Caput IV.

Judaeos perperam credentes David, qui obnoxius fuit peccato, vel Salomonem, cui dicta de Christo non conveniunt, esse Filium Dei, redarguit; et pravam quorumdam haereticorum de Filio Dei interpretationem confutat.

0893D

21. Sed quoniam tripartitam divisionem tractatus hujus polliciti sumus, unam adversus gentiles, aliam 0894A adversus Judaeos, tertiam apud Ecclesiam; nunc contra Judaeos videtur esse tractandum. Quid igitur nobis propositum sit recenseamus. Titulus, inquit, psalmi David intellectus, cum venit ad cum Nathan propheta: cum intravit ad Bethsabee (Ps. L, 1 et 2) . Nempe historia haec et adulterum David inducit et homicidam, et hunc vos, Judaei, dicitis esse Dei filium? Sed Deus virtutum est, non criminum. Et de hoc dicit Deus Pater: Thronus ejus sicut dies coeli (Ps. LXXXVIII, 30) ; qui dolum fecerit, peccata non vicerit? Et quomodo scriptum est: Nemo sine peccato, nisi unus Deus (Luc. XVIII, 19) ? Si igitur non potest non esse Deus, qui Dei filius est, utique Dei filius arbiter justitiae est, non obnoxius culpae.

22. Qua autem opinione vel David Dei filium judicatis, 0894B vel Salomonem putatis? An quia scriptum est; Deus judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis (Ps. LXXI, 2) ; et quia titulus psalmi in Salomonem psalmum LXXI dicit esse compositum? Sed quem Salomonem dicat, advertite. Salomon enim pacificus est, hoc habet interpretatio. Psalmus in eum dicitur, quem vere scimus esse pacis auctorem. Quomodo autem Salomon pacificus? Non hoc Joab sanguis ostendit, quem inter altaria templi jussit occidi; non Adoniae poena, quem affinitatis regiae reum perculit, nec matris obsecratione ab indignatione revocatus. Quomodo autem in Salomonem David filium existimas convenire quod scriptum est, quia permanebit cum sole et ante lunam, in saecula saeculorum (Ps. LXXI, 5) ; cum ille brevis vitae adeptus usuram, 0894C angustis terminis vivendi spatium transegerit? Quomodo autem de eo dieitur: Dominabitur a mari usque ad mare (Ibid., 8) ; cum ille intra Syriam constitutus, hoc est, intra unius regionis provinciam, circumscriptos fines habuerit imperii. Solus autem Christus usque in orbis totius terminos suum propagarit imperium? Solus enim iste est, de quo bene psalmi series prophetavit, quia reges Arabum et Saba dona adducent, et adorabunt eum omnes reges terrae: omnes gentes servient ei (Psal. LXXI, 10 et 11) . Hunc enim novimus gentibus universis et nationibus imperantem, incircumscripto imperio, interminata potestate. Non ergo Salomon Dei filius.

23. Sed qua ratione eum Dei filium putavistis? An quia sapiens fuit? Sed hic sapientiam postulavit, 0894D 714 ut quam non habebat, acciperet: Christus ipse sapientia est, naturaliter in universum habens, quod in rebus humanis Salomon accepit per gratiam. Denique quod accipitur ex tempore, in tempore possidetur. Salomon enim sapientiam nec in principio sui habuit, nec in fine possedit. Neque enim habere se credidit quod poposcit; et postea aversus a Dei cultu, non quasi sapiens, sed quasi insipiens lapsus 0895A est, ut offenderet. Offendit in tantum, ut etiam quod meruerat, amitteret. Cur igitur hunc Dei filium credidistis? An quia templum Deo condidit? Sed hinc Dominum et Deum non esse credere debuistis, quia scriptum est: Nisi Dominus aedificaverit sibi domum, in vanum laboraverunt qui aedificant eam (Ps. CXXVI, 1) . In vanum laboravit, qui aedificavit id templum, quod subjectus ignis exussit. An quia David patri ipsius dictum est: Non tu aedificabis mihi domum . . . . . sed cum tu dormieris, excitabo semen tuum post te; et ipse aedificabit domum nomini meo (II Reg. VII, 12 et 13) . Verum ibi quoque templum non corporale, non materiale promittitur, neque enim Deus in manufactis habitat, sed templum est sancta Ecclesia, quae utique non humana, sed coelesti virtute fundatur.

0895B 24. Nam si praestantioris licet, sed humanae tamen virtutis opera miremur, multos hujuscemodi reperimus, quos cum David et Salomone comparare possumus. Et ideo ubi operis aequalitas est, non est excellentia potestatis. Nec plures possumus dicere Dei filios, cum unum Dei filium legerimus; sed non ex beneficiis suis quae in parentes nostros contulit, facienda est injuria Dei filio. Multi enim praeclari viri: sed per unum Jesum Nave stetit, inquit (Josue X, 13) , sol contra Gabaon. Videtis eum ultra David regis processisse virtutem; terrenis enim David, non sideribus imperavit. Videtis etiam solem ministrum esse, non dominum, qui etiam voci servierit humanae. Stetit tamen, quia in Jesu et typum futuri agnoscebat, 0895C et nomen. Neque enim in sua virtute Jesus Nave, sed Christi mysterio coelestibus luminibus imperabat; designabatur enim Dei filium in hoc saeculum esse venturum, qui mundani luminis occidentis et jam vergentis in tenebras, virtute divina differret occasum, lucem redderet, inveheret claritatem. Enoch quoque raptus est ad coelum: sed tamen ille raptus est, hic regressus. Raptus est ille, ne malitia mutaret cor ejus; hic ipsam malitiam saeculi hujus abolevit. Elias curru atque equis ascendit ad coelum; Christus autem descendit e coelo, nec curru et equis, ut ille conscendit, quia ille aliter nequivisset; hic autem propria virtute remeavit. Elisaeus in Jordane leprosum lavare praecepit, ut ab omni contagione mundaretur; hic in Jordane totum diluit mundum. Moyses 0895D ipse cui crediti sunt populi Judaeorum, aquam divisit; et ille quidem divisit elementa, quia non divisit potentiam Trinitatis; separavit moles aquarum, quia Patrem non separavit a Filio.

25. Videtis quanti viri, et qualium documenta operum dereliquerunt. Quemadmodum igitur 715 quos pares David regi vel Salomoni virtute cognoscitis, conditione impares judicatis, ut Salomonem David filium putetis ad Dei sedere dexteram? Praesertim cum ipse David evidenter de quo dictum esset, expresserit; neque enim de filio suo diceret: Dixit Dominus Domino meo: Sede ad dexteram meam (Ps. CIX, 1) . Quomodo enim filium suum Dominum nominaret? Lex prohibet, repugnat religio, abhorret fides ut ad dexteram 0896A Dei omnipotentis mortalem hominem loces. Alius est ille qui sedet ad dexteram, qui corpus suscepit, non qui coepit a corpore; qui ante luciferum genitus est, id est, ante omnium luminum claritatem; quoniam ipse creavit variorum luminum dignitates: nam Salomon utque post luciferum est. Salomon sacerdos non fuit; et ideo dici ei a Domino omnipotente non potuit: Ex utero ante luciferum genui te (Ibid., 3) ; dici ei non potuit: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech (Ibid., 4) ; maxime cum illo tempore quo Salomon fuit, secundum ordinem Aaron, non secundum ordinem Melchisedech, fuerint sacerdotes. Adhuc enim sacerdotes sanguinem hircorum atque taurorum pro peccatis plebis et erroribus offerebant: postea vero quam 0896B Christus advenit, qui semetipsum pro salute obtulit mundi (ut quos taurorum sanguis lavare non poterat, Christi sanguis ablueret) semetipsos coeperunt offerre pro hostiis sacerdotes.

26. Itaque una quaestione Dominus noster Jesus Christus omnium haereticorum ora sepsit, sacrilegia conclusit. Non solum enim Judaeos, sed etiam Photinianos, et Arianos, et Sabellianos hac redarguit quaestione: et ideo nobis (quoniam Judaeos defecisse jam cernimus, et illam exsecrabilem perfidiam imminutam) jam de Arianis, qui non multum a Judaeis differunt, Photinianisque et Sabellianis aliqua in istius quaestionis tractatu perstringenda sunt. Taceat ergo Photinus, qui Christum David filium, non Dei dicit; et taceat, damnatus voce coelesti. Quomodo enim dicit 0896C Christum filium David esse, cum ipse David dixerit in libro Psalmorum: Dixit Dominus Domino meo: sede a dextris meis; donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Ps. CIX, 1) ? Si David, inquit, Dominum illum vocat, quomodo ejus filius est (Luc. XX, 13 et 14) ? Non ergo David filius, sed Dei filius Christus. Taceat etiam Sabellianus; et cum legit Dominum Domino dixisse, intelligat non eumdem et ipsum esse, qui dicit, et cui dicitur: nec enim sibi Pater dixit: Sede a dextris meis; nec sibi dixit: Ponam inimicos tuos. Et aliquando intelligant omnes eum Filium esse, qui a dextris sedet. Et hanc distinctionem inter Patrem Filiumque custodiant, ut sit distinctio Patris et Filii, quod alius Pater, alius Filius, quia una in sede, una majestate potiuntur, et 0896D sedent, non pro discerniculo dignitatis, nec pro ordine potestatis, sed pro copula charitatis: unam Patris et Filii intelligant potestatem, in quo et Arius conticescat, qui contraria Sabellio erroris urget vestigia. Audiat Dominum Domino dicere, audiat ad dexteram Patris Filium sedere; et desinat 716 de sermone atque ordine hominum divinitati facere quaestionem. Nec argumentetur hic, quia Pater dicit, sede; legimus enim et alibi, etiam sine Patris dicto sedere Filium, sicut scriptum est: Et sedet ad dexteram Dei (Marc. XVI, 20) . Et alibi: Amodo videbitis Filium Hominis sedentem ad dexteram Dei (Matth. XXVI, 64) . Ipse est enim cui dicitur, sede, qui Filius hominis nominatur: audit quasi homo, sedet quasi Dei filius. 0897A Quid hac potest dici praecellentius potestate, quae etiam carnem hominis ad dexteram Dei collocavit; et infirmum illud conditionis humanae, postquam tamen Verbum caro factum est, divinitati copulavit aeternae?

27. Sed quid hoc est? Posteaquam Photinus obmutuit, Arius conticuit, Sabellius vocem perdidit; adhuc tamen haeresim diversa contra Ecclesiam excitantem ora conspicio. Nam ecce Manichaeus et Valentinianus, et omnis derivatio Manichaeorum in eo telo nititur, quo alii sunt perempti; et fidei praejudicium, fidei testificatione molitur. Ait enim detestanda haeresis: Ecce negavit Christus filium se esse David (Luc. XX, 13) ; et ideo, inquit, credendum est quod non susceperit carnem. Quibus apertissime in 0897B ipso principio Evangelii Scriptura respondet, cum dicit: Liber generationis Jesu Christi filii David (Matth. I, 1) . Cur igitur aut alibi David filius dicitur, aut alibi David filius denegatur; nisi ut intelligas aliud esse secundum substantiam divinam esse filium, aliud secundum carnis susceptionem? Nam secundum substantiam divinam, Dei Filius est; secundum carnem filius David. Itaque ubi generatio secundum carnem describitur Salvatoris, David filius nominatur: ubi vero plenitudo confessionis exigitur, cum designatur generatio Salvatoris, non vult se David filium, sed Dei nominari; designatio enim majestatis ejus naturam interpretatur. Sed jam redargutis saevorum interpretationibus, ad Ecclesiam sermo vertendus est.