CAPUT XL

In quo ex consideratione infinitorum probatur primus motor esse immobilis tam per se quam per accidens: et probatio procedit per conversum modum probationi quae est in praecedenti capitulo.

Et iterum erit hic certius per aliam viam, quod scilicet aliquis consideret ibi principia moventium, et in illis quae sunt animata in inferioribus. Sicut enim in praecedenti capitulo probatum est primum motorem esse unicum et perpetuum et immobilem, per hoc quod motus suus est continuus et unus et. causa omnis motus: et ita e converso procedemus in hoc capitulo, ut ex consideratione motorum inferiorum demonstremus primum motorem esse perpetuum et unicum: quia ex conjunctione duarum viarum istarum certissimum erit id quod intendimus declarare.

Dicamus igitur quod manifestum est secundum sensum, quod quaedam eorum quae sunt hic apud nos, aliquando quiescunt, et aliquando moventur, sicut in omnibus animatis apparet sensibiliter: et propter hoc diximus supra quod manifestum est, quod neque omnia entia moventur, neque omnia quiescunt, neque talis divisio est in entibus, quod quaedam eorum quiescant semper, et xfiiaedam alia moveantur semper, ita quod nihil sit quod aliquando quiescat et aliquando moveatur. illa enim quae utrobique sunt, in motu scilicet et quiete secundum diversa tempora sunt habentia potentiam ipsius quod esse est utrobique: quia possunt quando volunt moveri, et quando volunt quiescere. His autem demonstrantur quod alia sunt quae aliquando moventur, et alia quae aliquando quiescunt. Et iterum ex his scitur, quod aliquid est quod semper movetur sicut primum movens seipsum: et aliquid est quod semper quiescit, hoc est semper immobile: et hic est primo primus motor. Et quoniam hujusmodi omnibus hominibus sunt manifesta ad sensum, et nos intendimus demonstrare duorum ultimo dictorum naturam utramque, quod scilicet alia sunt immobilia semper, sicut motores corporum caelestium: alia autem moventur semper, sicut ipsa corpora caelestia, et componuntur ex. motore et moto quae movent seipsa, oportet incipere ab his quae moventur apud nos, ut sic per effectum deveniamus in causam. Procedentes vero hac via et proponentes ea mota quae sunt apud nos in genere, quod scilicet omne quod movetur ab aliquo, movetur ab aliquo distincto ab ipso, sicut supra diximus. Et proponentes ulterius, quod illud a quo movetur, aut est immobile, aut etiam ipsum movetur. Et si movetur, aut movetur a seipso, autab alio: semper devenimus in hoc quod oportet nos accipere, quod omnium horum quae moventur, est aliquod principium in genere mobilium motorum, et hoc quidem movetur, sed. ipsum movet seipsum, et est principium omnium: et

extra genus motorum est quod movet immobile. Et hoc, ut diximus, declaratur ex his quae sunt inferius mota: quia videmus manifesta quaedam esse apud nos quae movent seipsa, ut sunt omnia animata habentia motum processivum. Haec enim sunt quae, ut diximus in primo hujus libri tractatu, opinionem multis Philosophis attulerunt, quod motus universalis in mundo incipit aliquando: cum nullus motus praecesserit ipsum: quia videtur nobis, quod hoc in istis tanquam in minoribus mundis contingat. Ista enim omnia post immobilitatem in qua fuerunt, aliquando incipiunt moveri, sicut videtur secundum sensum, licet aliter sit secundum rationem, ut superius ostendimus.

Unde ad veritatem in his intelligendam

oportet accipere, quod haec non movent se nisi secundum linum et eumdem motum: quia per se nota est propositio, quod ab uno non est nisi unum: et ideo si unus accipiatur in animabus motor primus, qui non movetur ab alio aliquo, ille est qui uno modo omnino se habet, et ab alio sic se habente non est nisi unus motus continuus. Si autem quiescat a motu illo aliquando, tunc aliquid movet ad hoc praeter motorem.: et tunc primus motor erit alius: et ideo oportet accipere quod habent motum qui est post quietem, nam non movet proprie per se motor ille qui dicitur primus in animalibus, qui est anima: eo quod ipse non est causa hujus motus per seipsum, sed potius causatur iste motus ex eo quod multi alii motus insunt animalibus, qui motus non movent animalia per seipsa, ita quod sint a motore animalium essentialiter: et tales motus sunt augmentum et decrementum secundum quantitatem ejus quod est potentia quantum augens ei transmutans corpus: et respiratio quae est ad caloris naturalis mitigationem in omnibus respi- rantibus. Et secundum hos motus movetur et movet se unumquodque animalium, tunc quando quiescit a motu locali, hoc est, quando movetur motu illo qui pure causatur a seipso. Horum autem motuum causa prima non est anima animalium, sed potius continens aliquando, sicut aer variatur secundum caelestes virtutes et qualitates calidi, frigidi, humidi, et sic. Aliquando autem prima causa eorum est multa quae insunt corporibus, sicut sunt alimentum quorumdam animatorum quae dormiunt et quiescunt dum coquitur cibus eorum : eo quod resolvitur vapor ab alimento, et humcfacit cerebrum vel cor, et infrigidat instrumenta motus localis : et ideo nutrimento disgregato per membra surgunt et movent tunc seipsa : unde quaedam spissae pellis et viscosae multae humiditatis multum dormiunt tempore phlegmatico, ut in hyeme, sicut nisus et glires et similes, et quaedam aves.

Ex omnibus his autem est accipere, quod prima causa movens in talibus extra animam et animal est: et cum talia movent corpora, redundat motus corporis ad animam : et anima sic mota in corpore per accidens ab alio motore priore se est causa variorum motuum, et motus aliquando, et quietis aliquando : quia impossibile est quod ab anima vel a primo motore esset haec diversitas, cum ab uno motore simplici non possit esse nisi unus motus uno modo se habens. Haec igitur est causa quod non semper continue movent se animalia. Aliud enim et extrinsecum est movens, et aliud quod movetur, et aliud est mutans propter primum in talibus motibus ad unumquodque quod movet seipsum. In omnibus autem his motibus movetur ab aliquo alio primum movens quod est anima : et causa ipsum seipsum movendi in talibus motibus est quidem anima, sed per accidens : quia talia movent corpus : et ideo per accidens mutatur anima.

Et etiam iste modus alius ab eo quod per accidens dicimus moveri partem quando movetur totum, et per accidens

moveri albedinem quando movetur subjectum albedinis : quia dicimus quod per accidens moventur omnia, quia motus corporis redundantes ad ipsam faciunt ipsam esse causam diversorum motuum. Anima enim causa est augmenti et decrementi, et respirationis, et operum, et vigiliae : sed non est causa prima, ut diximus : et ideo quia sic est in corpore ut actus totius secundum se, et partium, et per partes ejus, sicut dicitur in secundo de Anima, ideo corpore mutante locum, necesse est ipsam per accidens locum mutare. Motus enim corporis perveniunt ad ipsam animam, sicut jam ostendimus : et tali motu anima movens corpus movet seipsam, sed ab alio motore priore se mota. Et ex dictis colligitur, quod omnis motor qui movetur per accidens ejus quod ipse movet, necessario etiam movetur secundum locum : quoniam suum motum quod ipse movet, mutat locum. Utrum autem sit e converso, quod scilicet omnis motor qui movetur secundum locum, moveatur etiam ab accidentibus ejus, quod ipse movet, nondum probatum est : sed de hoc faciemus inferius considerationem.

Ex istis est scire manifeste, quod si aliquid est de numero moventium per se immobilium, quod tamen mutatur per accidens, impossibile est ab illo moveri continuum motum : et ideo siquidem necesse est aliquem esse continuum motum, sicut in principio istius octavi libri dictum est et probatum, necesse est esse aliquid primum movens immobile tam per se quam per accidens : quia diximus quod oportet esse aliquem immortalem et impassibilem esse motum in his quae sunt per naturam, qui sunt quasi vita omnibus existentibus : et oportet quod ille cujus est ille motus, moveat ipsum seipsum, et in eodem principio quod est movens primum: principio enim illo movente secundum unum modum necessarium est etiam quod totum illud moveatur uno

modo, quod continuum, hoc est, conjunctum principio: et ideo suum motum ab ipso et suum movere semper manebit in omni tempore secundum naturam. Oportet autem scire, quod non est idem moveri secundum accidens a seipso, et moveri ab alio: quia motor constituitur per esse mobilis sui, sicut anima animalium in cujus diffinitione cadit corpus quod movetur ab ipsa, per accidens movetur, quando movet suum corpus: et hoc dupliciter, sicut diximus in praemissis: ab alio autem bene convenit aliquid moveri, ita quod tamen motor ejus non movebitur per accidens motu illo: et hoc ideo est, quia motor talis non conspuitur in esse per suum motum: et ideo nec motor essentialiter diffinitur per corpus quod movet, sicut sunt motores caelestes, qui sunt separati per diflinitionem, et tamen movent corpora caelestia, quorum quaedam sicut inferiores orbes et stellae omnes, tam planetae, quam aliae moventur motu corporis primi superioris ab Oriente in Occidentem per motum diurnum, qui est supra polos mundi it super circulos aequinoctiales et parallelos ad aequinoctialem: cum tamen a motoribus propriis moveantur ab Occidente in Orientem e contrario motui primo, secundum quod tradit propria disciplina mathematicorum: et cum sic moventur per aliud superius corpus, secundum illum motum non movetur motor ipsorum proprius, sicut nec movetur illo motu quo ipse movet: quia propter causam superius assignatam saepius, nullus motorum caelestium movetur per accidens secmidurn aliquem modum accidentis supra determinatum: sed. moveri per accidens convenit solis motoribus corporalibus.

At vero si aliquod iist hujusmodi movens, sicut in veritate est, quod est movens quidem ipsum, eftam. cn est immobile: eo quod nec movetur per se, nec per accidens: et tunc etiam necessarium est quod primum corpus quod movetur

ab ipso, sit perpetuum: quia aliter, sicut a principio hujus libri diximus, oporteret quod ante primum motum esset motus, quod est impossibile, Hoc autem manifestum est alio modo a praedicto in quo progrediemur ab effectu inferiorum ad superiora quae sunt causae. Non enim est possibile, quod aliter nisi dicto modo fiat generatio et corruptio, et universaliter mutatio in inferioribus quae aliquando moventur et aliquando quiescunt: oportet enim si haec debent esse in inferioribus, quod aliquid sit ita movens continue, quod etiam ipsum movetur, sicut est id quod diximus primum movens seipsum. Si enim esset tantum immobile primum, per hoc quidem semper moveret eumdem motum: et sic nihil erit mutans seipsum in diversas dispositiones respectu ejus quod movetur ab ipso: et ideo si poneretur primus motor movere materiam generabilium et corruptibilium, cum ipse sit uno modo et simpliciter, et nihil variet ipsum ad generabilia, non faceret nisi generationem et corruptionem, vel aliam mutationem unitam, et non induceret diversitatem specierum in his quae sunt naturaliter: et ideo oportet quod primus motor qui non movetur, habeat corpus motum ab ipso quod non deficiet ei. secundum omne tempus futurum: nec deficit ei secundum omne praeteritum: quia quod movetur sic, scilicet quod movetur quidem ab immobili primo, jam non erit causa ejusdem motus, neque ejusdem formae: eo quod motu suo aliter et aliter se habet ad rerum generabilium et corruptibilium materiam. Illud enim continue affert et defert generans, sicut solem et stellas quae aliter secundum radios suos et angulos respiciunt res quando sunt in tropico hyemali, et aliter quando sunt in tropico aestivali: et quia illa puncta maxime distant in cursu planetarum et solis, ideo in bis oppositis rebus inferioribus imprimuni dispositiones. Similiter autem est de punctis aequinoctialibus in vero et in autumno, et idem est de discursu planetarum in signis secundum conjunctiones et praeventionis, et alios respectus planetarum in quibus diversimode respiciunt res in ortu suo et in occasu in climatibus diversis: et ideo causant diversos motus, sicut diversas generationes, et diversas corruptiones, et diversas alterationes, et sic de aliis motibus: propterea quod quando sunt in locis contrariis et formis et figuris ipsi motores, tunc oportet quod contrario modo se habeat unumquodque aliorum quod movetur ab his: et ideo oportet quod aliquando moveatur, et aliquando quiescat.

Ex dictis etiam manifestum est, quod soluta est illa dubitatio quae in primo hujus libri tractatu inducta est, et a qua indicamus totam hujus secundi tractatus dispositionem, scilicet quare quaedam aliquando moventur, et aliquando quiescunt. Quoniam igitur jam patet ex praedictis, quod non omnia quiescunt, neque omnia moventur, nec iterum talis divisio est in entibus, quod aliqua eorum semper quiescant, et aliqua semper moveantur, et nulla sunt quae aliquando quiescant et aliquando moveantur. Et quia jam patet quod quaedam aliquando quiescunt, et aliquando moventur: et etiam quia patet hujus causa, quae jam saepius

dicta est, etc. Nunc ex dictis etiam manifestum est, quod quaedam sunt quae nunquam moventur, nec per se, nec per accidens, sicut sunt motores caelestes: et causa hujus est, quia sunt indivisibiles, et ideo per se non possunt moveri. Causa autem quod non moventur per accidens est, quia nullius corporis sunt actus, sicut saepe diximus. Alia autem sunt quae perpetuo secundum omne tempus moventur: et haec sunt corpora caelestia quae moventur ab immobili motore perpetuo, et moverit seipsa: ideo etiam est causa quare perpetuo moventur, quia movent seipsa. Alia vero moventur quandoque et quiescunt quandoque. Et causa hujus est, quia moventur ab alio extrinseco sibi, quod diversimode respicit ipsa per motum suum, sicut sunt generabilia et corruptibilia: et ideo movens ista inferiora necesse est mutari: sed movens immobile et motum a seipso non habent nisi motum localem. Sed illa quae moventur ab alio exteriori, moventur secundum omnem motum in mobile: igitur movens sic, sicut determinatum est, similiter in eodem permanens unum tantum et simplicem movebit motum: eo quod motore uno simplici non est nisi unus motus simplex: et de illo motu considerationem faciemus deinceps.