CAPUT XV.

Qualiter casus et fortuna sunt infinita ei ignorata et iam, in accidentalibus propinquis quam in accidentalibus remotis.

Infinitas autem causas necesse est esse a quibus fit id quod est a fortuna, cum fiat ab accidente per accidens, quod est accidens commune, et hoc sit indeterminatum et infinitum, eo quod indeterminata sunt quae sic accidere possunt uni et eidem, constat fortunam hoc modo esse infinitam: unde etiam quia de tali indeterminato non potest haberi scientia, ideo visa est fortuna esse infinita et incognita homini. Quia vero, sicut diximus, omne quod fit reducitur ad aliquam causam per se, ideo nihil videtur aliquibus fieri a fortuna, cum ipsa non sit causa per se, nec causetur ab accidente per se: omnia enim haec aliquo modo recte et rationabiliter dicuntur: hoc enim quod fit a fortuna, secundum accidens fit, et non per se, quod reductum est ad causam per se, et quoad hoc non est fortuitum.

Unde fortuna est causa sicut per accidens, et per accidens est causa ejus cujus causa est, sed nullius causa est per se . Et ut hoc sciatur melius, dicamus quod differentia est infer causam per se, et causam per accidens, et occasionem. Est enim causa per se, quae essentialiter ordinatur ad effectum producendum, sic- ut aedificator est causa domus. Causa autem secundum accidens est, quae est adjuncta causae per se aliquid quod accidit ei, quandoque disponit ad effectum, quandoque autem nihil, sicut quando tibicen est causa domus, eo quod ars tibicinandi nihil facit ad domus fabri caturam, sicut robustus est causa domus, robur disponit ut fortiter secet cum dolabra et factura domus. Sed occasio dicitur ad aliquid per cujus negligentiam vel absentiam accidit aliquid, sicut absentia nautae causa est eversionis navis. Causa autem per accidens est fortuna: quoniam fortuna est, accidens quod facit venire, ita quod adventus terminetur ad aliquod felix, ut reportare pecuniam. Haec autem infinita sunt quae sic possunt esse causae. Si enim venerit ad villam, accipiet pecuniam quam non providit se accepturum, et potest esse causa adventus, quia ibi voluit aliquem, et invenit ibi dantem pecuniam, vel quia persequebatur illuc inimicum suum, vel quia fugit illuc inimicum suum, vel quia venit visurus villam illam vel ludum aliquem in illa, et infinitis aliis de causis venirepofu. it ., ita quod semper nihil praescivit de hoc quod pecuniam erat accepturus. Quodlibet enim illorum est in paucioribus secundum quod terminatur actus ille ad. pecuniae acceptionem: non enim frequenter sic venit vel fugit pecuniam accepturus, licet frequenter veniat visurus vel empturus aliquid quod praeintendit et praeordinat se facturum. Non enim rarum est quod homo empturus aliquid vel visurus aliquem vadat ad villam.

Non ergo inconveniens est dicere, quod . fortuna, sit de his quae sunt extra rationem, cum causetur ab his quae sunt raro quae sunt infinita, Ratio enim omnis de his quae habent causam ordinatam, vel semper, vel. frequenter. Fortuna autem est in his quae fiunt praeter hoc in his quae fiunt raro. Sic igitur quia infinitas habet causas effectus fortuitus, dicitur fortuna infinita.

Sed de dictis est dubium, in quo dubitaret aliquis. Dictum enim est quod fortuna est circa contingens in paucioribus. Contingens autem est ab accidente propinquo, et aliquando ab accidente remoto. Verbi gratia, sanitas est fortuita et per accidens potest causari a multis causis per accidens: potest enim aliquis sanari praeter intentionem suam ex hoc quod intrat sub ventum aliquem qui persuflat eum et sanat, cum tamen non propter hoc sub ventum intraverit: et potest sanari, ex hoc quod ipse subintrat aestum qui sanat eum, cum non. propter hoc in aestum venerit: et potest sanari ex hoc quod depilatur per rasuram capitis, cum tamen non propter hoc raserit vel dcpilaver. it caput. In Iris enim causis accidentalibus quaedam sunt propinquiores sanitati, sicut ventus et aestus: quaedam autem sunt remotiores, sicut depilatio vel abrasio pilorum a capite: et illae quae sunt remotiores sunt magis per accidens quam illae quae sunt propinquiores, quia propinquiores sunt magis vicinae ei causae quae est perse. Dubitabit ergo aliquis, utrum fortuna et casus sint in accidentalibus propinquioribus et non in remotioribus, sicut fit sanitas ex. vento et aestu per fortunam, et non exdepilatione capitis, vel sicut casus et fortuna in utrisque tam remotis quam propinquis. Causarum enim, quae sunt secundum accidens, quaedam sunt aliis remotiores, et quaedam aliis propinquiores, ut jam dictum est.

Et veritas istius quaestionis secundum Themistium et Alexandrum est, quod sanitas est fortuna ex utrisque causis accidentalibus tam propinquis quam remotis: licet enim propinquae sint aliquid conferentes, non tamen per se conferunt, nec sunt intentae ab eo qui consecutus est sanitatem ex ipsis. Hoc autem ex. hoc sciri potest, quod si aliquid. per se esset collativum sanitatis, sicut evacuatio, et evacuatus nesciret quod scamonea evacuat ipsum a cholera, et inveniret se amon eam et sumeret ipsam et non intenderet per hoc evacuari quia nesciret, evacuatus autem sanaretur, fortuita esset sua sanitas, quoniam per accidens accepit evacuans, et praeter intentionem. Patet igitur quod si etiam aliquid sit causa per se alicujus, et semper ipsum cum sit sicut raro, et in paucioribus, quando acquiritur prvter, intentionem., tunc in talibus est fortuna, sicut supradiximus. Sicut autem diximus de fortuna circa propositum, itaintelligendimi est de casu in his quae praeter propositum operantur: utrumque enim est causa per accidens in his quae fiunt in paucioribus propter aliquid factis.