Caput IX.

Moritur Sara ac sepelitur. Abraham filio suo uxorem providet, eamque ad rem delectum servum juramento sibi obligat: et quid istic lateat mysterii? In eligenda conjuge imprimis ejus religionem ex qua pendent mores, spectandam. Quomodo quaerenda proxima, non alienigena, nec invita? Quo item modo in Rebecca designata sit Ecclesia et baptismus. Quas inaures exemplo Rebeccae ambire debeant Christianae virgines; quidve alia munera eidem puellae oblata significent? Quam imitandum pudoris exemplum ipsa praebuerit; et quam bene in ejus conjugio vocatio Ecclesiae atque apostolicum ministerium exprimatur!

0449D

80. Locus qui sequitur, habet mortem uxoris, 0450A fletum mariti, sepulturae officium; quibus maritalis affectus probatur. Et surrexit, inquit, Abraham a mortuo (Gen. XXIII, 3) . Docemur ut non diutius inhaereamus mortuis, sed quantum satis est officii deferamus. Festinavit autem pro loco sepulcri pretium solvere, cum gratis daretur; ut non in alienis locis, sed nostris potius aedificemus tumulos parentum vel proximorum. Saepe enim cum alienationibus possessionum venales fiunt, quae in iisdem locis sepulturae sunt. Hoc autem ideo Abraham fecit; quia nondum erant hujusmodi Dei templa, in quibus fidelium Domino reliquiae condantur.

81. Senuerat Abraham: itaque quod boni est patris, debuit uxorem providere filio: sed propter oraculum Dei non poterat redire eo, unde jussus 0450B erat exire. Habitabat autem in terris Chananaeorum, ex quo genere legitimam successionem sibi quaerere fugiebat.

82. Et vocavit puerum seniorem domus suae (Gen. XXIV, 2) , et dixit ei ut iret in Charram, et de proximis suis uxorem peteret juniori domino suo. Disce hinc quod etiam senioris aetatis servuli pueri dicantur a dominis, vel a quibusque potioribus. Unde et quidam poeta hoc sequendum putavit: sive in eorum usu qui sibi docti et sapientes videntur, ipse hoc reperit: sive de nostris ipse transtulit: sive translatum invenit:

Pascite ut ante boves, pueri, submittite tauros.
(Virg. Ecl. I.) Inde et pueros dicimus, quando servulos significamus, 0450C non aetatem exprimentes, sed conditionem.

83. Adverte nunc virtutes boni patrisfamilias, et considera primum, quod munus, et cui mandet; ut et tu ita instituas servulos, ut liberis tuis paternum affectum deferant, et officia exsequantur. 309 Inventus est de servulis senior, tamen qui ad uxorem providendam domino juniori eligeretur, et constrictus ut juraret, mitteret manum sub femur domini sui. Per femur generationem intelligimus: generatio autem Abrahae Christus est. Unde Apostolus ait: Abrahae dictae sunt promissiones, et semini ejus. Non dicit, et seminibus, quasi in multis: sed sicut in uno, et semini tuo, quod est Christus (Gal. III, 16) ; ostendens per ipsum nobis sanctum sacramentum, per ipsum tutum auxilium fore.

0450D 84. Constrinxit autem eum ne de semine Chananaeorum uxorem arcessiret domino suo, quorum generis auctor patrem non honoraverat, et ideo maledictionis haereditatem transmisit in suos; ut cognoscamus fidem, et quamdam haereditatem de auctoris prosapia in iis requirendam, quos nobis volumus adjungere. Cum sancto enim sanctus eris, et cum perverso perverteris. Si hoc in aliis, quanto magis in conjugio, ubi una caro, et unus spiritus est. Quomodo 0451A autem potest congruere charitas, si discrepet fides? Et ideo cave, Christiane, gentili aut Judaeo filiam tuam tradere (28, q. 1, cap. Cave) . Cave, inquam, gentilem aut Judaeam atque alienigenam, hoc est, haereticam, et omnem alienam a fide tua uxorem arcessas tibi. Prima conjugii fides castitatis gratia est. Si idola colat quorum praedicantur adulteria, si Christum neget qui praeceptor et remunerator est pudicitiae, quomodo potest diligere pudicitiam? Si Christiana sit, non est satis, nisi ambo initiati sitis sacramento baptismatis. Simul ad orationem nocte vobis surgendum est, et conjunctis precibus obsecrandus Deus. Accedit aliud insigne castimoniae, si credas a Deo tuo tibi quod sortitus es, conjugium datum. Unde et Salomon ait: A Deo, 0451B inquit, praeparabitur viro uxor (Prov. XIX, 14) . Non possunt hoc dispares fide credere, ut ab eo quem non colit, putet sibi connubii impartitam gratiam. Ratio docet, sed amplius exempla commonent. Saepe illecebra muliebris decepit etiam fortiores maritos, et a religione fecit discedere (III Reg. XI, 4) . Et ideo tu vel amori consule, vel errorem cave. Primum ergo in conjugio religio quaeritur. Ideo Abraham proximam quaesivit dare filio suo.

85. Et tu proximam quaere. Quis est proximus? Qui fecit, inquit, misericordiam. In Evangelio hoc dixit Dominus Jesus. Et tu proximam seminis Abrahae require, et propinquam proximi tui (Luc. X, 37) . Semen Abrahae Christus est, ipse est proximus omnium, qui super omnes fecit misericordiam, tollens 0451C peccatum mundi. Disce deinde quid in uxore quaeratur: non aurum, non argentum quaesivit Abraham, non possessiones, sed gratiam bonae indolis.

86. Deinde interrogatus si nollet venire mulier, utrumnam eo filium domini sui duceret: Attende tibi, inquit, ne revoces filium meum illo. Dominus Deus coeli, et Deus terrae accepit me de domo patris mei, et de terra in qua natus sum, qui locutus est mihi, et juravit dicens: Tibi dabo terram hanc, et semini tuo; ipse mittet Angelum suum ante te, et accipies 310 filio meo uxorem inde. Quod si noluerit tecum venire mulier in terram hanc, purus eris a juramento hoc (Gen. XXIV, 6 et seq.) . Quo proficiat hoc considera diligentius. Non licet tibi accipere alienigenam. Sane si Christianam se faciat, laudem habebis ex ea. 0451D Ne te quoque si recusaverit Christiana fieri, studium nuptiarum a fide deflectat, instruit lectio. Abraham sequentem deduci admonuit, residentem non expeti, nec eo filium suum pergere. Sane domini sui qui se ab incolatu terrae in qua habitabat, abduxerat, non defuturam misericordiam, ut praeiret 0452A studio petitoris, et puellae inclinaret animum. Quasi propheta hoc dixit in causa filii, et quasi moralis doctor docuit sperare de Domino, quod juvare dignetur incrementa fidei quaerentem.

87. Et surgens puer profectus est in Mesopotamiam (Ibid., 10) : et juxta voti seriem quod proficiscens servulus voverat, occurrit ei Rebecca, habens hydriam super humerum, virgo speciosa valde, quam vir non cognoverat. Descendit autem ad fontem, et implevit hydriam, dedit puero bibere, adaquavit omnes camelos ejus (Ibid., 15 et seq.) . Unde puer Abrahae accepit inaures aureas singularum drachmarum, et duas virias dedit in manus ejus, decem aureorum pondus earum, et quaesivit ab ea si locus esset hospitio, et cujus esset filia. Simplicitas quidem moralis exprimitur, 0452B quod nullus fuerit vel in conjugii petitione ambitioni locus, sed Dominus praesul conjugii petitionem impleverit. Tamen spectare licet Ecclesiae mysteria. Ubi invenitur Ecclesia, nisi in Mesopotamia? Ibi quaeritur, inde arcessitur, ibi duobus stipatur fluminibus, lavacro gratiae, et fletu poenitentiae. Etenim nisi peccata propria defleveris, nisi gratiam baptismatis acceperis, non tibi acquiritur Ecclesiae fides, et quaedam conjugalis copula. Muniunt eam Tygris, hoc est, prudentia, et Euphrates, hoc est, justitia, et illuminatio fructuosa, a barbaris separans gentibus.

88. Virgo autem speciosa valde, cujus decorem nulla corrupit aetas. Speciosa valde, quia speciosus et ille prae filiis hominum, qui eam acquisivit sibi. 0452C Quam vir non cognoverat; nulli enim viro erat copula ejus, sed soli Christo debita. Hydriam habens super humerum, qua lavat actus hominum. Et quia ex congregatione gentilium constat, qua suos lavit, ideo legis quia descendit ad fontem, et implevit hydriam et ascendit (Ibid., 16) . Samaritana illa venit ad fontem, sicut in Evangelio scriptum est (Joan. IV, 7) , sed non descendit: puteus ei videbatur, nec implevit hydriam. Denique ait: Hydriam non habeo. Non habebat unde actus suos lavaret. Haec sola descendit, haec sola cognovit fontem verum, hoc est, non aquae fontem, sed vitae aeternae, sicut dixit David: Quoniam apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Ps. XXXV, 10) . Ideoque habuit quod daret sitientibus, quia credidit. Nam quae non credebat, 0452D ait fonti huic volenti sibi potum dare: Unde mihi habes dare aquam vivam (Joan. IV, 11) ? Haec autem habuit unde non solum puerum, sed etiam camelos adaquaret, 311 quae non solum justos rigare consuevit, sed etiam injustos implere. Ideo accepit inaures aureas, et virias quas misit 0453A Abraham, tamquam meritorum suorum praemia.

89. Fortasse audientes haec filiae, quae ad gratiam Domini tenditis, et vos provocemini ut habeatis inaures et virias, et dicatis: Quomodo prohibes hoc, Episcope, ut habeamus quod Rebecca accepit pro munere, et hortaris ut similes simus Rebeccae? Sed non has inaures Rebecca habebat et virias, quae lites in Ecclesia serere solent, quae labuntur frequenter: alias inaures habebat, quas utinam vos habeatis, alias virias. Inaures Rebeccae pii auditus insignia, et viriae Rebeccae ornamenta factorum sunt. Has inaures habebat, quae non gravarent aurem, sed demulcerent: has virias, quae manum non materiali auro onerarent, sed spiritali actu levarent. Ideo et fratri et parentibus in hoc placuit ornatu. Et 0453B tu sume inaures quas tibi Abraham reliquit: sume quas transmisit virias. Audi verba Domini Dei tui, sicut ipse audiebat: exsequere jussa, sicut ipse properavit implere.

90. Pulcherrimus autem locus ad instruendos eos quibus aliquid injungitur, quod non prius manducavit puer Abrahae appositum sibi panem, quam mandatum Domini exsequeretur. Quo impetrato, vasa aurea et argentea et vestem dedit Rebeccae. Ubi sponsata est Ecclesia, accepit vasa aurea et argentea, in quibus esset thesaurus fidei; sunt etenim vasa in honorem, sunt et in contumeliam. Quae sint ea vasa audi: Habemus thesaurum in vasis fictilibus (II Cor. IV, 7) . Vasa fictilia corpora nostra sunt: fides nostra thesaurus est. Et fortasse jam etiam ipsa corpora 0453C nostra quae thesaurum istum habent, aurea sunt, quia sunt plena prudentiae: et argentea vasa sunt, quae videntur mandati coelestis alloquiis refulgere. Honorantur autem et parentes muneribus (32, q. 2, c. Honorantur) .

91. Consulitur puella non de sponsalibus, nam illa judicium exspectat parentum, non est enim virginalis pudoris eligere maritum: sed jam desponsata viro de profectionis consulitur die. Nec immerito dilationem non attulit; jure etenim properare debuit ad maritum. Unde illud Euripideon quod mirantur plerique, unde translatum sit manifestum est. Ait enim in persona mulieris, quae tamen maritum volebat relinquere, et ad alias petebatur nuptias:

Νυμφευμάτων μὲν τῶν ἐμῶν πατὴρ ἐμὸς
0453D Μέριμναν ἕξει, κ᾽ οὐκ ἐμὸν κρίνειν τάδε. ( Euripides in Andromacha. )
312 Hoc est, Sponsalium quidem meorum pater 0454A meus curam subibit; hoc enim non est meum. Ergo quod et ipsi philosophi mirati sunt servate, virgines. Sed etiam, mulieres, si qua, amisso cito marito, adolescentula laqueum infirmitatis suae timet incidere, ut si vult nubere, nubat tantum in Domino, ut electionem mariti parentibus deferat; ne appetentiae procacioris aestimetur, si ipsa de nuptiis suis electionem sibi vindicet. Expetita magis debet videri a viro, quam ipsa virum expetisse. Verecundiam praemittat, antequam nubat, quod ipsum conjugium plus commendet verecundia. Sed illi verba imitantur, opera imitari nequeunt.

92. Inesse quoque in eo praeclarum Ecclesiae mysterium liquet, eo quod nemo ausus sit eam ante Christum vocare; soli enim Christo haec erat vocandarum 0454B nationum reposita praerogativa. Vocata autem non fecit moram, et ideo acceptior Domino; quia populus Judaeorum qui erat ad coenam vocatus, dignus non fuit venire: congregatio autem gentium simul ut arcessiri se vidit, occurrit.

93. Denique ut scias non sine mysterio esse, cum veheretur camelo, veniebat ad sponsum; eo quod populus nationum belluina quadam horridus meritorum deformitate, qui formae suae nullum haberet decorem, fidem esset atque consensum Ecclesiae recepturus. Nec illud otiosum (30, q. 5, cap. Nec illud) , quod cum veniret Rebecca, vidit Isaac deambulantem; et cum interrogasset, quis esset, cognito quod ipse esset cui duceretur uxor, descendit, et caput suum obnubere coepit, docens verecundiam 0454C nuptiis praeire debere: inde enim et nuptiae dictae, quod pudoris gratia puellae se obnuberent. Discite ergo virgines, quemadmodum servetis verecundiam, nec intecto capite prodeatis ante extraneos, cum Rebecca jam desponsata, designatum maritum aperto capite non putaverit videndum.

94. Quis ille est servulus qui providit has nuptias? Unus utique de Apostolis, et ille maxime qui ait: Viri fratres, vos scitis quia a diebus antiquis in nobis Deus elegit ex ore meo audire nationes verbum Evangelii (Act. XV, 7) . Vel ille qui doctor appellatus est gentium (I Tim. II, 7) . Ipsi enim cum leguntur, aut Joannes evangelista, acquirunt Christo animam; ut credat quae ante non credidit: et cupientibus Christum videre, sermonibus demonstrant suis. Itaque 0454D Abraham celebratis filii nuptiis (Gen. XXV, 8) , longaeva aetate, et bona senectute complevit dies.