CAPUT VII.

De solutione positionum, extranearum, finibus videlicet probatur tempus non esse, in quo est de natura ipsius nunc.

Ex dictis autem solvemus partem dubitationum superius inductarum de tempore. Illas quae primo inductae sunt ad probandum, quod tempus non habeat esse per philosophiam extraneam, de plano solvemus ex dictis. Ibi enim objectum, est, quod tempus ideo non est, quia partes ejus non sunt. Nos autem dicimus ex ante habitis, quod ea quae sunt dupliciter sunt: aut enim habent esse permanens, aut successivum: esse quidem permanens non habet tempus.

Sicut enim motus in partibus suis semper est alius et alius, vel potius aliud et aliud, quia est forma facta post formam, sicut in. tertio ostendimus: ita etiam tempus quod est numerus prioris et posterioris, semper est aliud et aliud, eo quod non habet permanentiam insilis partibus: et talia licet sint permixta ex potentia, et actu, non tamen simpliciter nihil sunt. cum enim talia sint continua, ipsa sunt, et partes eorum, secundum quod ad indivisibile quod est medium partium eorum continuantur: omne enim quod continuatur aliquo indivisibili continuante, hoc modo est in quantum ad indivisibile continuatur: aliud etiam esse non requirit successivum, cum ipsum non. habeat esse permanens. Patet ergo qualiter partes talis continui sunt, et qualiter non sunt. Sunt enim quantum ad indivisibile continuationem recipiunt. Non sunt autem sic, quod permanentiam habeant. Et est instantia ad rationes illas inductas ad hoc quod non sit tempus: quia eisdem rationibus motus non esset, quem tamen videmus ad sensum esse. Et ex. hoc patet solutio ad rationem primam et secundam.

Quod autem objicitur de nunc, quod ipsum non est pars temporis, videtur esse concedendum: quia autem tempus est non. habens permanentiam in partibus, ideo dicitur obscure esse: et quia est in mobili mediante motu, qui permixtus est privationi et potentiae, propter hoc dicitur habere obscuram entitatem. Qualiter autem sit in anima, et qualiter non, ex. inferius dicendis patebit. Licet autem tempus in hoc conveniat cum motu, quod ipsum est successivum, semper aliud et aliud in partibus existens: tamen in hoc differt a motu, quia motus non in omni. mobili est idem, sed sunt diversi motus secundum diversa mobilia: sed omne tempus simul omnium temporalium est idem, et non multiplicatur secundum multitudinem temporalium. Et causa hujus est, quia ipsum nunc cujus. fluxus agit tempus, est idem quod forte erat. Est enim idem secundum substantiam, et esse ejus diffinitum secundum quod est cum priori et posteriori, est alterum. Hoc autem melius intelligetur, quando manifestabitur natura ipsius nunc statim in sequentibus consequenter.

Unde ad. solutionem reliquarum objectionum quae inductae sunt ad quaerendum, utrum nunc idem est et unicum in. tempore, aut non sit unicum et idem, sed plura, oportet praelibare: quia sicut diximus in praecedentibus, partes spatii accipiuntur dupliciter, scilicet secundum quod sunt sub forma continui, et secundum quod stant sub forma numeri, et similiter dictum est de partibus motus in loco ubi posuimus fundamenta ad sciendum naturam temporis: ita dicemus quod id quod movetur, sive id quod fertur, dupliciter consideratur in motu: aut enim consideratur secundum quod, stat sub forma propria, aut prout ipsum est ageris motum, per hoc quod fertur per spatium, hoc est, prout stat secundum formam motus. Et siquidem primo modo consideretur, est ipsum punctum, aut homo, aut lapis, aut aliud quod fertur. Si autem consideretur prout ipsum est agens motum, sic est renovatum in situ in toto motu. Et tunc adhuc consideratur dupliciter: aut enim accipitur secundum quod, est idem subjecto in toto sine renovatione, aut secundum quod variatur per esse moti secundum quod est acceptum hic et ibi in spatio, sicut Coriscus in foro dicitur differre a Corisco in domo secundum ubi. Et primo, quidem modo numeratur unitate mobilis, quae una est in toto motu. Secundo autem modo numeratur numero prioris et posterioris: quia secundum hoc est forma prioris et posterioris in spatio: ipsum tamen unum est in priori et posteriori: unitas autem sua est subjectum, quae idem est in toto motu, formaliter accepta est ipsum nunc temporis, et pluralitas sua. formaliter accepta est tempus secundum quod est numerus. Et ideo sicut id quod fertur, se habet ad motum in eo quod agit motum, ita nunc se habet ad templis in eo quod agit tempus. Et sicut id quod fertur veniens a priori in posterius, distinguit partes motus, et est causa divisionis earum ab invicem: ita nunc acceptum ut adjacens ei, distinguit partes

temporis. praeteritum scilicet a futuro. Hujus autem simile imaginandum est secundum Aristotelem et Avicennam, quod imaginamur secundum dictum geometriae, quod punctum fluens per continuum facit lineam : tunc enim punctum unum et idem est in substantia, continue iteratum in situ, et substantia ejus continue est inter id lineae quod fluxu suo constituit ante, et id quod per eumdem fluxum constituet postea : et ita punctum causa est in linea prioris et posterioris, medium semper existens ad quod continuatur prius ut terminatum ad ipsum, et a quo inchoat posterius ut a principio ipsius : et sic est continuatio lineae et causa partium, et tamen nulla pars lineae existens. Et si nos poneremus per impossibile, quod linea constituta per fluxum puncti non haberet permanentiam in partibus, sed continue cederet pars prior succedente posteriore, tunc esset simile penitus. Dicamus similiter, quod hoc modo unitas mobilis lati per totum est substantia ipsius nunc, quae fluxu suo sic facit tempus fluens a priori in posterius, medium existens prioris et posterioris, et continuatio eorum, et nulla pars ejus. Et ideo dicunt peritiores Peripateticorum, quod sicut tempus est numerus motus, ita nunc est unitas ejus quod fertur, unum existens in toto motu : et sicut id quod fertur, agit motum, ita nunc agit tempus, Cum enim sint tria, id quod fertur, motus, et tempus : id quod fertur agit motum, et est notius motu, eo quod ipsum est substantia permanens in seipsi, motus autem non : motus autem notior est tempore. Id autem quod fertur, agit motum per hoc quod fluit a priori in posterius in spatio, et numerus partium motus est tempus, et unitas ejus in toto motu est nunc quod est idem in substantia propior incorruptibilitatem et invariabilitatem mobilis, sive ejus quod fertur secundum subjectum : et est in secundum esse diversum in quantum fluit a priori in posterius: cujus causa est renovatio situs in eo quod fertur uno existente se- cundum subjectum. Nos autem inferius ostendemus, qualiter nunc distinguat et terminum motum, et qualiter non distinguat ipsum. Nunc autem ea quae hic diximus, sufficiant ad solutionem eorum qua inducta sunt ad inquirendum utrum nunc temporis sit unum, vel plura. Kt sequimur per omnia Arabes, sicut supra diximus.

Dicimus ergo, quod ipsum nunc dicitur mensurare tempus in eo quod est causa mensurae quae est tempus: dividit enim motum in prius et posterius, et per hoc mensurat ipsum tempus, sicut diximus in praehabitis. Ipsum autem nunc est quidem sicut idem: eo quod ipsum est constitutum unitate ejus quod fertur, et est sicut non idem in quantum in esse variatur per renovationem situs ejus quod fertur sicut idem. Secundum enim quod in alio et alio ubi est, alterum est: et hoc erat quoddam esse ipsius nunc in quantum est in fluxu a priori in posterus. In quantum quidem enim est idem quod fertur idem in toto motu, et ipsum nunc accipitur penes unitatem ejusdem est. Cujus probatio habita est in praehabitis, quando dictum est quod sequitur magnitudinis continuitatem, et discretionem sequitur ipsum tempus, eo modo quo dicemus. Et similiter jam punctum, si ponamus punctum esse indivisibile id quod fertur, sicut geometrae ponunt lineam constitui ex motu puncti, tunc punctum est quo motum cognoscimus : quia ipsum fluxu suo facit motum qui describit lineam : et eodem puncto cum motu cognoscimus prius et posterius : et hoc quidem ideo, quia cum hoc est hoc in entitate sui subjecti acceptum, idem est in loto motu. Id enim est aut punctum unum secundum substantiam si punctum moveri dicamus, aut est lapis, aut aliquid hujusmodi si punctum moveri non dicamus : quia licet lapis divisibilis sit, tamen in unitate moti

sive ejus quod fertur, acceptus, accipitur ut indivisibilis et unicus: et ideo unitas sua quae formaliter est in ipso secundum quod fertur, est indivisibilis: et haec est natura ejus quod vocatur nunc. Hac autem ratione alterum est secundum quod ratio ejus a forma renovati continue situs accipitur, sicut sophistae alterius rationis dicunt esse Coriscum in theatro, et Coriscum in foro. Et hoc ideo est, quia Coriscus est alterum in eo quod alibi et alibi est: et si non esset ibi aliqua pluralitas, non dicerent Coriscum aliquo modo esse alterum: et si non esset ibi aliqua unitas, non dicerent ipsum aliquo modo unum. Id autem quod fertur, sequitur illud quod vocamus nunc, quoniam est unitas ejus per se acta in pluralitatem: sicut et tempus sequitur motum, quoniam est numerus motus qui in priori et posteriori motus acceptus. Eo vero quod fertur per id quod renovatur per situm, cognoscimus prius et posterius in motu: ideo quod id quod fertur est nobis substantia notior, cujus esse substantiale non. est in successione, sed permanens: motus autem non habet esse permanens. Sed ipsum nunc sequitur id quod fertur, ut diximus: et secundum quod est unitas ejus in pluralitatem quamdam acta, sic prius et posterius cognoscimus per ipsum: et sic ipsum nunc nobis notius est quam tempus: ergo oportet etiam, quod in hoc quod est et permanet substantialiter ipsum nunc, idem sit in substantia. Secundum vero quod est in motu et successio, ne est prius et posterius, et sic nunc in ipso esse agitur in pluralitatem et fit alterum et alterum: prius enim et posterius est in esse secundum quod ipsum est numerabile stans sub forma numeri: numerabile autem maxime secundum motum: quia licet etiam sit in quiete mensurans tempus, hoc tamen non est immediate, sed mediante motu: sicut enim Infra determinabitur, quies non refertur ad tempus, nisi gratia motus: eo quod est motus privatio. Motus enim sicut numerabilis est propter id quod movetur quod est agens motum numero sui, et loci mutatio, sic est numerabilis propter numerum et unitatem ejus quod fertur in spatio: id enim quod, fertur, est aliqua substantia nobis nota: sed motus non est habens aliquid esse firmum, sed fluens: et Ideo motum per mobile cognoscimus, et per motum, tempus. Sic igitur dictum est a nobis sufficienter qualiter id quod, nunc dicitur, est semper sicut idem, et qualiter est sicut non Idem: et hoc est ad similitudinem ejus quod, fertur, quod quodammodo est idem in toto motu, et quodammodo sicut non idem. F4. sic patet quaestionis solutio, quod nunc aliquo modo est unum, et aliquo modo non unum, et quodammodo manet incorruptum et quodammodo corruptum, secundum quod habet rationem prioris et posterioris: et tunc nec in se nec in. alio non corrumpitur, quia corruptio ejus non est nisi, quia amittit rationem prioris cum accipit posterioris formam et rationem. Et per hoc patet solutio omnium inductorum quibus probari videbatur tempus non esse.