CAPUT VI.

Quod in agere et pati non est motus.

Ostendemus etiam, quod in agere et pati non est motus, et loquemur universaliter de agere et pati secundum quod omne movens est agens, et omne motum est patiens. Nec ostendemus tantum, . quod motus non est in agere et pati, sed etiam quod nulla mutatio per se est in praedicamentis dictis, neque generatio, neque corruptio, neque aliquis alius motus vel mutatio . Et hujus causa in universali est: quia motus non est motus, neque generationis generatio, neque alicujus mutationis mutatio. Agere autem et pati non sunt sine motu vel mutatione: et ideo si motus vel mutatio per se et essentialiter esset in agere et pati, absque dubio sequeretur ipsius motus esse motum, et ipsius mutationis esse mutationem. Et hoc primo ostendemus per hoc quod si motus est ipsius motus, et mutationis mutatio, hoc contingit altero vel utroque duorum modorum.

Cum enim dicitur, quod mutationis est

mutatio, potest in genitivo notari constructio subjecti vel termini: et si construitur in habitudine subjecti, sensus est quod motus est motus, et mutationis mutatio sicut ejus quod movetur, sicut dicimus hominis esse motum qui movetur, quia mutatur ex albo in nigrum, vel secundum aliam mutationem. Si autem construatur in habitudine Unis sive termini, tunc sensus est quod motus est motus, ita quod motus essentialiter sit ad motum sicut ad terminum, sicut motus albi essentialiter et per se est ad nigrum. Et primum quidem est impossibile, quia si motus esset motus sicut subjecti quod movetur, tunc oporteret concedere quod motus movetur proprie: et omne quod in genere est, in aliqua specierum est: tunc oporteret concedere quod motus aut calescere, aut frigesceret, aut locum mutaret, aut augeretur, aut diminueretur: hoc autem est impossibile, quia motus vel mutatio non est aliquod de numero subjectorum: eo quod subjectum est ens in se completum, quod est causa esse accidentis in ipso. Mutatio autem et motus incompletius esse habent quam accidens quietum. Adhuc autem abiret hoc in infinitum: quia si motus subjiceretur motui, oporteret quod omnis motus esset subjectum alterius: et sic secundus etiam tertio, et tertius quarto subjiceretur, et sic in infinitum, quod est impossibile. Adhuc autem si motus esset subjectum, et motus esset in motu, esset subjectum in subjecto, quod est impossibile.

Et si forte diceretur ad hoc, quod unus esset subjectum, et alter non, sed res existens in subjecto, oporteret quod duae res quae sunt ejusdem generis et rationis, essent subjectum et accidens: quia per hoc quod una earum est subjectum, substantia est: et per hoc quod est in subjecto, est accidens: cum motus et motus sint ejusdem generis, et ejusdem rationis secundum genus. Illud est igitur impossibile motum esse motus, et mutationem mutationis per modum subjecti.

Eodem modo est impossibile, quod motus sit motus per modum finis et termini. Si enim motus est motus, vel mutationis mutatio per hunc modum, hoc erit in mutando alterum aliquod subjectum, ex mutatione una In alteram speciem mutationis, quae essentialiter est Unis et terminus ejus. Oportet enim quod omnis mutatio terminum habeat essentialem et per se sibi convenientem, sicut patet cum homo mutatur ex aegritudine in sanitatem: sanitas adepta essentialis terminus est mutationis qui dicitur sanatio. Sed neque hoc possibile est, quod hoc modo mutatio sit terminus essentialis mutationis: sed potest terminari mutatio ad mutationem per accidens, sicut inferius ostendemus. Hic enim, motus qui sic per se terminari ponitur ad aliam mutationem, erat motus ab una specie mutationis transiens ad. aliam speciem mutationis sicut ad finem sibi essentialiter per se convenientem: et generatio et corruptio erunt similiter terminatae ad. alias mutationes, quia quoad hoc simile est de generatione et corruptione. Neque est differentia in alio praeter hoc solum, quod generatio et corruptio sunt in opposita sic quod habent modum contradictionis qui est de subjecto ad non subjectum, et de non. subjecto ad subjectum. Motus autem non similiter his ad opposita, sed potius est inter contraria, quorum, utrumque est subjectum. Sed quoad constructionem impossibilium idem est motum esse motus quod generationem osse generationis, et corruptio-

nem corruptionis. SI enim sic motus esset motus, vel mutatio mutationis, tunc oporteret quod simul alia res mutaretur dupliciter. Quia enim mutatio est inter contrarias formas, oporteret quod transiret de forma in formam, sicut ex sanitate in aegritudinem. Et cum. hoc propterea quod mutatio ponitur esse mutationis, oportet quod etiam per illam mutationem transeat ad quamcumque aliam quae dicitur per se esse terminus primae mutationis. Manifestum est quod, secundum ista dicta, cum. aliquis infirmatur et movetur ex. sanitate In aegritudinem, quod tunc erit atiam mutatus in quamlibet aliam mutationem: hoc autem fal-. sum et Impossibile est, quia nos videmus quod ipsum convenit quiescere in aegritudine quam accipit per mutationem qua mutabitur ex sanitate. Quies autem privatio est motus: et ideo non convenit ipsum, tunc transmutari: ergo transmutatio non terminabitur ad mutationem, sed. ad quietem.

Et amplius manifestum est est hoc esse impossibile ex hoc quod tota doctrina transmutationum secundum hoc annihilatur. Doctrina enim transmutationum est, quod transmutatio non est ad quodcumque contingens, sed ad oppositum: et ita si transmutatio est ad transmutationem, non erit ad. quamcumque contingentem, sed. ad opposita: et illa opposita erunt in quoddam alterum oppositum ex quodam opposito illi. Et ex hoc convenit duplex inconveniens si. dicatur mutationis esse mutatio. Quorum unum est, quod cum aliquis movetur ex sanitate in aegritudinem, quod tunc etiam sanatio quae opposita est aegritudini, mutatio etiam inerit eidem: et sic aliquis simul infirmatur et sanatur, quod est: impossibile. Secundum est, quod mutatio tunc non erit secundum regulam mutationis ex opposita in oppositam, sed potius ex hoc quod accidit. Cum enim simul moveatur ex sanitate et in sanitatem, et ex aegritudine in aegritudinem, non potest aliquis istorum terminorum mutationis esse per se terminus: quia si ex uno moveretur essentialiter, tunc non moveretur essentialiter in eumdem simul, quando movetur ex ipso: nec tunc posset moveri simul ex opposito et in oppositum, illi. Sic ergo erit mutatio semper ex eo quod accidit, et in id quod accidit, ut si aliquis mutat hominem ex scientia, vel. ex recordatione in oblivionem, non erit hoc ideo quod, recordatio vel oblivio opposita sint, sed potius mutat ipsum, quia inest ei accidentaliter oblivio, et non propterea quod oblivio sit terminus essentialis motus qui est ex recordatione: et tunc sufficit terminus accidentalis ad mutationem: aliquando venit ex recordatione in scientiam quae eadem specie vel genere est cum. recordatione: aliquando autem venit ex recordatione in sanitatem quae est diversa genere a recordatione, quae omnia sunt impossibilia: et sic non est possibile, quod sit mutatio mutationis.

Amplius autem si mutatio est mutationis, in infinitum vadet: sed antequam hoc ostendamus, videamus quod inconveniens sequitur, si generatio est generationis in infinitum, et supponamus tres propositiones, quarum una est, quod id quod, generatur dum generatur, non est, sed fit: et ideo qui ponit generationem generari, eo quod est terminus generationis, necesse est quod generatio non sit dum generatur sicut iinis generationis. Secunda autem propositio est, quod. id quod, est finis generationis quando generatur, est: et ideo si generatio est iinis generationis, generatio est quando attingit eam illa generatio quae est ad ipsam. Tertia propositio est, quod si hoc processerit in infinitum ante et post, quod ista quae dicta sunt: de generatione, in infinitum se extendunt in ante et post.

rem si detur esse posterior, cum posterior sit nata ex priori: ut si generatio simplex quae substantialis est, fiebat aliquando per generationem aliam, tunc necesse est quod illud fiebat et generabatur quod iit et generatur, hoc est, generatio generata secundum quod fit et generatur, adhuc nondum est:: ergo generatio dum fiebat, nondum erat.

Bein. de procedo uberius dicens, quod generatio generata quae fit, et est finis generationis prioris jam factae, quando generatio prior facta est: ergo una generatio numero quae est finis facta est, et est per praecedentem generationem, et fit et nondum est per seipsam: ergo idem numero est, et nondum simul et semel: et sequitur quod hoc fiat iterum, quia ex generatione ista sequitur alia in infinitum. Illud autem fit ex quo fit generatio. Ergo haec generatio facta, fiet iterum in sequenti generatione, et erit, et non erit in illa simul et semei, sicut jam habitum est. Si autem fiet in sequenti, sicut semen fit homo, ita generatio ex generatione, tunc non deerat generatio: ergo non fuit constituta in esse per praecedentem generationem: quae omnia impossibilia sunt. Adhuc autem quoniam eorum quae sunt infinita et praecipuo secundum rectum non est aliquid primum, tunc in hac via qua generatio secundum rectum est ex generatione, essentialiter et per se non erit aliqua prima generatio. Ubi autem non est primum, ibi non. est immed. ia. fum consequens ex illo primo quod vocatur habitum. Sed ubi non est prima generatio, nec consequens, ibi impossibile est aliquid, fieri, vel. moveri, vel mutari. Ergo nihil fit, nec movetur, nec mutatur: sed hoc est falsum ad sensum: ergo falsum est generationem esse generationis, et motum motus, et mutationem mutationis. Si autem ista consecutio est vera, tunc motus non est ex motu in infinitum, et per eamdem rationem nec homo est ex homine in infinitum: et si homo esset ex homine in infinitum, tunc non fuisset

aliquis homo primus, et sic non esset homo posterior primo, et per consequens nullus esset homo. Idem unioni sequitur, si motus ex motu dicatur esse in infinitum : quia hinc non esset motus aliquis primus, nec consequens : ergo mundus non fuit sine principio, sicut videtur dicere Aristoteles, sed incepit in primo motu, et in aliquo primo homine, et in aliis substantiis primis, quod licet concedi debeat secundum religionem Christianam, non tamen sequitur virtute argumenti : quia cum nos arguimus quod si motus ex motu, et generatio ex generatione fit, quod tunc non erit aliquis motus primus nec consequens, intelligimus hic, motus fit ex motu, et generatio ex generatione per se et essentialiter : et hoc esse non potest quin sequatur quod dictum est. Si autem nos ponamus unum motum fuisse sine inceptione ipsius secundum naturam, et eumdem non esse cessaturum secundum naturam, licet voluntate Dei cessare possit quandocumque omnipotens voluerit, tunc ex illo motu non per se, sed per accidens possunt causari infinita secundum successionem molus, et homines semper per intellectum et caelum operantia et aliam virtutem superiorem. Sed hominem esse ex homine, et motum ex motu per esse infinitum est impossibile. Et hoc dicimus ideo, quia de inceptione mundi aliter loquitur naturalis, et aliter metaphysicus, et aliter theologus , qui solum divina perscrutatur. Redeamus ergo ad propositum per se nola supponentes, et ex illis procedentcs. Est autem per se notum et alibi probatum, quod idem subjicitur contrariis, et ideo idem oportet esse quod generatur, et quod corrumpitur, et quod quiescit, et quod movetur. Adhuc autem inductione patet : et in libro de Caelo et Mundo probabitur, quod omne generatum corrumpitur in aliquo tempore determinato. Tertio etiam patet quod id quod corrumpitur, non corrumpitur dum generatur, vel dum non est, sed corrumpitur eum existit et generatum fuit.

Ex his igitur dicimus, quod motus contrarium est ejusdem cujus fuit suus contrarius, et quod ejusdem numero est quies et generatio et corruptio. Si ergo generatio est generationis , tunc etiam corruptio erit generationis : ergo generatio aliquando corrumpitur, sicut dicit propositio secunda. Corrumpetur ergo quando est, sicut dicit tertia : sed est generatio quando fit : ergo generatio corrumpitur quando est generatio : ergo aliqua res corrumpitur dum fit et generatur : et hoc est inconveniens. Non enim potest aliquid corrumpi mox cum fit, hoc est, mox dum est in fieri : quia tunc generatur, et generatio et corruptio non insunt simul. Nec etiam generatio potest posterius corrumpi quam fit, quia posterius quam lit non est : eo quod non est nisi dum fit : et id quod corrumpitur, oportet esse. Patet igitur ex dictis omnibus quod non est generationis generatio, neque motus motus, neque mutationis mutatio.

Amplius autem idem alio modo ostendemus. In omni enim motu oportet esse materiam et naturam alicujus generis in qua est motus diversam a motu, sicut nigratio est in materia et in natura quae est albedo et nigredo, nec albedo est nec nigredo. Oportet enim semper materiam quae est genus aliquod entis, subesse ei quod fit, et ei quod mutat id quod mutatur, diversam a motu et a mobili : quae igitur erit illa circa quam hoc modo fit molus ? sicut enim cum Socrates fit niger, alteratio Socratis nec albedo nec nigredo est, ita eliam cum motus est, motus qui est ad motum, non est de natura motus ad quem est. Cum enim alterabile ut subjectum sit corpus aut anima, sic oportet in natura aliquid determinatum esse, quod sit motus, vel generatio : hoc autem quod fit, duplex est subjectum et quantum sive privatio . dicumus enim quod Socrates fit albus, et quod nigrum fit album: et intelligimus hoc secundo modo. Si enim motus est mutatio, tunc ex motu in motum est mutatio: et oportet quod ille motus qui est ex motu in motum, secundum praedicta fiat motus, et non fit motus actu.

Et iterum videtur hoc per aliam rationem: quia scilicet omnis motus est ex quodam in quiddam, quae sunt termini motus: et motus, ut diximus, neutrum illorum est actu, sed in potentia solum. Si ergo motus est in motu, oportet, motum non esse motus, sed motum secundum generationem non esse generationem, sed generationis. Et qualiter hoc potest intelligi esse ? hoc enim non est intelligibile: quia nos videmus quod doctrinae generatio non est doctrina sive scientia: et sic est de omnibus aliis: ergo neque erit generationis generatio in universali, neque quaedam generatio erit generationis cujusdam. Amplius si tres sunt tantum species motus quoad genera entis in quibus est motus, sicut diximus supra, et nihil moveatur in sibi simile secundum speciem, sed potius in dissimile, si. unus motus supponitur alteri, ita, quod motus sit motus, et mutationis mutatio, sive ad mutationem: tunc oportet, quod aliqua harum trium mutationum supponatur alii, et sit ad. ipsam: quia in omni motu oportet:, aliquam materiam esse subjectam et aliquam naturam in qua est motus. Si ergo mutationis est mutatio, oportet quod loci mutatio sit alterationis sive ad alterationem. Et cum, illud dicatur mutari quod movetur ad aliquid. , ut album ad. nigrum, tunc loci mutatio alterabitur:

aut si mutatur ad idem in genere ve

specie, tunc loci mutatio feretur, et om nino universaliter loquendo: quo. ni. an omne quod movetur, uno trium modo rum, ut praediximus in principio istiui quinti, scilicet aut in. eo quod est secundum accidens, aut in eo quod est pars ejus aliqua, movetur, aut per se. Secundum accidens convenit solum mutationis esse mutationem, ut cum aliquis sanatur, quod tunc currat: talem autem mutationem quae est accidens, dimittendam diximus olim: ergo non est mutationis mutatio. In omnibus autem his rationibus videtur esse, quod idem, sit motum esse motus quod actionem, esse actionis, vel passionem passionis: quia aliter per rationes illas non probaretur, quod motus non est in praedicamento actionis neque passionis: et hoc ideo est, quod uno modo motus est passio, et semper hoc modo conjungitur actioni. sicut suae causae: propter quod ulterius sequitur motum non esse motus, sicut nec passionis passionem.

Sed tunc dubium est, qualiter probatur motum non esse in praedicamento passionis, cum dicatur esse passio in praedicamento passionis. Sed ad hoc dicendum est, quod motus hic dicitur esse in praedicamento ratione terminorum ex quibus, et in quos est motus: et quia non est in actionem vel passionem, propter hoc non dicitur esse in. praedicamento actionis vel passionis .