CAPUT II. Quod motus est aliquid eorum.

Primum autem, sicut diximus, de motu est intendendum, ad cujus notificationem oportet praemittere quaedam. Cum enim motus sit aliquid, et alicujus, et secundum aliquid, oportet nos primum praemittere tres divisiones, ex quarum prima accipiamus quid sit motus in genere, sicut in genere perfectionis et non potentiae: et ex eadem accipiemus secundum quid motus est perfectio, sicut secundum quod genus praedicamenti. Tertiam autem divisionem praemittemus ut sciamus secundum quem modum fluit motus a motivo in mobile, sicut in id quod movetur. Dicamus igitur, quod ens duplex est: est enim aliquid quod est endelechia solum sine actu, et hoc est ens omnino perfectum, non indigens aliquo ad perfectionem ejus. Est etiam aliud quod est potentia tantum secundum quod accipitur ut indigens aliquo ad sui complementum. Nec est intelligendum quod aliquid sit quod sit tantum in potentia et nullo modo actu: quia hoc non potest esse in rerum natura, quemadmodum ostendimus in primo libro scientiae hujus. Sed dicitur in potentia esse secundum quod accipitur privationi in genere immixtum, licet habeat formam secundum modum alium quo non accipitur ut immixtum privationi. Hoc autem modo quo diximus, nihil est medium inter potentia ens et complemento ens: et ideo oportet quod motus sit aliquid horum duorum, et non potest esse extra haec. Est enim motus perfectio ejus quod est in potentia secundum quod est in potentia.

Secunda autem divisio est, quod entium aliud quidem significat hoc aliquid, et est substantia: hoc vero significat quantum, quod est quantitas: aliud autem significat quale, et hoc est qualitas: et alia significant eodem modo alia entis praedicamenta. Ex hac autem divisione nos accipimus, quod si motus est perfectio, et omnis perfectio est secundum aliquod genus entis, tunc oportet quod motus sit secundum aliquod genus entis, vel aliqua genera entis plura uno. Motus enim invenitur in quatuor generibus entis, sicut infra ostendemus.

Ea enim quae sunt in genere, aliquando sunt sine respectu ad invicem, aliquando autem sunt cum respectu: et quaesunt cum. respectu adinvicem, dupliciter sunt, secundum quod nunc spectat ad. propositum: quia mobile semper excellitur a motivo et vincitur ab ipso. Et ea quorum unum excellitur, et alterum est excessum, dupliciter se habent. Aut enim excellunt se secundum abundum et defectum quantitatis ad invicem, sive secundum magis et minus in quantitate sumptum, sicut duplum se habet ad dimidium. Aut excellunt se et excelluiitur secundum virtutem, sicut agens et patieris: vel ut universalius dicamus, sicut mobile et motivum: quoniam in primo de Generatione et Corruptione ostendetur quod mobile et motivum universaliora sunt quam agens et patiens, quoniam omne agens est movens, sed non convertitur. Habent autem ista respectum ad invicem, quoniam omne motivum est alicujus mobilis

motivum, et omne mobile est mobile a motivo: quoniam relatio est quoddam genus quod spargitur in omnibus aliis generibus quantum ad habitudinem generum ad invicem, eorum quae sunt in generibus quae ad. invicem comparantur. Sunt autem et aliae duae comparationes relativorum secundum suppositionem et aequiparantiam dictae, sicut dominus et servus, et socius et cujus est socius: sed nobis non faciunt haec ad propositum aliquid ad sciendum qualiter fluit motus a motivo ad mobile: et ideo omittimus de illis.

Sciendum autem est, quod cum nos dicimus quod motus est perfectio, et perfectio multipliciter dicitur, oportet quod etiam motus sit eorum quae multipliciter dicuntur. Est enim perfectio prima, et perfectio secunda, et utraque istarum dicitur tripliciter. Dicitur enim perfectio prima secundum prioritatem operis, et dici turperfectio prima secundum esse, et dicitur perfectio prima secundum prioritatem causae formalis ad actum ejus: et omnibus his modis dicitur etiam perfectio secunda respondens primae perfectioni. Prima autem perfectio secundum prioritatem temporis est illa quae est ante omnes perfectiones tempore, et haec est quae est via et exitus imperfecti ad perfectionem, et talis perfectio imperfecti est motus in genere acceptus: et secunda perfectio respondens ei est forma secundum quod accipitur in ratione finis et termini motus. Est autem perfectio prima secundum prioritatem esse ea quae est secundum id quod primo principaliter est, sicut est illa quae est secundum formam substantialem: et huic respondet secunda perfectio quae est secundum accidens, sive secundum formam accidentalem aliquam: et hoc modo motus est de genere primae et secundae perfectionis: est enim motus in. substantia et in accidentibus. Est iterum perfectio prima secundum prioritatem causae formalis ad. effectum ejus: sicut dici- mus quod perfectio prima ensis est figura ensis, et perfectio secunda est incidero, quod est actus formae et figurae ensis: et hoc modo dicimus quod anima est perfectio prima animati corporis, et vegetari et sentire et intelligere sunt perfectiones secundae., et universaliter loquendo unumquodque est perfectum prima perfectione secundum esse, et est perfectum secunda perfectione secundum agere. Hoc autem modo motus nec prima perfectio est entis, nec secunda, sed est via ad primam perfectionem. Cum autem nos dicemus hoc tractatu, quod motus est perfectio prima mobilis, nos Intelligimus de primo modo dicta prima perfectione.

Adhuc autem observandum est, quod id quod est In potentia, dicitur multipliciter: est enim aliquid in potentia ad esse, sicut materia: et est aliquid In potentia non ad esse simpliciter, sed ad esse secundum accidens, sicut id quod potest esse album vel nigrum. Est autem aliquid in potentia nec ad esse primum quod est substantiale, nec ad esse secundum quod est accidentale proprie, sed potius ad hoc quod aliquid extra per aliquem modum se habet ad ipsum, sicut est potentia ad ubi vel ad situm: hoc enim non est secundum aliquam formam quam acquirit id quod est in potentia, sed potius ex hoc quod aliquid quod est locus, se potest aliqualiter ad ipsum habere. Cum enim dico aliquid esse in theatro vel in foro, significo quod aliquid se habet ut circumscribens aliquod corpus quod dico esse in foro vel in theatro, absque hoc quod aliqua fiat mutatio in eo quan tum ad formam substantialem, vel quantum ad accidentia ejus intrinseca. Hoc autem quod dixi de loco secundum totum corpus, quidam dicunt similiter esse in situ quoad partium ordinationem in loco, sicut sedens potentia est stans: vel hoc modo ordinatus in loco, possibile est ut se convertat, manens quidem in eodem loco, sed tamen aliter conversus in illo quoadparturn ordinationem, absque

eo quod mutetur in aliqua forma substantiali vel accidentali afficiente corpus ejus. Cum autem dicitur motus esse aliqua dispositio quae est in genere primae perfectionis ejus quod est In potentia, si generaliter sumatur motus pro motu et mutatione, oportet quod id quod est In potentia, omnibus his modis generaliter sumatur, cum tamen primo et principaliter rationem habeat potentiae id quod est in potentia ad formam substantialem., et secundo habet rationem potentiae id quod est in potentia ad formam accidentalem, et minime habet de ratione potentiae id quod ad ubi vel ad situm in potentia est: propter quod etiam motus in ubi et in situ convenit perfectis corporibus, quae minime sunt in potentia. Eodem autem modo motus in cujus notificatione cadunt ista, est de numero eorum quae modo dicuntur. Est enim motus primo et principaliter dictus motus localis. Et secundario dicuntur motus alii motus qui sunt ad formam. Et hoc quidem Intelligitur dupliciter. Dico enim quod motus localis primus causa est esse secundum formam, et causa motus est secundum formam. Superiora enim causa sunt inferiorum secundum esse quod habent: quia superiora dant eis formas et accidentia per suum motum, et non tantum dant eis formas et accidentia, sed etiam dant eis motus quos habent ad esse et ad. accidentia.

Et hoc modo dicimus per reprehensi- biles esse eos qui dicunt motum esse genus unum ad motus speciales, scilicet locatena, et alterationem, et alias esse species ejus, eo quod dicant speciem motus non causari a specie motus, licet esse causetur ab esse: hoc enim non est verum, quia omnis motus reducitur ad primum motum sicut ad regulam et mensuram: et tamen quia non convenit in speciebus coaequaevis sub uno genere sumptis. Est autem et alia hujus ratio quae quasi logica est. Cum enim species coaequaevae sub uno sunt genere, oportet quod natura generis sit univoca in illis,

licet secundum esse varietur, sicut natura animalis unicam habet rationem in speciebus animalium: ipsa enim est quae substat differentiis in omnibus speciebus. Cum autem motus accipitur in genere, non habet unam naturam essentiae alicujus secundum quod contrahitur ad alterationem, et localem, et augmentum:, et diminutionem. Quod probatur per hoc, quod natura una non decurrit per diversa categorias entis. Oportet autem quod natura motus decurreret per diversas categorias, quoniam in alia categoria est motus localis, et in alia alteratio, et in alia augmentum et diminutio. Amplius ad idem est, quoniam nullum genus est in alia coordinatione categoriae quam sit species. Si ergo motus esset genus quoddam, sub quo essent species, allatio, et alteratio, et augmentum et diminutio, oporteret quod aut omnes species motus essent in genere uno, vel quod motus esset in diversis generibus, et esset tamen genus unum: quorum utrumque est irrationabile. Ex hoc autem ulterius arguuntur hi qui. dixerunt plura quam decem esse praedicamenta entis, et motum esse unum entis praedicamentum, sicut de facili probatur ex dictis: nihil enim eorum est praedicamentum, quae ducurruntde genere in genus, sicut ostendimus.

Cum autem nihil sit commune praedicamentis per modum univoci, et motus sit communis pluribus praedicamentis, oportet quod non sit per modum univoci: sed nec est communis per modum aequivoci secundum quod aequivocum est a casu et fortuna, sicut canis, sed est ambiguum sive multipliciter dictum, sicut ens quod est in uno perfecte et principaliter ens, in aliis autem secundario et per relationem ad ens primum: et ita est de multiplicitate motus, sicut in sequentibus hujus scientiae ostendemus. Tale autem dictum multipliciter cum diffinitione sua bene intrat in scientiam, quia comparationem habet ad unum, per quod terminatur esse ejus et describitur in comparatione ad. illud. Hoc autem totum

dictum est ideo, quia cum. motus non est uno modo dictus, impossibile est quod habeat diffinitionem uno modo dictam.