CAPUT VIII.

De solutione quarumdam dubitationum quae oriuntur ex praehabitis,

Oritur autem dubitatio ex praehabitis.

Si enim concedimus, quod omnis quies non semper est, ei omne quod non semper est, generatur necessario ab aliquo motu: tunc oportet etiam, quod quies ejus quod manet sive quiescit, sit extra naturam, ut terram dicimus manere sur- sum, sic generata a motu sursum. Cum autem generatur quies a motu, generatur pars post partem plus et plus quanto magis motus fini motus appropinquat: ergo etiam quies sursum per motum terrae sursum sic generatur. Quod si conceditur, videtur sequi inconveniens: quia si hoc, ergo cum terra per violentiam ferebatur sursum, tunc stabit ibi quiescens quiete generata per motum: sed omne quod stat in quiete generata per motum, semper videtur velocius ferri quanto magis appropinquat quieti: ergo terra ascendens sursum, tanto volocius fertur, quanto magis ascendit ad quietem sursum. Sed nos videmus, quod id quod violentia fertur, contrario modo se habet: ergo quies terrae sursum non generatur per motum naturalem qui intenditur juxta quietem. Si autem quies illa non fit permotum, tunc non fit per aliquid aliud: quia, nihil facit quietem nisi motus: ergo terra erit quiescens sursum violenter, ita quod quies ejus quae non semper fuit, non est facta ab aliquo: et hoc est: inopinabile: quia omne quod non semper fuit, fit ab aliquo quod est suae factionis principium et causa. Si autem dicatur quod non habet quietem separatam a motu suo, tunc accidit simul utrumque proprie dici, scilicet quod movetur in proprium locum debitum sibi secundum naturam, et non in eum qui est extra naturam et quiescit: et hoc est inconveniens magnum: quia non potest simul quiescere quiete non naturali, et moveri motu naturali, cum illa sunt contraria, sicut patet ex praehabitis. Sequitur autem dictum inconveniens de eo quod positum est stare quiete non naturali. Si enim non poneretur stare, tunc in infinitum moverentur violentia: et hoc est absurdum dicere. Quod autem vera sint quae dicta sunt, probatur: quia motus naturalis processus est in naturalem formam, vel ubi, et quanto magis procedit, tanto magis acquirit vigorem formae: et tunc si motus sit consequens formam naturalem, oportet concedere quod quanto ma-

gis acquirit formam, et tanto vigorosiuset velocius movetur: et omnis motus naturalis qui pure naturalis est, veloci or est in line quam in principio vel medio, et velocior est in medio quam in principio. In motu autem violento e contra est: quia omnis res per violentiammotaaliquaiitulun rccedit a vigore formae suae: et ideo cum. redit ad vigorem, redit ad naturalem motum: et cum procedit in motu, quanto plus procedit in ipso, tanto magis vigoratur, et tanto velocius movetur. Unde autem generetur quies post motum violentum, et quare retardatur in fine, inferius dicemus in fine istius capituli.

Habet autem hoc quod prius hahitum est aliam dubitationem. Diximus enim in praehabitis, quod quies quae est hic, in aliquo contraria est motui qui est hinc sive exilio eodem. Si enim ita se habet, videtur sequi inconveniens: quia quando aliquid mutatur ab aliquo et remutatur sive separatur ab ipso, adhuc videtur habere illud quod remutatur hic quod, separatur ab ipso. Si enim in toto separatum esset ab eo quod movetur ipsum ex quo movetur, tunc non esset amplius motus, sed quies in opposito, sicut quando aliquid separatur a nigro, habet adhuc aliquid nigri: quia si in toto esset separatum a nigro, tunc jam quiesceret in albo. Si ergo concedatur, quod hic quies contraria est illi motui qui est ex ipsa, oportet quod simul in. eodem sint contraria: cum illud in quo fuit quies, adhuc remaneat in mobili quando est in motu. Solvemus autem hanc secundam dubitationem, et tunc re- dibimus ad primam, dicentes quod illud quod movetur ex. aliquo sic, hoc est quodammodo quiescit, et quodammodo movetur, et non simpliciter. Universaliter enim loquendo de omni eo quod movetur, oportet quod omnis motus, cum. non moveatur nisi in intermedio duorum extremorum., quod aliud ejus sit ibi ubi fuit quies ex qua est motus, et aliud ejus ibi

ubi est quies post motum. Et hoc est quod omne mobile partim est in termino a quo, et partim in termino ad quem: quia cum dicitur quod aliud est ejus ibi et aliud alibi, sicut cum dicitur, partim est hic et partim est ibi, non intelligitur de parto et parte ejus quod movetur: quia tunc oporteret quod una pars ejus quiesceret et altera, moveretur. Sed intelligitur quod secundum aliquid sive secundum partem est in. termino ad quem, et secundum aliam in termino a quo: quin hae diversae partes non. sunt ejus quod movetur, sed formarum vel ubi inter quae est motus. Cum enim motus sit in intermedio, ut ostendimus supra: omne autem intermedium partim sit unius extremi, partim vero sit alterius: oportet quod id quod movetur semper dum movetur, sit partim in eo a quo, et partim in eo ad quem est motus. Cum autem extrema distincta sint in intermedio, non erit id quod movetur, in eo ex quo et in eo ad quod est motus, sicut in duabus naturis sive quietantibus distinctis, sed potius indistinctis: propter quod non. simili quiescit et movetur: quia utrumque istorum est in potentia tantum: sed quia motus abjicit id. ex quo est motus, et inducit id ad quod est motus: propter hoc motus est actus imperfectus respectu ejus ad. quod est motus, et id ex quo est motus. Est enim secundum desinere et potentia propter quod id. quod movetur simpliciter movetur, et nullo modo quiescit: quia natura quietans ex qua est motus, non est ibi. nisi secundum quid et indistincte. Motus autem simpliciter est secundum processum ad quod est motus. Et si objiciatur de differentiis in loco in quibus media distantia nihil videtur habere de circumferentia quae est sursum et de centro quod est deorsum, Dicemus quod locus non accipitur in Physicis secundum dimensiones quantitatis solum, sed etiam secundum proprietates quablatum quae sunt in ipso, ut in quarto hujus scientiae ostensum est: quia quoad haec media distantia virtutem retinet extremorum.

Sic ergo patet qualiter quies, hoc est quietans secundum quid, et motus simpliciter possunt esse in eodem: quia sic aliquo modo secundum quid et non simpliciter quies cum sibi contrario motu est in eodem simul. Et hoc autem scitur, quod motus magis contrariatur motui quam quies motui: quia duo contrarii motus nullo modo sunt in eodem, quia retardarent et impedirent seipsos. Quia autem existens cum contrario motu in eodem non impedit ipsum.

Et de motu quidem et quiete quomodo utraque unum dicantur, et quae contrariae sint, hoc modo dictum sit a nobis. Non enim oporteret nos specialem facere tractatum, quae quies sit una: quia quies est una specie, genere, et numero, sicut et motus: quia ea quae exiguntur ad quod motus vere sit unus, exiguntur etiam ad hoc quod quies vere sit una.

Redeamus ergo ad quaestionem in principio hujus capituli tactam, quaerentes iterum utrum motus innaturalis aliquam habeat quietem sibi oppositam: secundum praehabita enim videtur irrationabile si nullam habeat oppositam quietem. Si enim nullam habeat quietem ab ipso motu generatam, tunc semper remanebit violentia, et nunquam veniet ipse motus ad statum: cum quies ab eo nulla generetur. Manifestum est igitur, quod talibus motibus opponitur aliqua quies. Id enim quod extra naturam movetur ad aliquem locum, etiam extra naturam habet quiescere in eodem loco: propter quod dicendum, quod motus violenti sursum, et quies sursum non sunt contrarii sibi adinvicem, sed terrae quae sic violenter movetur et quiescit: et quies illa generatur ab eodem, a quo generatur motus, a violentia videlicet. Sed est quadrupliciter status violentiae, scilicet gene- rationis ejus, et augmenti ejus, et decrementi ejus, et status sive desitionis ejus. In generatione autem incipit movere: quia motus violentus non est intensior quam potest esse in principio secundum opinionem Aristotelis, licet ita sit secundum opinionem Platonis. In augmento autem suo est in maximo posse: et tunc est intensior motus violentus quam esse potest. In decremento autem motus remissior: et ideo tam secundum Aristotelem quam secundum Platonem, motus violentus in fine est remissior: sed cum stare incipit violentia, tunc non movet, sed tenet aliquantulum id quod violenter ante movebat: et hoc modo generat quietem.: et sic patet quod haec quies non generatur accessione omnimoda violentiae: quia tunc oporteret quod generaretur a natura, quod falsum est. Et patet quod non fit per motum violentum, quemadmodum quies naturalis fit per motum naturalem, sed potius fit per violentiam, quae secundum vigorem est causa motus, et secundum minimum posse suum est causa quietis; et hoc verum est de violentia qua grave movetur, et quiescit sursum non removens ipsum a natura et forma gravis. Violentia autem quae id quod simpliciter est leve movet deorsum, eodem modo se habet in faciendo quietem et motum.

Quoniam autem omne quod movetur motu recto secundam naturam, habet etiam aliquem motum oppositum illi extra naturam, sicut in libro de Coelo et Mundo declarabimus, ut ignis sursum naturaliter motus, extra naturam movetur inferius. Dubitabit autem forte aliquis, quis cui contrariatur motui ? aut enim motus ignis sursum contrariatur motui terrae deorsum, terra enim descendit naturaliter: aut motus ejusdem secundum naturam contrariatur motui ejusdem extra naturam. Et dicimus ad hoc secundum praedicta, quod utrumque istorum est rationabile esse, sed non eodem modo. Motus enim naturalis unius ad motum naturalem alterius, naturalem et essentialem habet oppositionem, quae sumitur penes terminos motuum oppositos. Et cum hoc motus ignis sursum opponitur motui ejusdem extra naturam deor-

sum: quia, sicut patet ex superius habitis, in illis motibus sunt duae rationes oppositionis, scilicet essentialis et accidentalis. Eodem autem modo omnino est de contrarietate quietum. Et per hunc enim duplicem motum etiam quies est opposita motui, et quies quieti.