CAPUT I. Quis sit primus motuum in genere ?

Nos autem deinceps iterum aliud faciemus principium nostrae disputationis, et quaeremus duo, utrum scilicet aliquem motum, contingat esse perpetuum secundum naturam, et quis sit ille? Quia hoc invcstigato, iterum concludemus ex illo, quod motor illius motus erit perpetuus secundum naturam. Incipiendo autem istam investigationem, oportet nos investigare etiam iterum scilicet quis sit primus motuum: quia licet in sexto jam. ostenderimus, tamen nos oportet hic reiterare. Ex eo namque nos oportet investigare duo quae praemisimus. Haec enim investigatio in hoc tertio nostro tractatu necessaria est nobis ad cognitionem primi motoris.

Si enim necessarium esse ostendetur, quod aliquis motus sit semper secundum omne tempus, et ille erit primus et continuus motus qui nullo tempore interruptus est, tunc declaratum erit quod primum movens movet hunc motum: et Illum motum necessarium erit esse unum et eumdem et continuum et primum omnium motuum.

Hanc igitur incipientes investigationem, dicimus quod cum sint tria genera motus ut diximus in quinto supra, alius quidem secundum imaginationem quantitatis, et alius secundum passionem qualitatis, et alius secundum locum quem vocamus loci mutationem, necessarium est quod ille qui vocatur loci mutatio sit motus prior aliis in genere. Alteratio enim secundum genus prior est augmento et decremento: quia non fit augmentum vel decrementum, alteratione non praeexistente: omne quod augmentatur proprie augetur cibo augente ipsum: et ideo quodammodo augetur cibo sibi simili facto, et quodammodo augetur cibo

sibi dissimili. Dicitur enim quod alimentum fit alimentum ex contrario: quia per digestionem completur, et decoquitur, et removetur a contrariis accidentibus et contrariis qualitatibus. Cum autem primo sit dissimile, et postea fiat simile, oportet quod alteretur per calorem naturalem et digestionem antequam augeat: quia per calorem mutatur de dissimili in simile: ergo alteratio est ante augmentum. Similis autem ratio est et de decremento, quia decrementum non fit nisi per calorem consumentem et dcpordentcni aliquid de substantia ejus quod dimittitur. At vero si alteratio fiat, necesse est quod agens alterans secundum locum appropinquet alterato passo et tangat ipsum: quia aliter non faceret ex potentia calido actu calidum. Calidum ergo movens in alterationem secundum distantiam loci ad patiens non similiter se habet, sed aliquando est longius, aliquando propius ei quod alteratur ab ipso: prope autem fieri et longe non possunt esse sine loci. mutatione: ergo loci mutatio est ante alterationem: ergo et ante augmentum et decrementum: patet quia quod est prius priore, est prius posteriore. Ex illo infertur ulterius, quod si semper oportet motum esse in genere, sicut in fine sexti diximus, tunc oportebit esse motum aliquem secundum locum, qui est causa omnium motuum et successionis eorum: et in loci mutatione si alia species est prior alia, necesse est quod illa sit prima loci mutatio, quae semper est, et illa est circularis, sicut infra ostendemus.

Sed quia forte aliquis diceret quod loci mutatio est prima motuum, sed non est prima mutationum: quia forte videtur illi, quod sicut substantia est genus quod est ante omnia genera entis, ita mutatio quae est in ipsa, fit ante caeteras mutationes aliorum generum: et ideo etiam probabimus loci mutationem esse primam mutationem: et hoc tam secundum nostras opiniones, qui dicimus primas esse qualitates calidi, frigidi, humidi, sicci et horum transmutationem fieri generati. o- nem et corruptionem simplicium corporum, quam etiam secundum illos qui dixerunt atomorum aggregatione et disgregatione fieri generationem et corruptionem per densitatem et raritatem. Illi enim dicunt primas qualitates densum et raram, et rarum esse principium calidi et humidi et mollis, densum autem principium frigidi et sicci et duri: secundum enim illos omnium passionum sunt principium densitas et raritas: secundum enim istos grave et leve, et molle et durum videntur esse causaliter quaedam densitates et raritates: eo quod sunt materiales dispositiones ad istas qualitates secundum rei veritatem: et hoc induxit Democritum, quod posuit ea esse vera principia primarum qualitatum: quia nescivit distinguere inter dispositionem materialem et causam sive principium verum. Densitas autem et raritas sunt quaedam aggregationes et disgregationes partium materiae in locum parvum vel magnum: et secundum has, ut illi dicunt, sunt generationes substantiarum corporalium et corruptiones. Quaecumque autem sic congregantur et disgregantur hoc modo, necesse est mutari secundum locum: ergo loci mutatio praecedit generationem et corruptionem substantiarum: et sic ipsa in generatione simpliciter prior est. Similiter autem de eo quod augmentatur et decrementum patitur. Oportet enim quod magnitudo augmentans mutet locum, quia in augmento oportet quod cibus ascendat, et localiter moveatur ad membrum, et in decremento oportet quod recedat a membro diminuto. Haec autem sunt loci mutationes, et etiam id quod augetur, crescit in majorem locum: et id quod diminuitur, decrescit in minorem. Sed ista loci mutatio est per accidens, et non per se.

Amplius autem et alio modo considerantibus erit manifestum, quod loci mutatio prior est omnibus aliis mutationibus

et motibus. Sicut enim primum dicitur multipliciter in aliis, ita etiam dicitur multipliciter in motu, et omnibus illis modis vel pluribus vel potioribus quibus dicitur in aliis entibus, vel etiam dicitur in motu. Dicitur enim primum in natura, quo non existente, alia non erunt: sed non convertitur: quia id existere potest sino aliis. Dicitur etiam prius secundum substantiam sive diffinitionem et formam, et dicitur prius tempore. Et nos quidem jam ante ostendimus, quod loci mutatio prior est natura: tamen etiam haec ostendemus. Dicimus enim prius a quo non convertitur consequentia, sicut est unum ante duo, et causa ante causatum. Adhuc autem sumemus id quod in praecedentibus est probatum, scilicet quod motum necesse est esse continue secundum omne tempus, et nunquam deficere tempore. Non. potest autem esse continuus secundum tempus, nisi altero duorum modorum, scilicet ut sit continuus non interruptus, aut ut sit successivus, ita quod finis in uno sit principium in alio secundum temporis successionem. Sed in natura magis ponendum est id pro principio quod est continuum, quod dignius est in natura, quod motus continuus sit prior aliorum et principium eorum, quam id quod est consequenter, Sd autem quod dignius est, semper in Physicis accipitur esse prius et principium, quam id quod est indignius esse, dummodo ipsum esse possibile sit in natura. Sed nos monstrabimus posterius quod non solum possibile, sed et necessarium est aliquem motum esse unum continuum non interruptum secundum omne tempus: et hoc ergo nunc petatur et supponatur. Taliter autem, est motum nullum esse possibile, nisi motum aliquem localem: quia sicut supra diximus, omnes alii terminantur et interrumpuntur, vel contrariis, vel etiam contradictione: ergo necesse est quod loci mutatio sit prior aliis. Nulla enmv necessitas est, quod id quod fertur secundum locum, aut alteratur, aut augmentetur, aut

generetur, aut corrumpatur. Harum autem mutationum nullam convenit esse, nisi sit loci mutatio prior: ergo loci mutatio prior est natura, quam aliae mutationes.

Adhuc etiam tempore prior est: quia quod perpetuum est secundum tempus non interruptum, praecedit esse quod incipit et desinit in tempore. Est autem, solus motus localis perpetuus: quia perpetuitas temporis per se est in eo quod commetitur se tempori non interruptum in illo. Per accidens autem est in eo secundum successionem talem, quod finis unius est initium alterius: sed tamen in uno et eodem individuo quod omnium vel plurium motuum est susceptibile, motus localis est ultimus motuum. In illo enim prius est via in esse quae est generatio, et post illum est, alteratio et augmentum in consolidatione et quantitate debita organorum: et tunc deinde loci mutatio est motus animalium jam perfectorum in esse et robore et quantitate organorum. Sed in mundo universo necesse est quod sit quiddam alterum non generatum, neque corruptum, neque alteratum, neque auctum, quod moveatur secundum loci mutationem, quod prius est omnibus his mutationibus, quod est causa generationis omnibus quae generantur hoc modo quo generans causa est generati. Igitur forte videbitur generatio prima inter motus et mutationes: propter id quod videtur, quod oportet rem prius generari, et tunc demum motum secundum alios motus, quia diximus in quinto quod non movetur nisi, quod est: et hoc in unoquoque generabilium sic se habet, ut dicit objectio. Sed tamen in. universo necesse est prius moveri in his quae fiunt et gen. eran. tur in. mundo quod fit ingenerabile: et hoc alterum sic motum prius est generatione et generato. Impossibile est enim esse generationem primam simpliciter in mutationibus mun- di. Si enim ipsa esset prior, cum primus motuum sit principiorum naturalium mo tus, oporteret quod ipsa principia reruni essent corruptibilia: quia omne generabile

est corruptibile. Et si principia mundi corruptibilia essent, tunc per consequens omnia alia corruptibilia essent: et sic nihil esset perpetuum: et hoc modo iretur in infinitum: quia licet cujus generalis esset alia causa movens praecedens ipsum: et sic oporteret quod mutatio esset ante mutationem in infinitum. Si autem generatio non esset ante loci mutationem, tunc manifestum est quod neque aliquis consequentium motuum post generationem erit ante loci mutationem. Dico autem motus consequentes post generationem, sicut est augmentum et decrementum et alteratio et corruptio. Omnes enim istae mutationes sunt posteriores generatione: quare si non est generatio prior loci mutatione, tunc etiam nulla aliarum mutationum prior est loci mutatione. Sed forte videbitur alicui inconveniens et contrarium nobismetipsis, quod dicimus generationem priorem aliis mutationibus esse in generabilibus et corruptibilibus, cum supra probatum sit alterationem praecedere generationem: eo quod oportet alterari materiam generabilium et corruptibilium antequam generetur. Sed ad hoc sciendum est quod prius et posterius in his diversimode accipitur. Si enim prius et posterius simpliciter accipiantur, hoc est, universaliter, tunc absque dubio alteratio prior est quam generatio: quia aliquid alteratur ante generationem quamlibet. Si autem accipiatur eodem modo, tunc generatio est prior eo: quia non alteratur nisi quod est: et ideo oportet quod prius sit via in esse quam alteratur illud idem.

Hoc autem Averroes non ita solvit, sed dicit quod tunc dicitur, quod generatio est prior: quia hoc dicitur secundum substantiam generationis, quod prius est natura aliis generibus. Quando autem dicitur alteratio prior, tunc hoc intelligitur de priori secundum tempus. Possemus autem aliter dicere, quod est generatio universaliter dicta et particulariter. Generatio autem universalis est illa qua ingreditur in esse quodlibet ens, sive sit substantia, sive accidens: et haec est prior alteratione: sed alteratio est prior generatione particulari, secundum quam substantia procedit in esse. Sed haec solutio licet sit quorumdam Arabum, non est valde conveniens: et ideo puto primam esse veriorem. Ex his igitur puto, quod motus localis prior est natura, tempore, et omnibus aliis motibus et mutationibus. Consequenter etiam probabimus, quod est prior substantia, hoc est, diffinitione.

Ad hoc autem probandum dicimus quod universaliter omne quod fit, aut generatur, est imperfectum in esse: quia est in principio sui esse quando non ha-

het perfectionem debitam secundum quantitatem: ab imperfecto autem non sumitur diffinitio, sed potius ab ultimo et perfectissimo: et hoc est postremum in generatis et ideo convenit quod id quod est in generatione posterius, est natura prius et substantia. Palam autem est quod ultimum et completum in animalibus est loci mutatio. In animalibus dico quae sunt subjgradui et sunt perfecta: et ideo quae non habent nisi partem partis animae, ut vegetabilia, non moventur, licet vivant: propter hoc quod habent defectum organici motus secundum, locum et indigentiam, ut plantae, et multa animalium genera, ut ostreae et conchae quaedam. Haec enim non habent virtutem motivam processivi motus: et ideo natura non dedit eis organa: propter quod etiam dicuntur imperfecta. Sed in omnibus perfectis secundum animam sensi bilem quoad omnes sensus inest motus processivus: et ideo si motus secun

dum locum perfectioribus secundum naturam Inest, quae maxime comprehenduntur de naturae perfectione, tunc etiam oportet quod motus hic sit prior aliis secundum substantiam: quia ultimum est quod dat substantiam et diffinitionem, et quod est actus et complementum respectu omnium praecedentium.

Et haec est etiam causa, quod ipse in his in quibus convenit, nihil mutat de esse vel substantia: quia id quod est actio ultimo complentis naturam, nihil tollit ab esse vel substantia: sed motivum in eo quod fertur aliquid secundum locum, est actio et motus ultimo complentis naturam: et ideo nihil mutat ab esse et substantia: et hoc est solum huic motui proprium, quia est id quod alteratur et mutat quale secundum esse: et si passio magis fit, incipit abjicere a substantia. Ejus autem quod augetur et decrementum patientis mutatur quantum: sed solus motus localis nihil mutat omnino, sed totum motum transfert in alium locum.

Maximo autem ex his manifestum est, quod id quod movet seipsum, movet se maxime secun dum hunc motum: et hic motus est in potestate sua, et non alii: et cum ipsum sit perfectioris naturae quam ea quae moventur ab alio, patet etiam ex hoc quod ipse prior et perfectior aliis secundum naturam sui generis est. Et etiam quia dicimus hunc esse principium, et eorum quae moventur, et moventium ea: quia hic motus causat ea quae moventur et aliquando non: et causat etiam motores eorum quae aliquando moventur, aliquando non, ut patet ex prius habitis. Adhuc autem quia, sicut probatum est, ipsum seipsum movens primum est in ordine eorum quae moventur: ergo etiam suus motus qui est localis, prior est natura aliis motibus.

Igitur ex his omnibus quae dicta sunt, manifestum est quod loci mutatio est prima motuum, et natura, et tempore, et substantia.