CAPUT V.

Quod omne quod movetur , reducitur in aliquod movens primum quod movet seipsum.

Postquam autem jam probavimus unam duarum propositionum quam supra praemisimus, scilicet quod omne quod movetur, movetur ab alio a se distincto, tunc procedemus ad alterius propositionis declarationem, scilicet quod omnia mota reducuntur ad aliquod primum motum unum: et ille est motus quod movetur a suo motore intrinseco sibi, sicut animalia moventur ab anima.

Incipimus autem istam considerationem ab eo quod dicimus, quod omne quod movetur ab alio, non movetur ab alio nisi altero duorum modorum. Aut enim movetur ab alio quod est movens ipsum., non secundum ipsum, sed. propter alterum: aut est movens ipsum propter seipsum. Si autem movet ipsum non propter ipsum, tunc aut movebit ipsum, per unum medium: quia scilicet ipsum est proximum movens post ultimum movens, secundum viam resolutionis: et hoc est primum movens in ordine naturali moventium: aut est movens per plura media, ita quod inter primum movens et ultimum motum sint plura media, Et exemplum hujus quod habet plura media, est secundum quod baculus est primum movens lapidem percussum. Et movetur baculus non secundum se, sed. per

aliud, quia movetur a manu: et manus etiam movetur ab alio, quia movetur a virtute hominis et moventis manum: utraque enim moventium dicimus mover re, sed tamen dicimus primum magis movere quam ultimum, quia primum dat ultimo quod moveat: et ideo non movente ultimo, adime potest movere primum: sed non movente primo, non potest ultimum movere, quod proximum est juxta rem motam: et ideo est primum sicut causa primaria: quia retrahente ipso causalitatem suam, nihil erit deinceps moventium: sed retrahentibus aliis suas causalitates, nihilominus ipsum causabit motum: propter quod ipsum est magis movens omnibus aliis. Et exemplum est, quia baculus non. movebit lapidem, nisi moveatur ab homine: sed homo movebit etiam baculo non movente.

Si ergo secundum praedicta necesse est, quod omne quod movetur, ab aliquo a se distincto secundum esse movetur, et illud iterum aut movetur ab alio, aut movetur a seipso: et si movetur ab alio a se distincto secundum esse, tunc necesse est quod sit aliquid movens primum quod non movetur ab alio a se distincto secundum esse, sed secundum diflinitionem solam: et si hoc est quod sit movens seipsum, est primum movens, tunc non est necesse quod hoc moveatur ab alio, sed ipsum in quantum reducitur omne movens motum aliquid in natura. Et probatur hoc ex hoc, quod impossibile est ut in infinitum vadat moventium numerus et motorum: quia cum infinitorum ex parte ante nihil sit primum, nunquam possumus devenire ad id quod movet per se: et quia omno movens ab alio reducitur ad movens per se, si non sit accipere movens a se, non erit accipere moveris ab alio: et cum omne movens sit per se movens, aut ab alio, oporteret quod nullum movens omnino seipso esset, quod est impossibile: quia ex. hoc sequeretur nullum esse motum omnino: oportet ergo dicere, quod movens seipso sit primum movens. Et haec propositio fundatur super tres propositiones, quarum una accipitur ex secundo Metaphysicae Aristotelis , ''et est, quod omne quod invenitur in pluribus et est univocum in illis, oportet quod inveniatur in uno primo quod est causa omnium illorum: et ideo cum movere in. multis moventibus motis, oportet quod inveniatur in uno primo movente moto quod est causa omnibus aliis movendi. Alia autem propositio est, quod omne quod movetur ab alio distincto a se per esse et diffinitionem, movetur ab eo quod quandoque movet et quandoque non movet: eo quod ipsum est quandoque conjunctum, et quandoque non conjunctum, sicut probatum est in. primo tractatu hujus octavi libri: omne autem talo movens quod aliquando movet, et aliquando non movet, est aliquando in potentia movens, et non in actu: quod autem est in potentia movens, indiget movente generante, sicut in praecedenti capitulo monstratura est: et ideo omne quod motorem habet extra se, movetur non. perpetuo motu: et ideo motus suus non potest esse primus: et ideo oportet ipsum reduci ad alium primum. Tertia propositio est, quod movet se habet motorem conjunctum sibi et extrinsecum sibi: et ideo si ille motor non sit in potentia ad aliquid movebit perpetuum motum qui est primus motuum, et causa omnium motuum aliorum. Est igitur sciendum, quod duplex est primum movens : unum quidem in genere, et alterum extra genus. Primum autem movens in genere est movens quod movet seipsum, et illud movetur: et de hoc ponimus modo nostrum studium ad investigandum. Alterum autem est movens non motum, omnino: et de hoc inquiremus posterius quantum pertinet ad prae-

sens negotium. Quod ergo sic movetur, quod ipsum non movetur ab alio extrinseco sibi, illud necesse est moveri a seipso: et illud est primum movens per rationem praedictam.

Amplius etiam alio modo apertiori est aggredi ipsam eamdem rationem quae habita est. Omne enim movens oportet quod aliquid moveat, et per aliquid sive aliquo quod est sicut instrumendum movendi: et hoc patet ex. hoc, quod sicut habitum est, omne quod movet, aut movet seipso, aut movet quodam alio quod movetur prius ab ipso. Cujus exemplum est, quia cum. animatum movet aliquid, tunc anima movet sicut motor immobilis, sed. utitur corpore sicut instrumento sui motus, et per illud movet. Et si velimus accipere quod est causa motus, et est motum, tunc erit ratio clarior: quia tunc homo motus seipso movet aliquando aliquid, et aliquando utitur baculo per quem movet sicut instrumentum: et ideo quod diximus in praehabita ratione esse medium movens inter primum movens et ultimum motum, hoc dicimus esse instrumentum: sed in nomine instrumenti clarius est quod dicitur: quia instrumentum sonat ut ab alio motum semper, et modum instrumenti habet corpus, quod movetur ab anima, et est extrinsecum aliquid movens sicut baculus. Et hujus exemplum est, quando ventus projicit sine medio instrumentali, et aliquando dicitur projicere lapidem quem projicit ventus: et tunc lapis movet sicut instrumentum, nec tamen dicimus quod ventus moveatur a se, sed potius movetur a generante quod dat ei. talem motum: et per hoc quod dat ei talem levitatem: et de hoc in libro Meteororum erit locus optimus tractandi: et simile est de magnete, qui movet ferrum per hoc quod alterat solum virtute sua, et generat aliquid circa ipsum . Cujus signum est, quod kakabre non attrahit calamos nisi prius calefiat, ut per calorem ejus virtus ejus spargatur usque ad. calamum, et per hoc aliquid formae suae generet in calamo, per hoc quod calamus moveatur a kakabre: et sic in omnibus est, quod omne quod movetur ab alio movente quod movet aliquid movetur et movet alia, quod est sicut instrumentum movendi: et impossibile est motum aliquem fieri, nisi sit aliquid quod seipsum movet: et illud quod seipsum movet, compositum erit ex movente quod non movetur omnino, et ex corpore quod movetur et movet sicut, instrumentum movens. Sed in hoc est differentia moventium, quod si sit quidam moveris seipsum movens, tunc non est necessarium quod sit aliquid aliorum moventium quae movent in hoc quod ab alio extrinseco sibi movet: sed si movens sit extrinsecum et sit ab altero motum extrinseco sibi, tunc oportebit quod ante illud sit aliquid movens seipsum per rationem superius positam, in qua probatum est quod omne moveris motum ab altero movente extrinseco sibi reducitur ad aliud movens quod movetur a seipso, et non ab altero: aut oporteret, quod in infinitum abiret: et tunc omne movens movet sicut instrumentum: et hoc est impossibile, quia non potest omne movens movere instrumentaliter nisi aliud sit movens seipso, quod ulterius movet id quod movet instrumentaliter. Si ergo detur quod id. quod movetur movet, tunc necesse est hoc in aliquo numero moventium stare, et non abire in infinitum: stabit enim in eo quod movet seipsum, sicut habitum est: et hoc manifestum est in omni ordine moventi urii. Si enim baculus movet et baculus movetur a manu, tunc manus movet baculum. Si autem et manum aliquid, aliud movet, et hoc iterum aliquid est movens: et cum id quod movetur moveatur ab aliquo, tunc s. em-

per necesse est quod aliquid sit prius eo quod movetur ab alio, donec deveniatur ad illud quod movet ipsum per seipsum: licet enim hoc moveatur, dummod otamon non sit ipsum movens aliquid aliud ex trinse cum, et distinctum ab ipso secundum esse, tunc necesse est quod illud moveat ipsum seipsum, secundum istam rationem quae sumpta est a ratione instrumentaliter moventis, et ejus quod movet instrumentum: eo quod omne id quod movetur, aut oportet quod sine aliquo medio moveatur ab ipso quod movet seipsum: aut si per media multa movetur, tunc decurrendo per omnia media instrumentaliter moventia aliquando devenitur in id. quod movet movendo seipsum: et hoc erit primum motum movens.