CAPUT XI.

Et est digressio declarans utrum omnium corporalium et incorporalium substantiarum sit materia una.

Ex his autem quae dicta sunt secundum sententiam Peripatelicorum, patet quod.

materia per analogiam cognoscituri quia sicut informe in artibus so habet ad formatum, sic ipsa se habet in naturalibus: et ideo ipsa est id quod formatur, et distinguitur omni forma: et dicit Avicebron in libro quem fecit de Materia et forma, quem Fontem vitae vocavit, eo quod ex. ipso sicut ex fonte vita fluat intellectus et scientiae, quod omnium sit materia prima. Et sunt ejus rationes multae, quarum tamen quatuor magis sunt aliis efficaces.

Prima autem harum est: quia quorum reductio est ad unum genus, illorum reductio est ad principia illius generis: sed omnium substantiarum corporearum et incorporearum reductio est ad unum genus, quod est substantia: ergo ipsarum est reductio ad principia generis illius. Constat autem, quod cum genus sit compositum, ut supra diximus, et in prima philosophia habet ostendi, quod prima principia ejus componentia sunt materia et forma: et sic constat omnium corporearum et incorporearum substantiarum quae in genere cadunt, esse materiam unam primam. Dico autem quae in genere cadunt, propter causam primam, quae est Deus gloriosus et sublimis: quia ipsa est substantia extra genus: propter quod non habet materiam, sed est in fine simplicitatis.

Secunda autem ratio sumitur ab eo quod est subsistere et sustinere formam, non rationis quidem, sed naturae quae dat esse simplex vel secundum quid. Cum enim sustinere et substare conveniat multis et secundum rationem unam, oportet quod conveniat lini primo quod est causa substandi omnibus aliis. Convenit autem, substare materiae et prunae substantiae et secundae. Et constat convenire secundae substantiae per hoc quod abstrahitur a prima. Primae autem non convenit nisi ex aliquo principiorum componentium ipsam. Haec autem non est forma, quia illa non substat, sed potius ei substat quod substat primo: haec autem est materia: ergo omno id in quo invenitur substans formae et sustinens eam, in illo est materia. Invenitur autem in intelligentiis et omnibus incorporeis substantiis aliquid substans formae praeter id quod est peractum intellectualis naturae. Ergo in talibus est materia sicut in corporalibus: ergo tam corporalium quam incorporalium, est materia, una prima.

Nec est instantia, ut inquit Avicebron, in formis rationis quae sunt passiones subjectorum, sicut sunt par et impar passiones numeri, seu curvum et rectum lineae: quia tales formae non comparantur ad subjectum ut ad. subjectum, nisi de quo probantur, sed potius comparantur ad ipsum sicut ad causam ipsorum: propter quod subjectam non comparatur ad ipsas formas tales ut potentia quae compleatur per passionem sicut per actum, quemadmodum materia ad formam, sed potius e. converso accidit: quia in diffinitione passionis subjectum cadit loco differentiae, sicut patet cum, diffinitur simum, et dicitur curvitas nasi: curvitas enim genus est, et sic potentia quae determinatur per nasum qui est subjectum simi. Sed in his quae substant essentiae sive formae essentiali, non est sic: quia substans est potentia completa per essentialem formam cui substat. Cum autem. incorporeae substantiae completae sint in esse, oportet quod in eis sit complens, et quod completur primo: et haec sunt forma et materia, ut diximus.

Tertia vero ratio est, quia omne formatum et distinctum secundum viam rationis ante se habet informe et indistinctum, licet forte secundum esse simul fit et cum ipso. Constat autem quod omne per se existens in natura, est formatum quidem ad esse distinctum ab aliis per differentias quae conveniunt ipsi. Ergo ante se habet informe et indistinctum secundum viam rationis et intellectus: ergo ante omnia corporalia et incorporalia formata et distincta in esse substantiae est informe et indistinctum secundum viam rationis. Informe

autem et indistinctum se habet ad formatum et distinctum ut materia, ut supra diximus. Ergo ante omnes substantias corporeas et incorporeas formatas et distinctas in esse substantiali est informe quod est materia: ergo una prima materi acst omnium substantiarum corporearum et incorporearum.

Adhuc autem quarto videtur idem, haberi per hoc quod proprietas materiae est posita in se habere formas sicut genus differentias. Constat autem, quod ad eamdem generis potentiam reducuntur hae differentiae quae primo dividunt substantiam, quae sunt corporeum et incorporeum, sicut etiam testatur Porphyrius: ergo et ad unam materiam illi generi respondentem reducuntur forma) corporearum et incorporearum substantiarum, quae primo sunt in ipsa ut in potentia: ergo utriusque istarum substantiarum est materia et potentia una secundum naturam: ab hinc ergo procedendo apparet omnium esse materiam unam, quae quidem quanto fuerit prior, tanto potentia ambit plures formas: et ideo prima materia potentia habet omnes formas.

Formae autem sunt duorum modorum: quaedam enim sunt ante genus, quae dicuntur principia, sicut entitas, et unum, et res, et si qua alia sunt talia. Quae autem sunt ponentes formatum in genus distinctum, sicut substantialitas, et accidentalitas, et hujusmodi. Primae autem sunt non distinguentes materiam: et quia non distinguunt eam, ideo coarctant potentiam ejus: et ideo prima materia ens tantum potentia sua ambit tam corporalia quam incorporalia: materia autem cum sit principium substantiae compositae, non susceptibilis est accidentium, nisi perfecta per formam substantialem. Et ideo substantialitate perfecta materia subjectum est accidentium i et sic est dictum ab Aristotele, quod ipsa est subjectum primum respectu formae substantialis. Et ex hoc innuitur, quod id quod substat formis accidentium, est subjectum secundum quod est composi- tum ex materia et forma, quod tamen substare non habet nisi a materia, quae primo substat. Sicut ergo primo materia perfectionem habente ab entitate et substantialitate, adhuc ipsa potentia sua ambit omnes formas substantiam consequentes: quia superius omnia inferiora claudit in se sicut in potentia habituali ambiente ipsa: et ideo una est potentia distinguibilis per formam naturae incorporeae, et per formas corporis in eo quod corpus in universali acceptum. Est autem forma naturae incorporeae potius super corpus movendo ipsum et imprimendo in ipsum.: et ideo materia distincta per formam incorporeae naturae, quae est intellectualitas, vel sensibilitas, vel vegetatio, supra omne corpus est. Et ideo intellectualis natura quodammodo habet in se omnia et per lucem intelligentiae formalis convertitur super ea omnia quae habet: quia intelligentia est ante corpus secundum ordinem naturae. Si autem plus distinguitur materia per formam sequentem post intelligentiam, quae est ratio, comprehendet quidem omnia sequentia se, sed antecedentia sequentis intelligentiae non comprehendet nisi in quantum per effectum impressiones intelligentiarum sunt in. animabus rationabilibus. Et hoc modo minus comprehensiva est vis sensibilis quae sequentia se tantum comprehendit, et est in potentia omnia illa, et de accidentibus non comprehendit nisi per effectum impressionis in ipsam, sicut dictum est. Vegetativum etiam sequentia se movet potentia, sicut corpus et imprimit in ipsum: sed quia in eo fere ad naturam corporis distincta est potentia quae est omnia sequentia se, ideo nihil comprehendit, et praecipue ideo quia de luce cognitionis nihil est in ipsa.

Similiter autem est in. corpore: materia, enim corporis primi potentiam habet super inferiora. Et materia distincta contrarietate propria similiter potentiam habet super omnia sequentibus contrarietatibus distincta. Istam viam sequens

Avicebron vult, quod sicut est in inferioribus et superioribus, quod inferiora sunt in potentia superiorum in via rationis, ita superiora secundum naturae ordinem sunt potentiae ampliores, et possunt super inferiora, et inferiora sunt in eis secundum quemdam modum. Et quia omno quod communicat in genere uno, necesse est derivari ab aliquo principio uno, cognitio autem est genus unum, ideo dicit omnium cognitionem exire ab intelligentia. Et cum potentia materiae sola distinguitur intelligentia, non clauditur ad aliquod cognoscibilium cujus forma est in ipsa potentia: clauditur autem plus et plus per consequentes formas quae sunt ratio, et sensus, et vegetatio, et corpus. ^Similiter dicit omnis motus principium esse intelligentiam, et clauditur vis motiva pius et plus secundum descensum in formis et distinguentibus materiam.

Et nos quidem hic non habemus loqui de his, sed in scientia divina, nisi pro tanto quod dicit omnium, naturam esse unam i huic enim non omnes concordaverunt Peripatetici, et ipse Avicebron magis videtur fuisse Stoicus virtutes ponens incorporeas in nullo existentes, quam Peripateticus. Et ideo volumus ponere sententiam Peripateticorum, quam putamus fuisse Aristotelis, et ostendero in quo deviavit ab his Avicebron. Dico ergo quod non fuit sententia Peripateticorum intelligentias compositas fuisse ex materia et forma, sed esse formas simplices, non tamen in ii ne simplicitatis, et ideo posse eas reflecti super se in scientia essentiae suae, et in hoc habere eas dicunt modum compositionis et non compositionem essentialem . Dicitur enim quod ubi non est potentia exiens aliquo modo ad actum, ibi non est materia: et ideo prima materia secundum esse non consideratur nisi in corpore moto vel mobili, in quo est potentia ad situm. In intelligentia non est potentia talis, sed intelligentia est lux quaedam intellectualis causae primae i et licet sit separata, ita quod non. est actus corporis, ita quod determinet sibi partem in ipso secundum cujus naturam agat et cognoscat, sicut potentia visiva determinat sibi oculum in corpore organico, tamen ipsa intelligentia conjungitur orbi silo sicut motor mobili. Motor autem a mobili nihil accipit, sed multa imprimit in ipsum, sicut, est videre in exemplo manifesto quod ponit Avicenna. Si enim demus quod in corpore nostro non sit intellectus activus sive practicus, ipse nihil cogitationis vel motus accipiet a corpore, et tamen movebit ipsum in quantum est instru. men. tuin fier quod agit formas artis, quas habet in se in materias artificiales. Sic sunt superiorum corporum motores: quia nihil accipiunt al) ipsis, sed influunt eis motum per quem in materias naturales producunt formas quas apud se habent: omnium enim naturalium formae sunt in intelligentiis, eo modo quo formaVartificialium sunt in intellectu practico, sicut Peripatetici tradiderunt .

intelligentia ergo sic praesidens orbi, quodam modo unita est in tali unione, qualis est inter movens et mobile quod, secundum actum movetur ab ipso et non est actus eius, eo modo quo actus habet esse et operationem per corporis complexionem vel. virtutem, et est quodammodo unita, et quodammodo non unita: lucem enim cognitionis habet non unitam, et virtute motiva unitur ei. Et hujus est exmplum in flamma adhaerente lignis: quia illa in parte abi evadat longius a lignis, esi lucida et clara: et in parte ubi adhaeret lignis, est fumosa: et ita est intelligentia: secundum enim id quod comparatur ad causam primam, sic lux ejus tota est lux clara et simplex:

secundum autem id quod adhaeret orbi, iliacis distat et est motiva et obscurior: et sic ipsa est duplicis esse, cum tamen sit essentia una: et sic habet modum compositionis secundum hoc quod est unita orbi et non unita, et reflectitur lux ejus separata super ipsam unitam, cum tamen sit essentiae unius, sicut dictum est : et hoc modo componendo intelligentias non oportet nos dicere, quod sint compositae ex materia et forma: et sic non erit necessarium dictum Avicebron.

Nos autem hic nec unam opinionem, nec aliam approbare vel improbare volentes, dicimus quod dupliciter convenit loqui de materia, scilicet secundum quod est substantia quaedam in. composito essentiali compositione, per quam substat compositum, licet non sit per eam: et secundum quod est substantia quae est in potentia, per quam subjicitur motui et mutationi. Et secundum primam sui intentionem oportet necessario concedere, quod ipsa est in omnibus substantiis ordinatis in genere substantiae, sive sint corporales, sive sint incorporeae, ut dicit Avicebron: et hoc modo omnium ordinatorum in genere substantiae est materia una generis unitate: quia licet genus sit universalis forma, ut diximus, tamen intentio ejus respondet materiae in rebus, et unitas ejus respondet unitati generis . Si autem substantiae incorporeae non sunt ordinatae in genere, sed sunt formae simplices, tunc non oportet esse verum quod dictum est: sed tunc omnium corporalium erit hoc modo dicta materia una. Si vero secundo modo dicatur, tunc materia non consideratur nisi in moto corpore, sicut dicit Aristoteles in secundo libro philosophiae primae: et horum est materia una prima, quae tamen dividitur s ecundum primam potentiae divisionem,

quae est potentia ab ubi tantum, et potentia ad formam. Et quia illae potentiae divisae sunt secundum esse et per proximas materias, eo quod in his in quibus potentia est ubi, tantum est tota materia eorum quae susceptibilis est formae talium corporum intra ea: in his autem in quibus est potentia ad ubi, et ad formam, non est tota materia susceptibilis illius formae intra ea: ideo aequivoca est materia in illis, si ratio materiae sumatur secundum esse physicum quod habet in corporibus illis. Et ideo dicit Aristoteles, aliquando caelestia corpora non habent materiam: aliquando autem quod materia aequivoce dicitur de materia corporum superiorum et inferiorum. Omnium autem generabilium et corruptibilium materia est una. Et quod potentia ad formam est in eis una, et multiplicatur materia per dispositiones approximantes eam ad hanc formam vel illam, et secundum quod est magis remota, est etiam magis communis in potentia ad plures formas: et secundum quod magis approximatur, coarctatur potentia ejus ad formas pauciores. Et quandoque non est nisi in potentia ad unam, sicut est semen hominis ad hominem. Unde compositio sola cum forma corporis in potentia est ad formam clementi, et distincta contrarietate cle-. menti in potentia est ad formam commixtionis, et ea quae commixta est, in potentia est ad complexionem., et complexionata in potentia est ad organicam corporis compositionem, et haec est materiae ultima determinatio et distinctio.

Non autem pertinet ad nos hic determinare, utrum intelligentia ambitum formarum quas habet habeat a materia, qua potentia est omnia, et cognitionem earum habeat a luce formae et intellectualitatis, et utrum fiat descensus in materiali principio incorporeo, sicut diximus fieri

descensum in eo quod est potentia ad formam, quod videlicet forma rationabilitatis magis determinat materiam spiritualem et incorpoream, quam forma intellectualitatis: et ideo minoris ambitus est potentia ejus, et pauciora sunt in ipsa potentia, et forma ejus est obscurioris lucis: et ideo non perfecta est cognitio formarum in rationali anima, sicut est in intelligentia, et secundum eumdem modum fiat descensus in sensibili natura et secundum materiam et formam. Et in vegetativo sub quo postea est determinatio materiae per corporeitatem, in qua materia potentia non sunt nisi corporales formae. Et iterum non diffinimus, utrum talis ordo sit naturae, quae incorporea est propter ambitum potentiae materialis, et lucem suarum formarum cognoscant et imprimant in omnia sequentia: sive enim hoc sit, sive non sit, determinandum est in ultima parte scientiae divinae. Sed hic tantum habemus dicere quod materiam inquirimus, quae principium est physicorum et mutabilium corporum, et non aliam: et quae diximus hic, dicta sunt ad faciliorem doctrinam per digressionem factam ad metaphysicalia.