Caput XIV.

Usuram prohiberi lege divina, unde et sumptum est illud Catonis, fenerare est hominem occidere. Vestimentum pignori acceptum ante noctem reddendum esse; ac fenoris nomine intelligendum quidquid praeter sortem exigitur: post quae sequitur extorsionum divitibus familiarium reprehensio.

0777B

46. Non novum nec perfunctorium hoc malum est, quod veteris atque divinae praescripto legis inhibetur. Populus qui despoliaverat Aegyptum, qui pede transierat mare, monetur a fenoris pecunia cavere naufragia. Et cum de aliis peccatis semel aut multum iterata admonitione praescripserit, de fenore saepius intimavit. Habes in Exodo: Quod si pecuniam feneraveris pupillo, orphano, pauperi, apud te non suffocabis eum, non impones illi usuram (Exod. XXII, 25) . Ostendit quid sit suffocare, id est, usuram imponere; strangulat enim, et quod pejus est, animam laqueus creditoris: quo sermone et praedonis violentiam, et deformis nodum mortis expressit. 0777C Quod si pignus acceperis vestimentum propinqui tui, ante solis occasum restitues illud; est enim hoc coopertorium ejus tantum, 607 hoc vestimentum turpitudinis ejus in quo dormiet. Quod si itaque proclamaverit ad me, exaudiam eum (Ibid., 23) . Audistis, feneratores, quid Lex dicat, de qua dixit Dominus: Non veni Legem solvere, sed adimplere (Matth. V, 17) ? Quam Dominus non solvit, vos solvitis? Usuram, inquit, petere, suffocare est. Hoc quoque foris sero est dictum a quibusdam eorum prudentibus: Quid est, fenerare? Hominem, inquit (Cicero, lib. II Offic., in fine) , occidere. Sed utique non Cato prior quam Moyses, qui legem accepit. Multo ille posterior.

47. Si pignus acceperis vestimentum propinqui tui, ante solis occasum restitues illud, ne nudati appareat 0777D turpitudo (Exod. XXII, 26 et 27) . Vos vero exuitis atque nudatis, et non redditis. Videte ne sol occidat super avaritiam vestram, ne sol justitiae vobis occidat; quia justitiam non tenetis, aut sol iniquitatis super flagitia vestra condatur. Dies quoque perit invito, 0778A nox irruit sicut Judae, qui cum diabolus se misisset in cor ejus, surrexit ad proditionem, et facta est nox; sol enim justitiae occiderat ei, et recubuerat super eum. Qui in cor ejus intravit, fecit illi tenebras, ut lucis non videret auctorem. Ibi miser periit in illo convivio in quo alii salvantur. Reddite igitur vestimentum debitori, in quo dormiat, et quietus sit. Si nolueritis reddere: exaudiam, inquit, eum; quia misericors sum (Ibid.) . Si vos non exauditis, ego exaudiam, ego miserebor, ego non despiciam inopis precem.

48. In Deuteronomio quoque scriptum est: Non exiges a fratre tuo usuram pecuniae, et usuram escarum, et usuram omnium rerum quascumque feneraveris fratri tuo. Si alienigenae credideris, usuram exiges ab 0778B eo: a fratre autem tuo non exiges (Deut. XXIII, 19 et 20) . Vides quantum pondus in verbis sit. Noli, inquit, exigere usuram a fratre tuo, hoc est, cum quo habere debes omnia communia, ab eo tu usuram exigis? Frater tuus consors naturae, et cohaeres gratiae, noli ab eo exigere amplius, a quo durum est repetere quod dederis, nisi cum habuerit unde solvat.

49. Et quia plerique refugientes praecepta Legis (14, quaest. 3, c. Plerique) , cum dederint pecuniam negotiatoribus, non in pecunia usuras exigunt, sed de mercibus eorum tamquam usurarum emolumenta percipiunt; ideo audiant quid Lex dicat: Neque usuram, inquit, escarum accipies, neque omnium rerum quascumque feneraveris fratri tuo. Fraus enim ista 0778C et circumscriptio Legis est, non custodia. Et putas te pie facere, quia a negotiatore velut munus suscipis? Inde ille fraudem facit in mercium pretio, unde tibi solvit usuram. Fraudis illius tu auctor, tu particeps, tibi proficit quidquid ille fraudaverit. Et esca usura est, et vestis usura est, et quodcumque sorti accedit, usura est: quod velis ei nomen imponas, usura est. Si licitum est, cur vocabulum refugis, cur velamen obtexis? Si illicitum est, cur incrementum requiris?

50. Quod pejus est, hoc vitium plurimorum est, et maxime divitum, quibus hoc nomine struuntur cellaria. Si quis instaurandum convivium putat, ad negotiatorem mittit, ut absynthiati 608 cupellam sibi gratis deferat: ad cauponem dirigit, ut Picenum 0778D vinum, aut Tyriacum requirat: ad lanium, ut vulvam sibi procuret: ad alium, ut poma sibi adornet. Itaque humanitatem judicant quae alieno periculo constant. Tu bibis, et alius diffluit lacrymis: tu epularis, et alios cibo tuo strangulas: tu symphonia delectaris 0779A et alius miserabili deplorat ululatu: tu poma degustas, et alius spinam vorat. Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? Spina usura est, spina centesima est, tribulus est fenus, male urit. Quomodo ergo potes fructum habere de spinis? Si iste fructus de spinis non nascitur, ille nascetur aeternus. De aerumnis ditaris, de lacrymis lucrum quaeris, de fame aliena pasceris, de exuviis despoliatorum hominum cudis argentum: et judicas te divitem, qui stipem poscis a paupere? Sed audi quid dicat Salvator: Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram (Luc. VI, 24) ?