CAPUT I.

Qualiter motus est unus genere et specie et numero.

Post hoc autem oportet nos investigare de unitate motus et contrarietate: quia hoc nobis plurimum erit utile ad sciendum de divisione motus, et an sit factus, an non, et ad alia quae tractaturi sumus in sequentibus hibris.

Dicamus igitur quod motus multipliciter dicitur unus, eo quod ipsum unum multipliciter dicitur. Omisso enim uno quod dicitur per accidens unum, habemus unum secundum formam essentialem dictum: et hanc possumus considerare secundum esse et essentiam. Et si consideremus secundum essentiam, aut considerabimus ipsam secundum quod est pars essentiae rei, aut secundum quod est tota rei essentia: et secundum quod ipsa est pars essentiae rei, sic est genus, et ab ipsa causatur unum in genere quod est unum secundum figuram praedicamenti, et coordinalionem praedicabilmm. Si autem consideremus ipsum

secundum quod est tota rei essentia, sic est species: quia quidquid est post speciem in his quae sunt formalia et non materialia, est de individuantibus. Et ab ea sic considerata causatur linum in specie individua, quae est species specialissima quae non dividitur in alias species, quemadiiiodum dividuntur speeies siibalternae. Et si nos consideremus esse hujus formae, secundum quod est actus et effectus ejus in suo proprio subjecto, tunc ipsa est forma individuata per subjectum: et sic considerata causat unitatem in numero. Istis ergo tribus modis dicitur motus unus. Et genere quidem unus est, cujus termini ad quos est motus sunt in genere uno, sicut omnis loci mutatio una est in genere cum loci mutatione, sicut circulatio una est in recto motu, et motus sursum hoc modo unus genere cum motu deorsum. Alteratio autem et loci mutatio non sunt unum in genere, quia finis alterationis est in genere qualitatis. Sed finis loci mutationis est in genere ubi. Specie autem unus est qui cum genere unus sit. Est etiam cum hoc unus per individuam speciem, quae est species specialissima. Sunt enim coloris qui est finis alterationis multae differentiae secundum speciem: et ideo alteratio cujus finis est una species coloris, non est ejusdem speciei cum illa cujus finis est alia species, ut denigratio in alia specie est quam dealbatio. Sed omnis

dealbatio cum omni dealbatione erit eadem alteratio, et idem motus secundam speciem, et omnis denigratio eadem est cum omni denigratione in specie. Sed nigratio cum dealbatione non est eadem secundam speciem. Unde cum sit specie una dealbatio cum omni dealbatione, habet comparationem ad omnem dealbationem: quia non est comparatio nisi corum quae conveniunt in aliquo uno in quo fit comparatio corum ad invicem. Si autem sunt quidam fines motuum qui sunt simul et genera et species, sicut ab alterna quae inter generalissimum et specialissimum sunt . Motus quidem ad tales fines dicitur quodammodo unus in specie, licet non dicitur absolute et simpliciter unus secundum speciem: quia absolute et simpliciter non est species nisi specialissima, sicut est molas qui dicitur doctrinatio, si dicatur scientia in communi sumpta esse species acceptionis, sive opinionis, prout opinio dicit omnem acceptionem per intellectum: licet enim scientia quae est habitus demonstrativus, secundum hoc sit species acceptionis vel. opinionis, tamen est genus harum scientiarum, sicut geometriae, arithmeticae, musicae, et astronomiae: et ideo determinatio in communi non est motus unus secundum speciem specialissimam quae simpliciter species est, sed potius quodammodo unus: quia est unus secundum id quod est species ad quaedam, et genus ad quaedam alia: sic ergo secund un speciem est unus qui est ad idem secundum speciem mollis.

Sed dubitabit aliquis utrum hoc sufficiat ? Si enim sufficit hoc quod dictum est, tunc specie unus motus est, qui est ex eadem specie in idem specie. Possibile est autem ut unam punctum vel ho- mo vel aliquid mobile moveatur ex hoc loco in hunc locum iterum et iterum, ita quod bis vel ter semper diverso motu moveatur, ut ex a in b. Et prima quidem vice moveatur per arcum circuli, super quem sunt a et b. Secunda autem vice moveatur per diametrum, quae est inter a et B. Et tertio veniat forte volutatum. Et quarto veniat ambulans. Et dum omnes isti motus sint ab eodem in idem, videbitur secundum dicta, quod omnes isti motus sunt idem specie.

Dicamus autem ad hoc quod in veritate non sufficit ad hoc quod motus sit idem in specie, quod sit ex eodem specie in idem specie: sed. oportet addere quod etiam medium in quo solo est motus, ut supra diximus, sit idem. Et per illud patet quod circularis motus et rectus, etiamsi sint ex eodem in idem, non erunt idem specie. Et in alterationibus similiter est : quoniam sicut testatur Avicenna, nigrum venit ad album multis viis. Aliquando venit per viride et glaucum et fuscum et subaibum. Aliquando per nivosum et rubeum et croceum. Aliquando per hyacinthinum et lucens. Et licet isti motus sint ad idem specie, et ex eodem, non tamen sunt idem specie: quia medium per quod est transitus in quo solo essentialiter est motus, est ad aliud et aliud specie. Modis ergo praedictis dicitur motus esse unus secundum genus et secundum speciem.

Simpliciter autem et absolute et sine determinatione est motus unus, aut substantia quidem, aut numero. Dico autem substantia unum qui ex substantialibus motui convenientibus est unus, eo modo quo omnia sibi sub stanti alia sunt eodem

modo, sicut unus est in quo non invenitur diversitas in numerando. Quid alitem sit motus taliter unus, manifestum erit si per divisionem accipiamus ea quae exiguntur ad unitatem motus. Sunt autem tria secundum numerum, circa quae dicimus motum unum, quando illa tria eadem sunt, scilicet id quod movetur, et in quo movetur secundum materiam quae est ubi, vel quant statis, vel qualitatis, et tempus quando movetur. Dico autem quod movetur, quoniam in omni motu aliquid necesse est esse quod movetur, ut hominem, aut asinum, aut punctum secundum eos qui dicunt puncta moveri. Et iterum necesse est ut in aliquo sit motus ejus, ut in loco, vel in passione, vel in qualitate alia: et iterum aliquando movetur, quia in tempore est omnis motus.

Sed inter haec tria non ostenditur utrum motus sit unus genere, aut specie unus, nisi penes illud in quo est unus motus, quod est materia, sive natura fluens in motu. Sed consequens et habitum ad esse motum in genere, est esse eum in tempore, quia omnis motus est in tempore: sed non oportet quod idem motus in genere vel specie sit eodem tempore: quia tales motus possunt esse in eodem tempore, vel in diversis temporibus. Simpliciter autem esse motum unum est quod in omnibus idem sit. Et nam que oportet esse unum et idem numero id in quo est motus, sicut in natura quae fluit de uno termino motus ad alium, sicut quod species vel forma in qua est motus, sit una numero et indivisibilis. Et similiter oportet quod tempus quod est ali quando in quo est motus, sit unum et indivisibile, hoc est, indivisum et quiete non interpositum. Et oportet etiam subjectum motus quod movetur, unum esse, et non secundum accidens esse unum: quia si secundum accidens dicatur esse unum, tunc fierent duo mo-

tus diversi genere unus secundum numerum. Est enim secundum accidens unum Coriscus sive tonsor, et albus: et in eodem tempore potest tonsor ambulare in quantum tonsor vel Coriscus, et potest niger fieri secundum quod albus: sed tamen ambulatio et albatio non sunt idem motus numero, nec specie, nec genere. Et oportet iterum quod id quod est subjectum motus non sit unum in specie in communi, sed oportet quod sit idem individuum numero. Si autem idem esset in specie tantum, cum duo ambulantes in tempore uno sint specie, et moveantur uno motu specie, et uno tempore, oportet quod eorum mollis esset unus secundum numerum. Idem autem est si duo dicimus sanari secundum ejusdem speciei sanitatem, ut ab ophtalmia, quae dicitur ocubitio, quae est apostema oculi. Talis enim motus non est unus simpliciter, sed est unus secundum speciem.