CAPUT IV.

Et est digressio declarans scientiae naturalis divisionem, ut sciatur numerus partium scientiae naturalis, et de titulo libri, ei de ordine et divisione librorum physicae, sive primi libri naturalium.

Ut autem sciamus ad quem finem intendimus in scientia naturali, et quando habemus omnes ejus particulas, et quando non habemus eas, et quae earum deficiunt, et quae non, volumus ex divisione subjecti quod induximus ostendere libros omnes scientiae naturalis. Dicamus igitur quod cum corpus mobile sit subjectum, ipsum habet considerari in scientia naturali secundum omnes differentias et divisiones ejus. Est autem prima ejus divisio, quod ipsum potest considerari in. se et absolute, sive simpliciter et universaliter, vel ad materiam contractum. In se quidem absolute et simpliciter et universaliter consideratum, habet tractari in libro qui dicitur de auditu physico.

Corpus autem mobile contractum ad materiam, habet primam divisionem secundum materiae differentiam: hoc enim est corpus simplex, vel corpus commixtum et compositum ex simplicibus. Si autem est corpus simplex, hoc adhuc habet duas differentias: quoniam ipsum potest esse mobile ad situm tantum, vel ad formam : quia istae duae potentiae motus sunt in mobili, et una earum causatur ex. alia, et una earum quae est sicut causa, est simplicior, et alia est minus simplex. Corpus autem mobile ad formam, determinatur in libris de Genera- tione et Corruptione: sed mobile ad situm sive sit circulariter mobile, sive in rectum, determinatur in libris de Caelo et Mundo. Sed tamen illud mobile ad situm, duplicem habet considerationem: potest enim considerari in se, vel secundum quod habet ordinem ad mobile secundum formam, quod recipit impressiones ejus. Et priori quidem modo considerandum est in coelo et mundo. Secundo autem modo adhuc dupliciter consideratur: quia ad hoc quod sciatur impressio quam caeleste corpus relinquit in elementis quae moventur ad formam, et etiam in corporibus commixtis, oportet quod sciatur ejus habitudo quam habet ad locum generationis impressionum illarum. Habitudo autem illa determinari habet in quodam libro qui dicitur esse de longitudine et latitudine terrarum et civitatum et de locis habitalibus. Impressiones autem tractari habent in libro qui dicitur de Causis proprietatum ''elementorum et planetarum.

Corpus vero mobile commixtum consideratur dupliciter: aut enim est in via mixtionis, aut in specie vel genere constitutum in esse mixti. Et primo quidem modo sufficienter tradita est corporis, scilicet mixti scientia in quatuor libris Meteororum, Secundo autem modo variatur per duas differentias: corpus enim mixtum in specie naturae constitutum per mixtionem, vel est inanimatum, vel animatum. Et non animatum quidem simplicius est, et scientia ipsius spectat ad libros de Mineralibus.

Sed scientia de animatis habet duas partes. Cum enim anima sit principium animatorum, et principium oporteat cognoscere ante principiatum, oportet haberi scientiam de anima antequam habeatur scientia de corporibus animatis .

Scientia autem de anima duas necessario habet partitiones: quoniam aut est de ipsa anima et potentiis sive partibus ejus: aut scientia de operibus animae quaecumque habet in corpore, et de passionibus ejus quas patitur in corpore. Et scientia quidem de anima secundum se et potentias ejus habet tradi in libris de Anima dictis. Opera autem ejus duplicia sunt: quia aut sunt animae in corpus, ita quod non per potentias, sed per se operatur anima: aut operatur secundum potentias. Et opus animae quidem per substantiam animae factum in corpore, est vita cui mors opponitur. Et hoc opus determinatur in libro de Causa vitae et mortis, et causis longitudinis vitae. Opera vero animae alia sunt multiplicata secundum potentias vegetabilis, sensibilis, et intellectualis animae partis. Et opera quidem vegetabilis sunt nutrire, et augere, et generare. Sed duo illorum sufficienter in libro de Generatione, scilicet generatio et augmentum. Tertium autem in genere habet determinari in libro de Nutrimento . Opera autem sensibilis duo sunt in genere, scilicet sentire et movere secundum locum. Opus autem sensibilis secundum sentire, tripliciter variatur: aut enim accipitur secundum comparationem sensus ad animal, scilicet secundum quod sensus egreditur vel ingreditur in animal: vel secundum comparationem sensus ad sensibile: aut secundum reditum ex specie sensibili servata apud animam in rem prius acceptam in sensu. Et horum trium primum quidem in libris de Sommo ei Vigilia traditur. Secundum autem in libro de Sensu ei Sensato. Tertium autem in libro de Memoria et Reminiscentia. Secundum autem quod motiva est anima sensibilis, dupliciter movet, scilicet secundum locum, aut mutando locum, aut dilatando et constringendo corpus in eodem loco: et utrumque horum traditur in libro de Motibus animalium. Hic autem motus est generalis omnibus animalibus sub disjunctione acceptis. Quoniam omne animal aut movetur motu processivo, aut dilatationis et constrictionis motu, aut utroque: facit autem specialem motum in habentibus pulmonem, qui est ad refrigerium pectoris per spiritum attractum quem movet trahendo et retinendo et emittendo: et hujusmodi scientia traditur in libro de Respiratione et Inspiratione. Et ad adminiculum ejus est liber quem Constabenluce composuit de differentia spiritus et animae. Opus autem animae secundum partem intellectualem tractatur in scientia subtili de Intellectu et Intelligibili,

Quibus habitis, sufficit addere scientiam de corpore animato vegetabili et sensibili, cujus differentiae quoad vegetabilia traduntur in libris de Vegetabilibus, Et quoad differentias animalium traditur scientia sufficiens in libris de Animalibus. Et ille liber est finis scientiae naturalis.

Ex his omnibus colligitur, quod quasi tres partes sunt scientiae naturalis. Est enim scientia de mobili simplici, et de mobili simplici faciente compositionem, et est scientia de composito et commixto. De mobili enim simplici prima est pars scientiae naturalis tractanda in Physicis, et de Caelo et Mundo, et libro de Gene-. ratione et Corruptione. De mobili autem simplici faciente commixtionem habebimus tractatum in Meteoris. Et de mobili commixto et composito in libris qui sunt deinceps post: scientiam meteororum.

Scientia autem de mobili simplici, partes habet quas supra assignavimus, inter quas prima est scientia quae est de mobili simpliciter accepto non contracto ad materiam, quae tradenda est in primo libro qui dicitur Physicorum,

Dicitur autem liber Physicorum, eo quod ipse in universali totum complectatur negotium physicum. Dicitur etiam liber de auditu physico : quia ibi tanguntur ea quae auditu plus quam demonstratione sciuntur de physicis, hoc est, principia physica universalia, ex quibus alia habent probari: propter quod aliquando intitulantur de principiis physicis. Sunt enim principia physica principia mobilis corporis et motus, quae in rei veritate in primo libro scientiae naturalis habent determinari omnia secundum suam communitatem. Alia enim sunt principia motus et mobilis causantia motum et mobile, et alia sunt consequentia mobile et motum. Principia autem causantia: aut sunt causantia motum et mobile, aut sunt causantia esse.

Et quia nos de motu et mobili intendimus, ideo nos incipiemus tractatum nostrum a principiis motus et mobilis quae sunt materia, et forma, et privatio: et postea a tangemus de omnibus causis physicis et differentiis et speciebus earum. Et tunc procedemus ad loquendum de motu et consequentibus ipsum in genere et in specie secundum omnem modum differentiae eorum quae consequuntur eum.