 0769B redit mortem optans, cogitans eam sibi, si moreretur, quietem inferre. Redit misere se ipse condemnans, quod alienam pecuniam non refugerit, et feneratoris se aere devinxerit.

28. O quantos miseros aliena fecerunt bona! Quid, inquit (Jerem. II, 18) , tibi ut bibas aquam Geon? Quid, inquam, tibi, ut biberes calicem feneratoris? Multi, inquit, mutuati ad tempus, et necessitatibus consuluerunt suis, et pecuniam reddiderunt. Et quanti se propter fenus stangulaverunt! Illos consideras, hos non enumeras: reminisceris evasisse aliquos, non reminisceris oppetisse: nummos redditos imputas, laqueos appetitos non computas, quos deformitati tam dedecorosae conventionis plerique verecundiores ad contumeliam, fragiliores ad 0769C injuriam, expetito interitu praetulerunt, opprobrium vitae amplius quam mortis supplicium pertimescentes.