Caput II.

Saeculum fugiendum docet lex de civitatibus refugii, de quibus quatuor discutiuntur; primum, cur illae in sorte levitarum delectae: secundum, cur numero sex: tertium, cur earum tres ultra Jordanem, ac totidem in terra Chananaea: quartum, cur homicida mortem pontificis ibi jubeatur exspectare. Quae omnia diversis virtutibus accomodantur.

0571C

5. Docet te etiam lex fugiendum saeculum, Deum sequendum. Quid enim aliud docet, cum dicit: Disponetis vobis civitates ad refugium, et erunt vobis refugia, quo refugiat homicida omnis, qui percusserit animam invitus (Num. XXXV, 11) ? Et infra: Sex civitates ad refugia erunt vobis, tres civitates dabitis trans Jordanem, et tres civitates dabitis in terra Chanaan (Ibid., 13 et 14) ? Aperte quidem confugientibus hoc crimen homicidii refugia proposita sunt. Sed consideremus altius. Quatuor sunt quae admonent 0571D profundius esse spectanda arcana lectionis istius. Unum, qua ratione ex his civitatibus quae levitis in portionem sorte obvenerunt, sex civitates ad refugium datae sint homicidii crimine laborantibus, cur non etiam aliarum tribuum civitates ad hoc munus deputatae. Secundum, qua ratione sex numero; non enim otiose numerus hic praescriptus videtur neque plurium neque pauciorum civitatum. Tertium, cur 0572A tres ultra Jordanem civitates, et tres in regione Chananaea dispositae sint, quae refugio peccantibus forent. Quartum, cur dinumeratio et definitio temporis comprehensa sit, intra quod habitet homicida in civitate refugii, quoad moriatur sacerdos magnus, et post mortem sacerdotis magni revertatur homicida in civitatem habitationis suae (Ibid., 25) . De singulis ergo oportet dicere, atque eo ordine quo proposuimus, quaesita absolvere.

6. Competenter itaque levitarum civitates datas ad refugium primo explicandum est. Congrue autem provisum liquet; quia levitae fugitantes sunt mundi hujus, ut placeant Deo, relinquant patriam, parentes, filios, omnem cognationem, ut adhaereant uni Deo. Denique et Abrahae dictum est: Exi de terra 0572B tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui (Gen. XII, 1) . Sed forte dicas: Levita non erat. Sed habebat in lumbis suis Levi, ut legimus ad Hebraeos scriptum (Hebr. VII, 10) . Et Dominus levitis dicit, cum discipulis suis, hoc est, apostolis dicit: Si quis 420 vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me (Luc. IX, 23) . Quamquam ad omnes jam dictum sit: Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus in adoptionem (I Petr. II, 9) . Venit plenitudo, reliquiae cessarunt. Christus enim omnes vocavit, omnibus profecto patet, ut omnes sequantur, omnibus regnum propositum, et vita aeterna.

7. Ergo cui Deus portio est (12, quaest. 1, c. Cui portio) , nihil debet curare nisi Deum, ne alterius impediatur 0572C necessitatis munere. Quod enim ad alia officia confertur, hoc religionis cultui, atque huic nostro officio decerpitur. Haec enim vera est sacerdotis fuga, abdicatio domesticorum, et quaedam alienatio charissimorum; ut suis etiam se abneget, qui servire Deo gestit. Recte ergo fugaces fugacibus commendavit aeternae legis sanctio; ut qui hunc mundum obliti sunt, eos recipiant qui peccata sua condemnantes atque opera, oblivionem vitae superioris expetant, et saecularia quae gesserint, abolere desiderent. Fugitans igitur est suorum sacri altaris ejus minister. Unde Dominus quasi princeps sacerdotum, formam levitis in Evangelio dans suo dixit: Quae est mater mea, aut qui sunt fratres mei (Matth. XII, 48) ? Hoc est, non agnosco matrem, non recognosco fratres, 0572D ignoro proximos. Mater mea et fratres mei ii sunt, qui audiunt verbum Dei, et faciunt (Ibid., 50) . Solum ergo verbum Dei novit minister, cum eos novit in quibus operatur Verbum Dei. Et ideo exsul est mundi, fugitans corporis, fugitans passionum, abdicat se omnibus, ut solus remaneat, sicut Elias dixit: Et ego relictus sum solus (III Reg. XIX, 14) . Sed non erat solus cum quo erat Christus. Et ipse 0573A Dominus relictus est solus: Sed non sum, inquit, solus, quoniam Pater mecum est (Joan. XVI, 32) .

8. Est etiam illa causa quia levitae ministri sunt Dei. Et ideo ipsorum civitates fugientibus homicidis per legem deputantur, quia ipsis jus est divina mandata exsequi circa eos qui crimen mortale admiserint. Nescit Ecclesia publicare leges suas. Novit ut Dominico sacerdos obediat imperatui. Audi Levitam dicentem: Tradidi hujusmodi hominem satanae in interitum carnis; ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi (I Cor. V, 5) . Percussus igitur levitico gladio moriatur sensus carnis in nobis, ut vivat anima nostra. Nisi enim sensus carnis occiderit, nullus potest esse fructus vitae aeternae.

9. Sex autem civitatum refugia sunt, ita ut prima 0573B civitas sit cognitio Verbi, et ad imaginem ejus forma vivendi. Quicumque enim eam cognitionem fuerit ingressus, tutus a poena est, secundum quod et Dominus ait: Jam vos mundi estis propter sermonem quem locutus sum vobis (Joan. XV, 3) . Et alibi: 421 Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII, 3) . Haec est igitur civitas velut metropolis, cui adjacent aliae quinque civitates levitarum. Secunda civitas, consideratio divinae operationis, qua creatus est mundus. Tertia civitas, contemplatio potestatis regiae et majestatis aeternae. Quarta civitas, propitiationis divinae contuitus. Quinta civitas, legis divinae contemplatio, quae praecipit quid faciendum sit. Sexta quoque civitas, portio legis quae praescribit 0573C quid non faciendum sit. Quanta abundantia divinae misericordiae, quantae divitiae pietatis ejus, ut singulorum studia, fragilitatesque humanae conditionis considerans, quibus et inviti ac reluctantes ad culpam ducimur, et non voluntaria delicta victi illecebris frequenter committimus, diversa nobis refugia proponat, sex videlicet urbium; ut quo numero mundus formatus est, eodem numero adversus mundana vitia et saeculi hujus naufragia remedium provideretur.

10. Primum igitur remedium est, ut si cui boni propositi viro culpa irrepserit, is sine ulla comperendinatione, si perfectam velit habere securitatem, ad ipsam rerum omnium arcem properet, ubi Verbum est Dei in illo sinu patrio, id est, arcano ac recessu 0574A Dei, ubi est fons sapientiae, unde pro morte vitae aeternae hauriat potum immortalem. Secundum est remedium, ut qui non potest cognitionem boni illius praelibare, et tardior vel ingenio est, vel fidei comprehensione; quoniam veloci mentis vigore atque ingenii acumine ad cognitionis summa contenditur, saltem opera Domini consideret, atque ex his quae facta sunt, tanti contempletur operis auctorem; quoniam ex his bonis quae sunt in constitutione istius creaturae (bona enim valde sunt (Gen. I, 31) , sicut Dominus dixit) bonum illud summum atque aeternum comprehenditur. Qui ordo rerum? Quae disciplina? Quae gratia? Nonne his quamvis tardum, ingenium diligere auctorem suum provocatur? Etenim si parentes, quia nos genuerunt, amamus: quanto 0574B magis diligere debemus creatorem parentum, auctoremque nostrum? Ergo operatoria virtus Dei etsi non videtur, tamen ex suis operibus aestimatur, operatoremque opera sua produnt, ut intelligatur qui non comprehenditur. Unde et Dominus ait: Si mihi non creditis: vel operibus credite (Joan., X, 38) . Bona igitur etiam haec civitas ad refugium, quae aedificatoris sui testificatur gratiam, et affectum nostrum excitat, ut ejus simus cupidiores, qui tantam nobis fabricae hujus videatur contulisse pulchritudinem. Tertius ordo est regalis potestatis contemplatio, ut subjiciamur regi, si non deferimus honorem tamquam parenti. Metu enim praesidentis plerumque fit obediens potestati, qui est salutis ingratus; ut necessitatem sobrietatis agnoscat, qui noluit ac nequivit 0574C gratiam pietatis agnoscere. Corrigit ergo necessitas, quem pietas provocare debuerat.

11. Hae sunt tres civitates trans Jordanem, perfectiori prudentiae ad refugium datae; ut primo culpam fugiamus inductione animi, conformes ad imaginem Dei. Ita enim creati sumus, dicente Deo: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. I, 26) . Haec ergo primae illius civitatis 422 lex est. Deinde si per fragilitatem carnis et mundi illecebras ita mentem nostram formare non possumus, reverentia paternae generationis et sedulitate prolis peccatum levemus. Charitas enim multitudinem peccatorum operit. Qui ergo ad imaginem Dei esse non potuerit, sit ad plenitudinem charitatis. Illa civitas 0575A culpam excludit, haec solvit. Haec denique lex secundae civitatis: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute tua (Deut., VI, 5) . Sed si rursus angusti animi et minuti sunt, qui abundantiam charitatis et gratiam recipere non possunt, habes tertiam civitatem; ut divinae potestatis formido te sobrium faciat, et inflectat metus. Et haec lex tertia: Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies (Ibid., 13) . Hae igitur praecipuae virtutes, et ideo paucorum non plurium, supra Jordanem positae; ut exprimas quasi imago archetypum, diligas quasi filius patrem, adores quasi subditus regem.

12. Qui autem Jordanem transierint, Jordanis autem descensio eorum dicitur: qui descenderint ergo 0575B ex illis superioribus virtutibus ad haec inferiora, id est, in quibus integritas, charitas, humilitas vacillaverit, habent propiora homini refugia quae petant; ut qui obnoxii delictis, et inflexi vitiis sunt non voluntariis, sperent Dominum sibi reconciliari posse, si veniam petant; sperent posse se corrigi, si praecepta sequantur coelestium Testamentorum, quibus aut informamur ad innocentiam, aut revocamur a culpa. Hae igitur intra Jordanem civitates sequentes sunt, ut propitiemus nobis Deum, sequamur quae jubet, vitemus quae prohibet. Sit ergo propitiandae divinitatis ambitio, sequendae praeceptionis obeditio, interdictae praevaricationis cautio, quibus propitiatoriam Dei misericordiam, et nomotheticen ejus providentiam vel institutorum obsequio, vel interdictorum 0575C declinatione veneremur.

13. Quartum superest, quod de morte summi sacerdotis ait: Quia usque ad illud tempus erit in civitate refugii homicida ille, donec moriatur sacerdos magnus (Josue, XX, 6) . In quo secundum litteram haeret interpretatio. Primum ipsa fuga sorte magis quam aequitate alicujus examinis definita: deinde in causis paribus impar eventus; poterat enim fieri ut post homicidae illius refugium sequenti die obiret magnus sacerdos. Quae autem sub incerto sententia? Ergo quia haeret littera, quaeramus spiritalia. Quis est iste magnus sacerdos, nisi Dei Filius, Verbum Dei, cujus advocationem pro nobis habemus apud Patrem, qui exsors est omnium voluntariorum et accidentium delictorum, in quo consistunt omnia quae in terra sunt, 0575D et quae in coelo? Vinculo enim Verbi constricta sunt omnia, et ejus continentur potentia, et in ipso constant; quoniam in ipso creata sunt omnia, et in ipso habitat omnis plenitudo. Et ideo omnia manent, quia dissolvi illa non sinit, quae ipse constrinxit, quoniam in ejus voluntate consistunt. Omnia enim 0576A quoad vult, suo imperio coercet et regit, et naturali concordia ligat. Vivit igitur Verbum Dei, et maxime in animis vivit piorum, nec umquam moritur plenitudo divinitatis. Numquam enim moritur sempiterna divinitas, et aeterna Dei virtus. Sane moritur nobis, si a nostra 423 anima separatur, non quo morte corrumpatur, sed quo dissolvatur atque exuatur mens nostra ab ejus conjunctione. Mors enim vera est Verbi et animae separatio. Denique statim incipit anima peccatis patere voluntariis.