CAPUT XIX.

Et est digressio declarans quid est fatum, et quod ipsum esse non est negandum.

Antequam autem nos solvamus rationes primo Inductas contra casum et fortunam, oportet nos hic inducere duo capitula de fato, in quorum primo tangemus quid sit fatum . In secundo autem inquiremus, utrum Imponat rebus necessitatem. Tangemus autem primo de fato opiniones Antiquorum, quaecumque ve-. teres de fato dixerunt. Dicit enim Hermes Trismegistus in libro de Natura deo-rum, quod fatum quod graece vocatur AdminBookmark , Idem est quod causarum amplexio ex providentia primae causae dependens. In idem autem consentit Apuleius philosophus. Firmitius autem Astronomus dicit fatum osse causarum colligantiam ex motibus astrorum vim et efficaciam trahentem. Et cum illo consentit Ptolemaeus, licet non nominet illud nomine fati, sed vocat constellationis virtutem. Seneca vero in libro de naturalibus quaestionibus, ubi loquitur de significationibus tonitrui secundum Scinnam Pontificem, dicit nihil aliud esse fatum quam necessitatem omnium rerum et actionum, quam nulla vis possit irrumpere:

eo quod secundum Scimnam ex Jovis dispositione dependeat et diffinito consilio deorum.

Noster autem Boetius in quarto de Consolatione philosophiae , dicit quod fatum est inhaerens rebus mobilibus dispositio, per quam divina providentia suis quaeque nectit ordinibus. Providentia enim excedit fatum, eo quod providentia cuncta pariter quamvis diversa, quamvis infinita complectitur: fatum vero singula digerit in motu, locis, formis, et temporibus distributa, ut haec temporalis ordinis explicatio in divinae mentis adunata prospectu providentia sit, eadem vero adunatio digesta atque explicata temporibus fatum vocetur: quae licet diversa sint, alterum tamen pendet ex altero. Ordo namque fatalis ex providentiae simplicitate procedit. Sicut enim artifex faciendae rei formam mente percipiens, movet ad operis effectum, et quod simpliciter praesenti aliterque prospexerat, ad temporales ordines ducit: ita Deus providentia quidem singulariter stabiliterque facienda disponit, fato vero haec ipsa quae disponit, multipliciter ac temporaliter administrat. Sive igitur famulantibus quibusdam divinae providentiae spiritibus fatum exercetur, seu anima, seu tota inserviente natura, seu coelestibus siderum motibus, seu angelica virtute, seu daemonum varia solertia, seu aliquibus horum, seu omnibus fatalis series texitur, illud certe manifestum est immobilem simplicemque gerendarum formam rerum esse providentiam, fatum vero eorum quae divina simplicitas gerenda disposuit, mobilem nexum atque ordinem temporalem.

Ex his omnibus colligitur de fato quid sit secundum rei veritatem. Cum enim prima causarum sit Deus, et omnium quorum causa est ipse providentiam habeat, eo quod ipse causat per intellectum, et sua scientia est causa rerum, ipse cau- sat ea sic, quod medi alitibus causisuniversalibus producit causas particulares, et mediantibus particularibus producit quaecumque fiunt a natura et a proposito voluntatis. Id ergo quod primo procedit ab ipso, est necessarium, sicut orbes et motus eorum: quod autem, ab illo procedit et ab orbium motu, contrarium habet, et ideo impediri potest, et ideo caret necessitate, sed evenit ut frequenter: et hoc est in elementorum mixtione, et causis seminalibus rerum. Naturae autem res et opera omnia fiunt ex. his causis: quia effectus et motus inferiorum pendet ex superioribus sicut ex causis, et superiora pendent ex providentia: et ideo dispositio providentiae inlusa toti isti contextioni causarum dicitur fatum.

Sed tamen quidam mathematicorum fatum non considerant secundum primam originem, sed tantum secundum suum esse quod habet in contextione causarum naturalium infusum: et ideo non referunt ad providentiam, sed potius ad ordinem stellarum et respectus earum: quia illis sicut primis motoribus primo infunditur. Si enim consideretur fatum secundum primum ejus processum, tunc est id quod provenit ex providentia, per quod sicut per legem universitas administratur. Si autem consideretur secundum ordinem eorum in quibus habet esse, tunc est vis connexione causarum superiorum et inferiorum in causata procedens. Si autem consideretur secundum relationem quam habet ad effectum, tunc est regula effectuum omnium et operum proveniens ex applicatione causarum ad. effectus particulares.

Ex his patet quid intelligunt per fatum omnes Philosophi qui inducti sunt, quorum dicta in eamdem veritatem nobiscum consentiunt. Et ideo fatum negantes esse non audimus, quia falsum dicunt. Si enim contextionem dictam causarum non negare possumus, absque dubio fatum etiam concedere cogemur, cum

idem sit quod contextio causarum. Verumtamen intra ostendemus, quod licet fatum sit quodammodo necessarium, non tamen imponit necessitatem rebus: et si in hoc sensu negatur fatum esse, prout dicit legem ex superiorum motu provenientem, inferiora ad. eventus immobiles obligantem, etiam ego sum de negantibus fatum. Sed hoc modo Epicurei de fato locuti sunt, et non placuit hoc sententiae Peripatericorum.

Quod ut melius intelligatur, scias quod Epicurus omnium causas diis immittebat, quos ad similitudinem inferiorum figurabat et imaginabatur. Dixit enim deos quidem non carnem, sed ut carnem aliquid habere, et non os sed aliquid ut os, et non pellem sed aliquid ut pellem, et sic de caeteris. Hos autem dixit esse distributos in rebus superioribus et inferioribus, et omnia legibus suae voluntatis immobiliter adurinistrare. Stoicus autem hoc quod Epicurus in similitudine corporalium dixit, virtutibus spiritualibus attribuit. Sed Peripatetici subtiliter hoc considerantes dicunt, quod mundi tota dispositio pendet ex motu caeli, et dispositio illa qua mundus movetur et regitur, ex prima causa infunditur coelo. Ex coelo autem per motum infunditur formis, quae sunt in materia generabilium moventes: et ideo quod prima causa est simpliciter et ut unum et indifferens ab essentia primae causae, hoc infusum coelestibus et motoribus coelorum, multiplicatur et diversificatur et ordinatur: et tamen non amittit necessitatem: eo quod nec coeleste corpus in toto vel in partibus, nec etiam in motu suo habet contrarium quo minus consequitur effectum, sed infusum a coelo in materiam generabilium et corruptibilium .

Adhuc amplius secundum suum esse variatur et distribuitur in plura propter plurimas sui subjecti variationes, et acquirit contrarium, et tunc valet impediri secundum sententiam omnium Peripate- ricorum. Stoici autem etiam dicebant quod impediri posset, sed non propter hoc quod habet esse infusum materiae habenti contrarium. Sed quia dicebant sapientis animum semper placari posse per preces: et cum omnia inferiora retulerunt ad dispositionem deorum incorporalium, dixerunt eos esse sapientia praeditos, et ideo placabiles per sacrificia et preces et supplicationes, ut ea quae disposuerunt, aliquando non irrogent: propter quod Arcalus et Cerina patres praeceperunt in timore malorum fatorum Jovem placari capite agnae albae immaculatae: quia caput admonitivum est sapientiae, et agna mansuetudinis, et sexus foemineus de facili movetur a proposito, et albedo partem meliorem fortunae significabat. Talia ergo dicta sunt de eo quaeritur, quid sit fatum ?