In Librum De Paradiso Admonitio.

Librum de Paradiso ut Ambrosii primum esse opus non audemus asserere, ita illum in primorum ordinem referre haud quaquam dubitamus. Est quidem cur non aliter existimemus. Cum enim varia multiplicique doctrina referta sit ea lucubratio, illam primo statim anno, quo ut ipse aiebat (Lib. I Offic. 1) , raptus est a tribunalibus atque administrationis infulis ad sacerdotium, composuisse vix cuiquam videatur. Verum non facile consentiemus eamdem ultra insequentem annum esse rejiciendam; quandoquidem Vir sanctus epistola ad Sabinum a se, cum nondum esset veteranus sacerdos (Epist. 42) , hoc idem opus jamdudum elucubratum commemorat. Id autem circiter annum reparatae salutis 375 contigisse hinc licet colligas, quod cum 374 ad episcopatum cooptatus sit Ambrosius, nihil videatur prohibere, quominus illi manum ultimam prius adjiceret, quam primam libris de Virginibus, quos nondum triennalis sacerdos (Lib. II de Virgin., circ. finem) scripsit, admoveret.

Hoc in libro de Paradiso disputat, ac perbrevi sacri textus expositione ostendit quid, qualis, et ubi fuerit (Cap. 1) : quid egerint in eo primi parentes; qua fraude, quo ordine, qua arte (Ibid) a diabolo tentati in peccatum tandem lapsi sint. Praecipuam vero istic operam ponit in Apellis discipulis (Cap. 2, 5, 6 et seq.) qui foederis antiqui auctoritatem impugnabant, revincendis: sed per eorum, ut videtur, latus in Manichaeos, qui tum temporis Mediolanensem infestabant Ecclesiam, telum adigit, cum forte hactenus palam et aperto marte illos aggredi non esset ausus. Vanas Apellistarum solvit argutias, et in eos tanto vehementius insurgit, quanto sollicitius formidabat, ne populo vigilantiae suae nuper commisso haereticorum fallaciis illuderetur. Non tamen sola haereticorum confutatione circumscribitur sancti Antistitis labor atque industria. Ad Judaeos quoque protenditur, quos ille opportunitatem nactus non levi brachio impetit ac debellat. Varias praeterea catholicorum hominum subinde sententias refert: at iis tantum modo subscribit, quas putat esse veriores. Quin immo saepe saepius evenit, ut nulla earum non repudiata suam ipsius in medium proponere haud vereatur. Et his fortasse adducti sunt, qui disputationis titulum eidem huic operi adscripsere. Subjicitur quippe ad calcem antiquissimorum codicum Remensis Ecclesiae et Claromontani collegii, in illo quidem, explicit disputatio de Paradiso, in hoc autem, explicit Paradisi disputatio de servanda animae puritate. At vero in utroque inscribitur, Incipit domni Ambrosii de Paradiso, ubi vocem, disputatio, omissam esse ex verbis quibus finiuntur, conjicias. Verumtatem cum ab Augustino (Lib. II contra Jul. c. 5 et caet.) libri nomine non semel haec ipsa commentatio laudata fuerit, nobis veri videtur similius eamdem ipsi inscriptionem ab Ambrosio inditam esse; atque adeo in memoratis codicibus vocem, disputatio, eo sensu, quo librum aut quodcumque scriptionis genus significat, intelligendam.

Porro illud non in promptu fuerit definire, num ea quae hoc in opere continentur, prius ad populum pronuntiata, postmodum in libro formam more suo concinnaverit Ambrosius. Id quidem ita habere haud male forsan inde probaveris, tum quia in eo exstent bene multa quae ad informandos Christianorum mores pertineant, tum vel maxime quia tota disputatio videatur eo collineare, ut ne haeretici simplices mentes malitiosa interpretatione traducant. (Cap. 5) Verum cum aliorum Doctoris nostri operum, quae in libros e concionibus conversa sunt, characterem in hoc minime deprehendamus, statuendum est vel commentationem hanc nullo modo constare concionibus, vel certe istas in eum ordinem esse redactas, qui concionantem Ambrosium ne minimo quidem indicio redoleat.

Hic autem non praetermittendum quaedam illum non tantum e Philonis Judaei libris Allegoriarum legis, ut putarunt nonnulli, desumpsisse, verum etiam ex ejusdem opere de mundi opificio. Sed praeterquam quod ea pauca sunt, et ad allegoricum Scripturae sensum pertinent, in iis ipsis Philonis mentem non verba consectatur, et quae apud illum auctorem Judaico spiritu inspersa fuerant, ea in sententiam Evangelicae congruentem christianae doctrinae admodum convertit Ambrosius.