In Librum De Joseph Patriarcha Admonitio.

Ambrosius jam inde ab exordio hujus operis ipse sacrorum voluminum ordine adductum se esse profitetur (cap. 1, num. 1) , ut libris de Abraham, Isaac, et Jacob, in lucem editis, nonnihil in Joseph quoque historiam meditaretur. Quocirca post expositam in Abraham impigram fidei devotionem (Ibid.) , id est, animum divinis imperatis obsequentissimum; in Isaac sincerae mentis puritatem, id est, mentem quae omnibus saeculi naevis ac sordibus abstersis cum Verbo aeterno intimum quoddam spiritalis connubii foedus ineat; denique in Jacob singularem animi, laborumque patientiam, cujus beneficio vel in atrocissimis infortuniis beatitudo retineatur; non contentus has omnes virtutes stylo celebrasse, aliquid adhuc expressius ac magis determinatum in Josepho, cujus praecipua laus in castitate posita est, proponere apud se statuit. In superioribus nostris Admonitionibus quemadmodum S. Praesul memoratas eorumdem primorum patriarcharum virtutes edisserendo ipsorum historiam demonstraverit, expositum est: nunc paucis qua ratione id ipsum in historia Josephi praestiterit, inquirendum.

Principio docet Josephum nobis proponi tamquam speculum castitatis (Ibid., num. 2) , cum ea virtus simul et quidam castimoniae comes nitor gratiae in ejus moribus factisque omnibus perfectissime refulgeat. Quoniam vero nusquam majori cum splendore sancti adolescentis pudicitia enituit, quam cum ipsam uxor Putipharis apud 0639 quem ille serviebat, multiplici lenocinio improbissimisque conatibus labefactare conata est; eapropter singulare hoc ejusdem patriarchae ornamentum S. Ambrosius tota eloquentiae suae vi praedicat licet uno tantum capite (Cap. 5) , difficillimum illud certamen ac periculi plenissimum comprehenderit. Illic aperit omnia illecebrarum atque artium genera quibus corruptae mulieres amatos corrumpere, eorumque continentiam expugnare aggrediuntur. Constantiam ac prudentiam quibus S. Joseph illius petitiones nunc resistendo, nunc fugiendo cassas reddidit, amplificat. Monita subinde inserit instituendis moribus utilissima. Postremo dum castissimum huncce victorem commendat, minime dubitanter, pro castitate, inquit (Ibid. num. 26) , martyrium subibat, nimirum cum coelestis illius virtutis causa in vincula rapi se patiebatur, de refellendis herae suae calumniis haudquaquam sollicitus.

Caeterum praeter hanc laudem sunt et alia multa in vita Josephi, quae summam considerationem mereantur. Illa beatus Doctor silentio praetermissa noluit, sed ea ratione pertractavit, quam hactenus in exornandis priscorum patriarcharum gestis non adhibuerat. Auspicatur (Cap. 1. num. 3) ab invidia quae fratres in Josephum stimulaverat; ac ejus occasione nonnullis circa amoris quem parentes erga liberos prae se ferre oporteat, aequalitatem observationibus praemissis, Josephum Christi Domini typum ac figuram somniis suis exstitisse demonstrat (cap. 2) . Deinde quidquid in Genesi de sancto Patriarcha legitur, satis accurate percensens, omnes propemodum ejus actiones mystice atque in figura Christo convenire, proindeque hunc ipsum pro vero Scripturae Josepho habendum docet. Id quidem adeo exacte probat, ut bene multis Josephi ex libro Genesi, et Christi ex Evangelio verbis sibi invicem oppositis, ea maximom inter se cognationem habere patefaciat (Cap. 12 et 13) . Denique cum in hac ipsa historia reliquis etiam filiis Jacob suae partes fuerint, indictos eosdem non sinit, sed in Benjamin exhibitam fuisse Pauli quem eximiis laudibus prosequitur, imaginem tradit; in aliis vero fratribus expressam Judaeorum in quos invehitur, perfidiam atque immanitatem; quamvis ipsos quoque ad fidem tandem aliquando perventuros significet.

Crebras quidem expositiones ac praeceptiones quae Christianae plebis moribus conducant, toti operi pius Doctor inspergit, verumtamen in eruendo mystico sensu laborat impensius. Unde uno verbo non injuria statuere quis possit hoc libro nil contineri nisi mysticam expositionem eorum omnium, quae in Genesi de sancto Joseph a somniorum ipsius narratione ad susceptam profectionem quo patri ad se in Aegyptum venienti obviam iret, memorantur.

Minime sane obscurum est hanc lucubrationem non secus ac superiores omnes a libris de Abraham, concionibus Mediolani pronuntiatis constare. Sed cum aliarum aetatem e tempore quo hujus sermones habiti fuerint, praecipue cognosci supra affirmaverimus, nunc nobis ut illud planum exploratumque faciamus, opera navanda est. Nullum porro validius esse putamus ad hanc rem argumentum quam ea verba quae occasione unius e duobus Pharaonis eunuchis cui in carcere Joseph extremum crucis supplicium vaticinatus est, dicuntur a S. Antistite. Etenim alius eunuchus ibi describitur (Cap. 6, num. 33) , qui ante biennium imperatoris favore tumidus, Ecclesiae tantam irrogaverat contumeliam, ut eam Sanctus noster dictis quorum meminisse jam non libebat, retundere esset coactus. Hic idem eunuchus tamquam alter Daech fraude regem commovit in sacerdotis, id est, ipsiusmet Ambrosii, periculum (Ibid., num. 35) ; et tamquam alter Aman crudeliter orthodoxum populum exagitans atque divexans, nullum lapidem non movebat, ut illi suas Ecclesias eriperet, easque Arianis quorum impietatem sequebatur, assereret. Ad extremum eo crevit ejus amentia ut aliis, nempe sancto Episcopo intentaret mortis periculum: sed non advertens quae ipsi vir sanctus praediceret, minabatur aliis ipse mox supplicio dedendus extremo (Ibid., num. 34) . Et re vera haud ita multo post favore imperatoris excidit; et licet impius ille ad Christi. cujus divinitatem inficiabatur, servum, hoc est, Ambrosium quem tam insolenter fuerat insectatus, confugisset, mox tamen carnificis gladio truncatus est.

Ex hac tota orationis serie cognoscere est tam sedulo historiam hanc suis omnibus adjunctis ab Ambrosio excultam et quasi vestitam fuisse, ut nil nisi illius quem spectabat ea narratio, nomen desiderari videretur. Id certe non poterat auditoribus esse incognitum; neque etiam difficile nobis fuerit ipsum deprehendere, si modo hunc locum comparare placuerit cum iis quae idem noster Ambrosius de persecutione quam a Justina imperatrice caeterisque Arianis passus fuerat, ad Marcellinam sororem scripsit. Ille siquidem in calce epistolae ita loquitur: Denique etiam speciali expressione Calligonus praepositus cubiculi mandare mihi ausus est: Me vivo, tu contemnis Valentinianum (Epist. 14, ad Marcel., circa fin.) ? Videlicet quod impiis illius mandatis, et iis maxime quibus unam ex ecclesiis Catholicorum Arianis ut suos ibi conventus agerent, tradere jubebatur, morem gerere detrectabat. Caput tibi tollo, inquit arrogans iste eunuchus; cui Ambrosius tantummodo retulit pauca illa: Deus permittat tibi, ut impleas quod minaris. Ego enim patiar quod episcopi: tu facies quod spadones, etc. Haec esse verba quorum Vir sanctus jam memoriam abolere se velle significat, probabile est. Si cui autem cognoscere visum fuerit qua ratione idem eunuchus supplicium quod sancto Episcopo minitabatur, ipse pertulerit, hoc Augustinus declarat illis verbis: Calligonum, inquit, Valentiniani junioris eunuchum gladio novimus ultore punitum, meretricis confessione convictum (Lib. VI, cont. Julian. Pelag., cap. 14) .

Ut igitur quo tempore hic liber scriptus fuerit, intelligatur, quid jam aliud restat, nisi ut annum quo hanc ad Marcellinam epistolam Ambrosius misit, dispiciamus. Credimus autem eum nequaquam temere facturum qui eisdem litteris annum 385 assignaverit, quo scilicet festis paschalibus in Catholicos prima Justinae exarsit persecutio, quae sequenti etiam anno iisdem sacris diebus recruduit. Atque adeo dicendum est sermones hosce in Joseph patriarcham anno 387 habitos fuisse, cum ipsomet Ambrosio reduce ex legatione ad Maximum tyrannum, 0641 Italia usque ad mensem Augustum quo illam invasit idem tyrannus, pacata fuit. Certe quidem et superiores libri (Lib. de Isaac et An. cap. 4, num. 37, et alibi) , et hic de quo loquimur, satis aperte indicant beatum Doctorem per tempus quietum verba fecisse: quin etiam locis nonnullis (Lib. de Bono mort. cap. 12, num. 53, et alibi) innuitur Ecclesiam id temporis eorum qui ex haeresi resipiscebant, accessione locupletatam. Quod post sedatam Arianorum persecutionem de qua tanta cum laude nec sine miraculo triumphavit Ambrosius, facile potuerit evenire.

Si nostra haec temporis ratio vera sit, procul dubio affirmare licebit inter alios Ambrosii auditores, sicut et inter neophytos quos ille hoc anno 387 baptizaverat, annumerandum esse etiam magnum Augustinum. Porro cum hic legatur mirum in modum probasse methodum illam qua Sanctus noster spiritaliter ac mystice Scripturam edisserens (Conf. August., lib. VI, cap. 4, num. 6) , non litterae quae occidit, sed spiritui qui vivificat, praecipiebat adhaerendum; non est cur quisquam ambigat quin hi tractatus de Patriarchis ei vehementer arriserint, prae caeteris vero libri de Isaac et de Joseph in quibus tam eleganter mysticus reconditusque sensus evolvitur ac enodatur.

Praetermittendum hoc loco non putamus Ambrosium, ut videtur, semel atque iterum significare (Cap. 6, num. 30, et cap. 7, num. 38) hanc ipsam historiam a se jam fuisse explicatam, forte superiori anno cum statis temporibus ex more illa pars Geneseos recitaretur. Primae illae in Joseph conciones intercidere; testaturque hac in commentatione S. Praesul sese quo tempore illas habuit, de Calligono silere voluisse. Fuit hoc insignis modestiae atque charitatis, quibus vix post elapsum biennium tam singularis eventus, quem populi sui mentibus profuturum haud ignorabat, mentionem facere permissus est. Sed ea moderatio non minus in eo eluxit, quod Valentinianum cujus ministri sub imperatoria auctoritate tam atrociter in eum debacchati fuerant, excuset (Cap. 6, num. 35) .

 

 

0641B