CAPUT VII.

In quo eliditur error Platonis in eo quod dixit, quod primo primus motor movetur a seipso.

Ad hoc autem demonstrandum, probabimus primo omne quod movet seipsum esse compositum ex motore et mobili. Ad hoc autem probandum sumemus hanc propositionem, quod omne quod movetur est divisibile in partes quae semper in infinitum sunt divisibiles. Hanc enim propositionem jam ostendimus in sexto superiorum librorum, ubi locuti sumus de universalibus physicis, quae sunt continuum dividi in infinitum, et compositum componi ex divisibilibus in infinitum, et motum esse continuum: quia est actus continui: et si esset motus actus subjecti indivisibilis, non esset motus continuus, sed indivisibilis: et tunc non esset motus: oportet ergo ex his quae ibi dicta sunt, supponere quod omne quod movetur, est continuum. Impossibile est igitur, quod hoc quod movet seipsum, penitus secundum totum quod est in ipso moveat seipsum. Si enim moveret penitus secundum totum seipsum, tunc opor- teret quod quidquid est in ipso, moveret seipsum: ergo quidquid est in ipso, movet et movetur: et tunc sequitur ex individuis et singularibus motibus, quod idem secundum totum quod est in ipso feret, hoc est, movebit se localiter: et fertur, hoc est, movetur localiter secundum speciem et formam: et idem alterabitur et alterabit, et docebit utique et docebitur simul, et sanabit et sanabitur secundum eamdem sanitatem: quae omnia inconvenientia esse ostensa sunt, sive fiant per medium unum, sive per plura, sive etiam fiant mox sine medio: quia cum nullo modo motus media moveant, nisi illo quem habent a primo motore, idem est si millesimum moveat, ac si primum moverit: quia semper sequitur quod movetur eodem modo motus quo movetur. Amplius determinatum est in tertio librorum superiorum, quod non movetur nisi mobile, in quo sicut in subjecto inest motus. Mobile autem est, quod potentia movetur antequam sit in actu. Omne autem quod potentia est ad aliquem actum, vadit milium: et motus est actus et perfectio mobilis: quia actus est imperfectus, eo quod est imperfecti, et sicut in via ad perfectionem veram existentis, sicut in tertio librorum superiorum determinatum est: et sic patet quod omne quod movetur, simpliciter erit imperfectum: quod autem movet, oportet quod sit perfectum: quia motor univocus novendo dat formam suam: et ideo cum lon det nisi quod habet, oportet quod pse secundum formam illam perfectus sit, sicut videmus quod calefacit ens actu calidum, vel calor ipse et generans univoce est id quod habet speciem et formam quam largitur generato. Si ergo dicatur quod aliquid omnino secundum omnia quae sunt in ipso, simul movet et moveatur, oportet quod idem simul sit calidum et non. calidum, et completum et incompletum, et secundum unumquemque aliorum motuum secundum quem potest movere movens univocum. Cum igitur hoc sit impossibile, tunc oportet dicere

quod movens seipsum sit compositum ex motore et moto: et ita quod aliquid ejus moveat, et aliquid moveatur. Quia vero aliquis Platonem defendere volens dicere posset, quod primum movens movet se, ita quod una pars moveat alteram et moveatur ab ipsa, et e converso, ideo ostendimus hoc esse impossibile.

Hoc enim ita est dictum ac si movens se, compositum scilicet ex motore et mobili ita moveatur secundum motorem et mobile, quia mobile movet motorem, et sic motor movetur, et motor etiam movet mobile, et ideo etiam mobile movetur: et hoc dato accidit multiplex inconveniens. Quorum unum quidem est, quia secundum hoc neutrum erit primum movens: quia utrumque movetur et movet aequaliter alterum, et movetur ab ipso: secundum enim rationes supra inductas id erit tunc prius in ordine moventium, quod magis distat ab eo quod ultimo movetur: et illud quod sic prius est, magis est causa movendi quam quod sequitur ipsum et continetur sub ipso. Diximus autem quod ea quae moventur, a duplici motore moventur: aut enim moventur ab eo quod movetur ab alio extrinseco sibi, aut moventur ab eo quod movet seipsum: et ostendimus quod in ordine illo movens se remotius est ab ultimo moto quam quod movet in eo quod movetur ab alio: et ideo proximius est primo principio motus quod movetur a seipso, quam id quod movetur ab alio: quia hoc diximus supra, quod hoc movet per modum instrumenti quod medium est. Id autem quod movet seipsum, movet per modum instrumenti moventis, sicut manus vel homo movet baculum: ergo primo motui non competit quod moveatur ab alio, quia sequeretur quod ipso non esset principium motus: ergo non potest dici quod hoc modo una pars moveat aliam, et per hoc una moveatur ab alia.

Amplius autem secundum inconveniens est, quod secundum Platonem etiam non est necesse etiam, quod primum movens quod est primo primum, moveatur nisi a seipso: ergo potuit eum movere in hoc quod movetur ab eo quod movetur ab ipso: ipse contrarium suae positionis ponit: ergo nisi secundum accidens e contra moveatur ab eo quod ipse movet, secundum Platonem non movebitur ab alio secundum quod movet in eo quod per accidens movetur ab alio, superius accipimus possibile non contingere movere: et sic possibile est cessare omnes motus cum cessatione primi motus: et quia hoc est inconveniens, erit absque dubio in eo quod movet seipsum compositio duorum: quorum unum erit quod movetur et movet alia, et hoc est caelum primum: et aliud erit quod movet penitus immobile, et hoc est motor primus.

Amplius tertium inconveniens est in dicta positione, quod non est necessarium quod dicunt. Si enim debeamus invenire principia motus qui est semper et sempiternus secundum temporis durationem omnem, non est necesse quod ponamus caelum motorem primum, qui e contra movetur a suo mobili, sive per se, sive per accidens, etiamsi detur quod non movet in eo quod movetur: quod tamen dixit Plato. Sed dicemus quod immobile necesse est movere, sicut est primo primus motor: aut dicemus quod movens seipsum est causa motus sempiterni, sicut est secundo primus motor, qui es compositus ex primo motore et primo mobili, cujus motus causa est omnium motuum aliorum. Si enim nos daremus quod motor primo primus posset moveri per accidens, etiamsi taliter moveri non daret ei esse motorem, tunc ipse moveretur motu sui mobilis, sicut anima movetur motu corporis quod movet, et tune ipso non esset perpetuus, cum aliqua renovatio et immutatio acciderit circa ipsum.: et hoc est impossibile, quia ex hoc sequeretur quod ipse non esset in corpore secundum partes corporis, sicut oculus habet visum, et auris auditum: et ut universaliter dicatur, oporteret quod ipse esset actus et perfectio corporis, quod non convenit substantiae quae est intellectus purus immixtus sicut est motor separatus: et ideo valde inconveniens est dicere motorem primum esse mobile per accidens, etiamsi non dicamus quod movet primus motor in eo quod movetur: et haec probatio valde notanda est, quia ex illa inferius ostendemus utrum primus motor sit anima caeli, quod movet, vel non: et ex illo probatur primus motor esse separatus et simplex, et multa alia quae in scientia divina necessaria sunt.

Amplius quartum est inconveniens: quia si moveret primus motor in eo quod movetur, tunc oporteret hoc esse secundum unicum motum, sive esset per medium, sive sine medio, ut supra diximus: ergo sequeretur iterum, quod id quod calefacit aliquid, quod calefieret ab eodem: et in omnibus aliis motibus quos supra diximus, idem sequeretur. Non enim potest dici, quod movens ita moveatur, quod unum quod est in ipso moveat reliquum, et rn. ovea. tur ab ipso e converso.

At vero quod violentissimum est contra Platonem, est quod id quod primum motum est ex seipso, non potest esse nisi uno quinque modorum, per oppositas divisiones acceptorum: etenim si diceret, quod totum movet totum, et non partes: aut sic quod utraque pars movet utramque partem, et non movetur ab utraque parte: aut pars movet totum: aut e converso totum movet partem: aut quod reliquum est, una pars ejus sit immobilis movens, et reliqua sit mota ab illa. Sed tamen de istis quatuor prioribus modis duo sunt latentis, et duo sunt apparentis inconvenientis. Certum enim omnibus est, quod per accidens motus est quo pars movet totum, et quo totum movet partem. Per accidens autem mo- tus non convenit motori primo, qui movet essentialiter; et ideo de his duobus membris non oportet nos multum sollicitari qualiter improbentur. Est tamen in omnibus primis quatuor membris unus modus improbationis, scilicet quod semper sequitur hoc inconveniens, scilicet quod idem sit movens et motum, et secundum eumdem modum motus: eo quod Plato posuit quod movens non movet nisi in. eo quod movetur. Sive ergo totum movet totum, sive pars partem, sive totum partem, sive pars totum hoc modo quo dicit Plato, semper sequitur inconveniens quod supra est improbatum, scilicet quod idem sit movens et motum. Et quia, ut diximus, duo membra magis latent, dicamus quod neque primum ita ipsum seipsum movet, ita quod totum moveat totum, neque quod una pars vel plures movebunt ipsae seipsas, ita quod unaquaeque ipsarum moveat ipsa seipsam, et moveatur ab alia. Si enim dicatur totum in seipso movere, et moveri sine relatione ad partes, aut ita movetur in seipso, quod movetur ab aliqua sui parte quae primo movet seipsam: et ita est causa, motus totius. Siquidem igitur dicatur quod totum movetur a seipso, eo quod alia pars movens se moveat totum quod movetur a seipso, tunc pars erit primum quod movetur in seipso. Si enim detur separari a toto illa pars, tunc ipsa movebitur in seipsa, eo quod non a toto habet moveri in seipsa, sed potius totum ab ipsa. Si autem totum a toto movetur sine relatione facta ad partes, tunc partes non movent seipsas nisi secundum accidens. Quod autem secundum accidens movetur a seipso, non est necessarium moveri, ut supra ostendimus: ergo si accipiantur a seipsis non moveri, tunc nihil sequetur impossibile. Sequitur autem tunc motorem qui est altera pars componens totum quod movetur a seipso, non moveri: igitur tunc non nisi movens immobile: ergo totius quidem moti in seipso aliud partiale movebit, cum sit immobile. Aliud autem partiale movetur,

et potest movere ulterius aliud vel non movere. Solum enim sic possibile est, quod aliquid compositum sit mobile et motum in seipso: et sic falsum est quod dicit Plato, primo primum motorem motum esse in seipso. Amplius autem si conceditur, quod tota prima animata movent ipsa seipsa, et etiam motores movent ipsi seipsos, tunc hoc erit ideo dictum in toto, quia hoc partiale totius movebit hoc: aut aliquod aliud partiale movetur. Partiale autem quod movet illa, etiam movetur a seipso, ut dixit Plato: ergo hoc est dictum, scilicet si totum aut compositum moveatur a seipso: eo quod habet in se motorem et mobile, et quod nihilominus moveatur ab a moto In. seipso per motum quo movet b, et hoc est Inconveniens: quia sequitur quod ante primum motum in seipso sit aliud motum in seipso, quia a motum in seipso erit ante a b, et sequitur quod motus a non pervenit ad a b totum nisi per medium b, quia prior est motus partis quam motus totius, ut probatum est in sexto librorum superiorum: ergo a b non erit primum quod movetur in seipso.