CAPUT IV.

Quod principia nec unum sunt, nec infinita secundum numerum.

Conveniens autem post haec utique erit dicere utrum principia unum vel duo vel infinita sint secundum numerum. Et ostendemus primo, quod non est possibile ut principia sint unum vel infinita: deinde investigabimus in quo sint numero.

Ex ante dictis autem ostenditur, quod non est possibile ut principia sint unum. Cum. enim habitum sit quod principia sint contraria, contrarietas autem non potest esse salvata in uno, oportet quod principia naturae et motus sint plura uno: licet enim in omni genere unum sit ante duo et duo ante tria, tamen in genere principiorum physicae rei non est ita. Et hoc ideo est, quia principium physici non dicit simpliciter primum genus principii, sed dicit primum in quadam natura quae mobilis est, ut diximus in prooemiis: et ideo actus principii physici non potest salvari in uno. Movens enim physice movet motum, et oportet quod sit mobile ei subjectum et contrarium: et ideo principia rei mobilis secundum quod, est mobilis, oportet esse plura uno. Licet auium sint plura, non tamen possunt esse infinita. Si enim, essent infinita, tunc ens principiatum physice neque sciretur, neque credulitas aliqua haberetur de ipso: quia sicut supra ostendimus, omnis scientia et credulitas rei habetur in qualibet scientia ex scientia principiorum: sed principia infinita non sunt scibilia: quia intellectus non. potest transire infinita: ergo id quod est ex principiis, esset ignoratum.

Si quis autem sophistarum nobis opponat dicens, quod Deus creator subli- mis et gloriosus est infinitus: et tamen scientia credulitatis habetur de ipso: et ita non videtur valere ratio inducta. Adhuc autem quoniam si dentur esse infinita per numerum et infinita per extensionem continui, sicut multi Philosophi posuerunt, constat quod Deus gloriosus omnium illorum utroque modo infinitorum habebit scientiam: et ideo iterum, ratio inducta concludere non videtur. Respondebimus ad haec, quod aliter Deus gloriosus est infinitus, et aliter infinitum per numerum vel per extensionem. Deus autem cum dicitur infinitus, dicitur a negatione finientis ipsum, et mensurantis extra infinitum: quia videlicet impossibile est ipsum finiri loco vel tempore vel intellectu capienti ipsum, propter quod est plene inenarrabilis, hoc est, quia eum perfecte intelligi, non convenit nisi a seipso. Est tamen ipse finiens se, quia tantus est, quantus ipse se intelligit. Si enim Deus diceretur esse infinitus sicut infinitum dicitur quantum ad discretum vel continuum, sequeretur Deum esse semper imperfectissimum: quia infinitum hoc modo imperfectissimum est, cum semper aliquid ejus quod ipsum perficere debet, sit extra ipsum, sicut nos infra in tertio libro hujus scientiae ostensuri sumus. Infinitum autem quod dicitur a negatione finientis ipsum extra, perfectissimum est et sua nobilitate excedens omnem loci et temporis et ingenii capacitatem, quae vel est vel quam possibile est esse. Licet autem ponamus esse infinita actu, sicut posuerunt quidam Pythagoricorum, concedimus tamen Deum cujus scientiam nihil effugit, illa infinita omnia scire: quod ideo contingit, quia sua scientia non causatur a scitis, sed potius est causa omnium scitorum. Et ideo sciendo se esse causam ipsorum., ipse scit infinita: et ideo scientia infinitorum in ipso est per unum quod ipse est qui sibi finitus est: unde ipse non intelligit rem per intellectum transeuntem super rem intellectam nisi quantum intelligit teipsum. Nostra autem scientia non est causa scitorum,

sed. potius causatur a rebus scitis: et ideo oportet nostram intellectum esse transeuntem super scita et intellecta: propter quod contingit quod ea non intelligit quae transire non. poterit, et haec sunt infinita, sicut diximus . Stat ergo ratio inducta, quod videlicet principiis infinitis existentibus sicut dixit Anaxagoras, ens physicum principiatum ab ipsis, erit ignoratum.

Aliter tamen hoc ipsum, probavimus sic, quod in omni genere uno non est nisi una contrarietas prima. Cum igitur se genus habeat ad differentias sicut potentia ad actum, quem adino dum superius explanavimus, necesse est quod primae potentiae in genere primae respondeant differentiae contrariae: illae sunt contrarietas una prima quae est in genere uno: et sic sunt decem primae contrarietates secundum decem genera. Quia autem novem accidentium genera tanquam ad causam et subjectum reducuntur ad substantiam, oportebit necessario quod alia genera cum contrarietatibus suis causentur et principientur a genere substantiae eo modo quo imperfectum fluit et principiatur a perfecto, non ita quidem quod principia aliorum generum principientur a principiis substantiae, ita quod habitus ab habitu et privatio a privatione, sed potius sic, quod aliorum generum principia a substantia composita principiantur: quia subjectum contrarietatum accidentalium non est materia, sed potius compositum: et ideo etiam causa ipsorum est substantia composita, ex quo relinquitur quod principia aliorum generum nec sunt principia simpliciter, nec sunt prima simpliciter, nec sunt principia entis simpliciter, sed sunt principia substantiae: et omnia ista colligunt, quia ipsa sunt et principia simpliciter et sunt principia ejus quod simpliciter est et non secundum quid. Hoc enim modo substantia est quoddam unitum genus a quo principiantur omnia alia genera. Ex quo sequitur, quod non. sunt infinita principia formalia, sed duo tantum, scilicet contrarietas prima quae est in genere substantiae .

Si autem quis quaerat, quae sunt illa prima contraria substantiae, quae sunt principia prima? dicendum videtur, quod dupliciter accipimus principia prima motus. Accipimus enim prima in genere et prima in re ipsa apud naturam. In genere autem prima sunt primae differentiae substantiae, sicut diximus: et hoc modo prima accipiuntur secundum proprietatem istius scientiae quam tractamus in libro isto: quia nos hic consideramus mobile non contractum ad materiam, sicut patet in ante habitis. Unde prima principia mobilis sunt principia quae quaerimus hic: et haec sunt materia et forma et privatio non contracta ad speciem aliquam mobilis: sicut enim saepius diximus, processus artis est ab universaliori ad particularius. Et ideo in sequentibus libris scientiae naturalis tangemus principia mobilis hujus vel illius. Secundum rem autem prima principia motus sunt principia mobilis secundum locum, et prima principia generationis et corruptionis ex parte agentis sunt qualitates primae, et ex parte materiae prima quidem sunt rarum et densum: haec autem omnia sequens sermo declarabit. Nos autem primo modo dicta prima principia substantiae esse principia dicimus, quae secundum naturam sunt prima et secundum viam intellectus: hoc enim melius est dicere esse finita quam, infinita: quia si aliquid debeat causari, et ipsum potest causari ex finitis principiis, melius causatur ex linitis quam ex infinitis. Et ideo Empedocles melius posuit principia esse finita, quam. Anaxagoras qui dixit ea esse infinita: quia omnia naturalia causavit

ex quatuor elementis Empedocles, sicut causavit ea ex inlinitis homogeniis Anaxagoras: et ideo quia eadem causamus ex linitis quae ex infinitis causari dixit

Anaxagoras, melius est dicere principia esse linita quam, infinita.

Amplius secundum modum quem praediximus, licet multa sint contraria secundum diversa genera, inter tamen genera quaedam sunt priora et quaedam posteriora. Illa enim quae fiunt ex aliis sicut ex suis causis, sicut dulce et amarum et album et nigrum fiunt ex. quatuor qualitatibus primis, et sunt posteriora: et illa ex quibus fiunt, sunt priora. Cum igitur prima sint quae non fiunt ex aliis, sed alia ex ipsis, ut diximus, et illa sint pauca, constat quod prima principia non sunt infinita, sed pauca numero.

Adhuc autem id quod dictum est, ex hoc etiam constat quod principia semper manere oportet: quae enim non fiunt ex aliis, semper manent: quia quae ex aliis non fiunt, ex aliis etiam non corrumpuntur, Praeterea autem non fiunt ex aliis: ergo nec ex aliis corrumpuntur, sed manent semper.

Hoc autem multam habet dubitatio-^ nem: si enim materia mobilis est de contrario in contrarium, videtur quod utrumque contrariorum destruatur per alterum.: et sic neutrum eorum semper potest manere. Hoc autem solvitur per hoc quod, primus habitus formae non est separabilis a materia, sicut patet in generatione corporis, ubi materia a corporeitate non separatur in universali, licet separetur ab hac et ab illa: et licet privatio quae illi habitui opponitur, non remaneat in ratione privationis, manet tamen secundum quod res salvata est in perfectione quae fit per habitum, sicut nos supra diximus: et ita id. quod est principium simpliciter, sicut prima materia et prima forma, semper manet. Quod autem est principium secundum quid, manet quodammodo, et quodam alio modo non manet.

Avicenna tamen de hoc duas dat alius explanationes, quarum una est aliorum opinio dicentium, quod ideo dictum est, quod principia generationis manent semper: quia nunquam fuit hora in qua non esset generatio in materia et privatione, eo quod mundus sit aeternus: et hi dicunt manere semper non secundum esse, sed quia primo non exiverunt in esse. Alii autem dixerunt manere semper in universali, quia universale per se neque generatur nec corrumpitur, sicut in littera continetur quam diximus: et hoc credimus esse verius quam primum. Nos enim de priori opinione infra determinabimus.

Dicit etiam. Averroes, videlicet quia privatio in ratione privationis manet, sed non eadem numero: quia quando materia perfecta per formam unam, amittit privationem quam habuit ad formam illam, habet tamen privationem ad formam aliam quam, nata est suscipere: et ita prima contraria manent semper. Manifestum est igitur quod principia neque infinita sunt neque unum.