CAPUT IX.

De proprietatibus temporis quae consequuntur ipsum in quantum in genere numeri, ei in quantum est in genere

continui. Minimus autem numerus in eo quod numerus est simpliciter, qui scilicet est numerus formalis quo numeramus, dualitas sive binarius, si numerus accipiatur actu habens multitudinem. Si autem accipiatur potentia numerus prout numerus est ex unitatibus, tunc minimum in numero est indivisibilis unitas. Sed numerus numeratus habet differentiam ab ipso numero formali.: quia numerus numeratus quodammodo habet minimum et quodammodo non habet. Sicut enim dictum est, numerus prout in actuali multitudine existit minimum , habet eam. multitudinem quae paucissima est: et illa est dualitas: prout autem ex indivisibilibus est, minimum habet primum indivisibile quod est unitas. Si accipiatur numerus lineae quo numeratur prout partes suae sub forma discretionis considerantur, sicut supra diximus, tunc ille numerus est numeratus, et ulterius numerans lineam per parter suas. Et tunc ille si accipiatur sub forma discretionis, minimum habet: et illud aut est multum minimum, et hoc sunt duae lineae: aut est ex his quae ut indivisibilia accipiuntur, et tunc est linea una. Sed si accipiatur numeratum sub forma continui, tunc habet minimum: quia continuum divisibile est in infinitum. Quare similiter est de tempore. Minimum enim tempus secundum se quod est numerus, duplex est: prout enim numerus prioris et posterioris, sic est duo tempora: prout autem conficitur ex nu-

mero ejus quod fertur, tunc minimum ejus est unum indivisibile nunc: prout autem consideratur continuum ad similitudinem magnitudinis, tunc non habet minimum, sed est divisibile in inlinitum. Haec est ergo una proprietatum quae consequitur ipsum in quantum est discretum et continuum secundum diversum et diversum modum, scilicet prout discretum habere minimum, prout autem, continuum, non habere minimum.

Patet igitur etiam ex his alia ejus proprietas prout accipitur simul in genere continui et discreti: ex hoc enim non dicitur tardum vel velox, sed dicitur multum et paucum, et breve et longum: secundum enim quod ipsum est continuum, sic dicitur breve et longum.: quia brevitas et longitudo passiones sunt continui. Secundum autem quod est in genere numeri, sic dicitur multum et paucum: quia multitudo et paucitas sunt passiones discreti sive numeri. Velox, autem et tardum non dicitur: eo quod velocitas et tarditas passiones motus sunt: et prius ostensum est, quod tempus non est motus. Cum enim tempus eo inpositum sit ex natura discreti et continui, discretum quidem formale est in ipso, et ab illo, diffinitur secundum quod est tempus: continuum tamen non est intersectum: quia in veritate nunc in tempore non est dividens ipsum, nisi penes intellectum nostrum vel per comparationem ipsius ad alium motum: sed de natura ipsius nunc est, quod sit continuans ipsum: et hoc infe rius explanabimus, ubi distinguemus ipsius nunc diversitatem.

Est autem adhuc alia proprietas ipsius temporis in quantum est numerus numeratus, qua et differt a numero formali qui simpliciter numerus est: et hoc quixlem est, quia id quod de illo simpliciter est sicut praesens nunc, est ubique simul apud, omnia: quod non multiplicatur per multiplicationem eorum quae moventur, vel motuum secundum prius et posterius non simul: sed potius unum fuit, et alterum est futurum adhuc: et hoc ideo est, quia tempus est numerus motus. In motu autem, id quod movetur est unum, sed prius et posterius sunt diversa: et ideo etiam nunc in toto motu est unum: prius autem et posterius differunt secundum esse ad minus, licet subjecto sint idem. Hoc autem ex praehabitis planum est intelligere: cum igitur tempus sit sicut numerus numeratus, et non quo numeramus simpliciter sicut numerus formalis: et propter hoc accidit prius et posterius altera et altera habere: quia ipsa nunc quae sunt dividenda prius et posterius, sunt altera et altera: sed numerus formalis totus idem est apud omni a numerata et simul. Idem enim numerus qui est centrum, equorum, est et centrum hominum: sed ea quorum est numeras sicut materia numeralis, altera sunt:: quia equi alii sunt ab hominibus.

Amplius autem alia est proprietas temporis quae consequitur ipsum in quantum est numerus circulationis et

non cujuslibet motus primo. Sicut enim contingit motum ipsum qui. circulariter est, esse motum et unum, per hoc quod, semper resolvitur in seipsum, iterum et iterum: sic convenit etiam, tempori ipsum esse unum, per hoc. quod resolvitur in seipsum. Hoc autem ostendunt qualitates temporis quae semper reveniunt eodem, sicut hyems et ver, autumnus et aestas, quae quolibet anno reiterantur. Et in ista proprietate differt etiam tempus a numero formali qui est: quo numeramus tantum: quia ille numerus non resolvitur in seipsum, sed procedit in inlinitum. Sed adhuc Jmbet etiam aliam proprieta-

tem in qua convenit cum numero formali: et hoc est quia non solum motum metimur tempore, sed etiam tempus mensuramus aliquando motu. Hoc autem probatur ex hoc, quod quaecumque eisdem proprietatibus determinantur et certificantur ab invicem quantum ad suam quantitatem, ita mensurantur ab invicem: sed motus et tempus mutua vice sic terminantur ab invicem, cum dicitur tempus magnum, quia motus magnus: et e converso motus magnus, quia tempus magnum: ergo ista mutua vice se mensurant ad invicem: sed cum tempus determinat, mensurat motum: et hoc est sibi substantiale, quia tempus formaliter est numerus motus. Motus autem determinat et mensurat tempus per accidens, sicut mensuratum aliquando certius est quoad nos quam quantitas mensurae. Unde aliquando dicimus tempus esse multum et paucum mensurando per motum, sicut consuevimus dicere, multum transivit de die, eo quod sol elevatus videtur ad medium hemisphaerii, vel eo quod aliquis perfecit viam longam quae non nisi longo tempore perfici consuevit. Hujus autem simile est in numero formali: quia licet numerabilia mensuremus numero per se et essentialiter, tamen nobis aliquando dubitatio Ut de numero formali, et tunc certificamus ipsum per numerabilia: tunc autem uno equo cognoscimus equorum multitudinem formalem sive numerum, si numerans per unitatem unius alios equos mcnsuratos et in ipsis cognitionem accipientes discretae multitudinis quae est numerus formalis ipsorum, sive etiam equorum in multitudine materiali cognoscentes multitudinem formalem, sicut faciunt illi qui multitudinem numeri formalis quando venit in dubium, numero digitorum vel. articulorum rimantur, sicut faciunt illi qui computant ratiocinia, illi articulis vel lapillis rimantur summam numeri quam quaerunt. Tamen per se et substantialiter convenit numero formali certificare nu- merabilia: et quoad nos et per accidens aliquando et raro fit econverso propter causam quam praediximus. Similiter autem est in tempore et in motu: tempore quidem motum, motu autem etiam e converso aliquando mensuramus tempus, sicut diximus.

Convenit autem rationabiliter hoc, scilicet tempus imitatur quidem magnitudinem motus, sive accipiatur sub forma discreti, sive sub forma continui, sicut diximus saepius supra. Motum autem in utraque istarum formarum imitatur tempus in eo quod, quantitates et continuae et discretae sunt per modum quem diximus. Quia enim magnitudo est hujusmodi, quod est in forma continui et discreti, sustinet idem illud motus: et quia motus est hujusmodi, oportet quod idem sustineat tempus. Convenit autem aliquando, quod mensuramus magnitudinem motu, et hoc est per accidens et quoad nos: aliquando autem mensuramus motum magnitudine, et hoc est magis per se et essentiale: quia magnitudo de se mensura est, quod non. est motus. Dicimus enim aliquando viam esse longam et multam, quando processus est multus et longus: et aliquando e converso dicimus processum magnum esse si via sit magna, sicut dici consuevit quando venimus de una civitate ad aliam, et dicitur nobis quod multum processimus, eo quod una civitas distat ab alia per longam viam quae nota est nobis. Aliquando autem via non est notae quantitatis, et dicimus quod multum distat, eo quod per viam illam vix tribus diebus processimus. Sic igitur etiam motus et tempus se habent ad invicem, quod utrumque mensuratur per alterum.: sed tempus per se mensura est motus, sicut magnitudo mensura motus: motus autem quoad nos et per accidens mensura temporis, sicut motus spatii. Haec igitur dicta sint de proprietatibus temporis in quantum continuum et discretum.