CAPUT II.

Hic est digressu. ) declarans quid re ei diffinitione sit aeternitas.

Quid vero sit aeternitas, partim innotescit ex physicis: est enim secundum, veram sui acceptionem mora sive spatium continuum non intersectum: eo quod totum suum esse simul habet et perfecte. Moram quidem vocat aeternitatem Gilbertus Porretanus, spatium autem Isaac Israelita Philosophus. Si autem, mora vocetur, non erit haec mora temporis, vel momenti temporis cursus aliquis. Sed mora vocabitur permanentia ejus indeficiens, quae eadem mora spatium vocatur secundum quod ambit totum esse indeficiens. Quod etiam spatium continuum dicitur, non ideo quod habeat partes sicut quantitas continua, sed. quia nunquam defuit, nec deest, nec deerit unquam, stans semper incommutabiliter in seipsa. Intersectum vero vocatur, quod habet partes utriusque abscissas, sicut tempus, cujus prior pars praeteriit et non est, et pars posterior futura adhuc expectatur et non. est. Id autem quod de ipso est accipere quietum indivisibile praesens nunc est quod instat. Sed non sic est aeternitas, sed potius nihil amittit in toto praeterito, eo quod ipsa est mensura rei per omnem modum incommutabilis: et nihil acquirit in. futurum, eo quod ipsa est mensura, ejus quod nullo modo est in potentia, et tota ipsa est stans praesentialiter. Propter quod dicit Boetius , quod nunc stans et non movens se aeternitatem facit. Propter quod quibusdam venit in. dubium, qualiter verba praeteriti temporis et futuri dicantur de aeternis: sicut cum. dicimus substautiam primam incommutabiliter

existentem fuisse et esse et fore, cum procul dubio praeteritum et futurum sint prius et posterius, sicut rei tantum illius quae mutatione sua aliquid amittit in praeterito, et aliquid acquirit in futuro. Sed intelli gen. dum est, quod aeternitas non dicit moram habentem partes et prius et posterius, et praeteritum et futurum, sed in se indeficientem semper: et cum talis sit in se, accidit ei cum comparatur ad partes temporis nunquam defuisse in praeterito, et nunquam defuturam esse in futuro: et hanc concomitantiam ejus ad partes temporis ex indeficientia sua causatam dicunt verba praeteriti temporis et futuri, quando de rebus aeternis dicuntur: et ideo prima et incommutabilis substantia fuit, eo quod nunquam defuit in aliquo praeterito: et eadem erit, eo quod nunquam deerit in futuro aliquo. Et haec eadem est causa quare dicit Augustinus , quod vera aeternitas nihil aliud est quam vera incommutabilitas.

Quod autem dicitur aeternitas suum esse simul habere perfecte, et propter quasdam substantias dicitur, quae in hoc quod sunt, simul esse suum habent, tamen in hoc quod aliquid possunt vel volunt vel intelligunt, non habent simul: non enim omnia praesentia sunt intellectibus intelligentiarum ad quae extendi potest intellectus intelligentiae., sed potius continue illuminantur ab intelligentia prima: et ideo vices quasdam habent secundum posse et secundum suum intelligere aeviternum, licet secundum quod est simul sit: propter quod etiam non perfecte possidet suum esse simul, sicut aeternum quod totum est praesens: eo quod omnia sua sibi sunt praesentia quoad esse, et vivere, et intelligere, et velle, et nulla parte obumbratur: et

Ideo apud ipsum nec est transmutatio in. 3sse, nec vicissitudo obumbrationis in vivere, et intelligere, et in velle: quin potius ea quae sparsa sunt in toto tempore, quae fluunt ab ipso aeterno, simul praesentia sunt sibi: propter quod etiam omnia praevidet et praescit antequam fiant: et uno modo sunt in ipso, praesentialiter scilicet, quae fuerunt, et quae sunt, et quae futura sunt. Hanc autem possessionem perfectam sui esse simul sic stantis non habet nisi aeternum primum, et est sibi propria.

Propter quod aeternitatem in aeterno considerans Boetius diffinit dicens, quod est interminabilis vitae possessio tota simul et perfecta: vocans Auiam totam simul, quae secundum, omnem ipsius esse modum stat in totalitate sua: quae totalitas non est dicta eo quod partes habeat, sed quoniam nihil sui est extra ipsam: illud quod totum est quod idem est perfectio, sicut superius diximus in tertio tractatu hujus scientiam Perfectum autem, ut ipse exponit Boetius, attribuitur ad modum perfectionis quae est in esse, et posse, et vivere, et intelligere, et velle simul et habere, et nihil horum extensum extra alterum et extra praesens nunc. Interminabile autem dicitur, in cujus duratione non est finis ante vel post, et hoc est carens principio et fine, sicut nonnuli dixerunt de mundi duratione, qui si interminabilem haberet durationem, non tamen esset aeternus, eo quod esse suum et vitam suam non simul possideret, sed potius per partes amittit eam et acquirit: praeteritum enim amittit, et futurum acquirit . Vivere autem ponitur in diffusione aeternitatis: eo quod in aeterno secundum optimam sui perfectionem consideratur, ei hoc est ad nutum habere vitam, quae vita est secundum intellectum et con- templationem et contemplationis delectationem, quae non habet contrarium: quae etiam dum temporales homines allicit, non percipere tempus facit, et quemdam gustare statum aeternitatis: proprie tamen magis aeternitas refertur ad esse stans simul modo praedicto, sicut ei ipsum nomen aeternitatis demonstrat: quia aeternitas dicitur esse interminatum omni modo: quod etiam propter sui simplicitatem et prioritatem diffinitur per negationem, cum dicitur interminabile esse: quia licet suum esse interminatum et rarum sit, tamen nihil habet ante se per quod diffiniatur, sed potius explanatur per consequentem se negationem vel privationem. Et haec est vere dicta aeternitas.

CAPUT UT.

Hic est digressio declarans comparationem aeternitatis ad aeternum.

Habet autem se aeternitas ad aeterna tripliciter. Ad ea enim quae vere aeterna sunt, sicut sunt ea quae sunt secundum esse, et vivere, et velle, et intelligere, sive secundum esse, et posse, et operari simul, et vere incommutabilia se habet aeternitas sicut mensura adaequata, sicut se habet tempus ut mensura adaequata ad ea quorum nihil est simul, quorum nihil est iecommutabile: et aevum ad ea quorum est esse simul, sed posse et agere sive intelligere non est simul in hoc, videlicet in hoc quod est esse propriam mensuram eorum: quia sicut tempus temporali in hoc adaequatur quod est mensura egredientis de potentia, sicut et ipsum est potentiae permissum: et aevum est mensura in hoc adaequata aeviterno, quia aeviterna secundum quod sunt, stant simul in suo posse, et agere sunt non simul, sed acquirunt perfectiones quas non habuerunt: ita et aevum est mensura quae secundum quid simul est, et secundum quid non simul: ita aeternitas est mensura proportionaliter adaequata aeterno: quia sicut aeternum totum est simul in esse et vivere, hoc est, in esse et posse et suo proprio et connaturali agere quod est intelligere et velle, ita aeternitas est mensura quae est tota simul et perfecta. Et hoc intellexit Philosophus quando dixit: Quod est aeternum aeterno, hoc est aeviternum aeviterno, et tempus temporali. Est tamen in aliis multa dissimilitudo habitudinis temporis ad temporale, et aeternitatis ad. aeternum, et aevi ad. aeviternum. Supra enim diximus, quod in tempore esse est quadam parte temporis mensurati. Sic autem aeternum non est in aeternitate, quod mensuretur quadam parte aeternitatis, cum aeternitas partem non habeat, sicut patuit ex praedictis: praeterea omne quod mensuratur a quadam parte suae mensurae, excellitur a mensura illa, sicut supra diximus, quod tempus excellit omne quod est in tempore. aeternitas autem non excellit aelernum, sed coaequatur ipsi, sicut diximus. aevum autem cum. secundum quid sit simul, et secundum quid excellit aevitomum, et secundum quid aequatur illi. Et secundum hoc quod excellit, quidam vocant aevum tempus, sicut Augustinus dicit , quod spiritualis creatura propter vices. voluntatis et intellectus movetur per tempus, et non per locum: creatura autem corporalis et temporalis movetur per locum et tempus. Hoc ergo modo primo comparatur aeternitas vera ad vere aeternum.

Sunt autem aliqua aeterna per participationem aliquam vere aeterni., sicut Angeli, et intelligentiae cum contemplantur vere aeternum, et bonitate sua sibi in-

fluente immutabilia efficiuntur: et si quam habent immutabilitatem, illam lien exerunt: et hoc modo divinae substantiae in regno caelesti per participationem verae aeternitatis sunt aeternae: et sub illis etiam divini homines aliquid capientes de contemplatione aeternitatis in hac vita ultra tempus efficiuntur et non percipiunt mutationes temporales. Ad similitudinem vero illius dicuntur necessaria aeterna, sive incomplexa, ut caelestia corpora: sive etiam ea quae habitudine complexorum ad invicem habent necessitatem vel impossibilitatem, ut diametron esse simelron, vel asimetron, sicut superius explanavimus. Sunt alia quae non comparantur ad aeternitatem, per hoc quod participant aliquid incommutabilitatis quae aeternitati est propria, sed potius quia habent similitudinem cum illa in infinitate carentiae finis: et hoc modo dicitur tempus a quibusdam aeternum, et paenae quae dicuntur infernales aeternae, et alia quae ad similitudinem horum dicuntur.

Et ideo a quibusdam distinguitur comparatio aeternitatis ad aeternum tripliciter: quaedam enim sunt aeterna et vere in aeternitate, scilicet prima substantia quae est Deus gloriosus et benedictus. Quaedam vero sunt aeterna et non vere in aeternitate, sicut illa quae facta, sunt immutabilia participatione incommutabilitatis, sicut dicit Plato de his qui licet sint natura commutabiles, tamen voluntate deorum et nobiliorum ejus bonitatum participatione sunt manentes incommutabiles: haec tamen non vere dicuntur in aeternitate, quia aeternitas non est propria mensura permanentiae eorum: quaedam vero nec vere aeterna sunt, nec vere in aeternitate, sed sunt similia secundum quid aeternis, sicut temporaliter habentia successionem, sine fine, sicut motus aeternus di. ci. tur ab his qui ponunt mundum

aeternum, et paenae baratri dicuntur aeternae in legibus Pythagorae.