In Apologiam Prophetae David Admonitio.

Nonnulli (Cap. I, num. 1) cum historiam David perlegendo tantum prophetam ac regem tam sanctum in geminum scelus, adulterii scilicet atque homicidii, incidisse cognovissent, offensionem haud mediocrem passi fuerant. Quapropter hujus rei vulgato rumusculo sanctus Ambrosius, ad utilitates populi sui numquam non intentus, huic malo putavit mature occurrendum. Itaque sacrum suggestum conscendens, defensionem ejusdem prophetae ac regis aggressus est. Neque tamen ipsum ita suscepit defendendum, ut a crimine immunem assereret. Fatetur siquidem (Cap. 1 et seq.) illum duobus gravissimis peccatis maculatum fuisse: at vero contendit eumdem accelerata confessione (Cap. 2) , prolixa poenitentia (Cap. 4) , et indefesso bonorum operum studio (Cap. 6 et seq.) expiatum, ut jam peccatoribus eum accusare quem ipsemet Deus absolverat (Cap. 4 et alibi) , minime liceret: caeterum haudquaquam insolitum videri, quod tentationis et concupiscentiae vi succubuerit homo fragilis (Cap. 1 et alibi) , sed illud prorsus omnium admiratione dignum, quod rex potentissimus qui legum severitate non tenebatur, statim atque de commisso peccato fuit admonitus, culpam agnoverit, eamque sincero ac vehementi dolore deleverit. Addit his memoratum lapsum eam ob rem divino permissum consilio, ut idem ille ad posteritatis exemplum humiliatus exerceretur ac probaretur (Cap. 2 et 3) ; neque non in hoc ipso mysterii figuram exstitisse (Cap. 3) , quae atrocitatem noxae minueret. Postremo non paucis praeclaris ac sanctis actionibus (Cap. 6 et seq.) quibus Propheta delictum texerit suum, dinumeratis, affirmat eum alio patrono haud indigere; quandoquidem in psalmo L, quo et actam abs se poenitentiam et impetratam veniam testatus est (Cap 8 et seq.) , suam ipse reliquit apologiam. Hoc vir sanctus probat brevi quidem, at eleganti omnium ejusdem psalmi versuum enarratione, in qua sicut et in toto opere mysticas quasdam expositiones, observationes, adhortationesque morales ad populi apud quem verba faciebat, institutionem spargit.

Ipsa hujus operis constitutione satis intelligas in editione Romana parum consulte illud contra manuscriptorum omnium, ac superiorum editionum auctoritatem, in duos tractatus esse divisum, quorum alter priscum titulum Apologiae David retinuit, alter accepta nova inscriptione ad enarrationes in psalmos amandatus est. Huic quoque divisioni refragatur beatus Augustinus; is enim (Lib. IV, cont. duas epist. Pelag., cap. 11, et lib. II cont. Jul. Pelag., cap. 7) testimonium ex enarratione psalmi L petitum proferens illud non alio sub titulo quam Apologiae David laudat. Non putamus etiam quempiam inveniri, cui aut inductae ab ejusdem editionis ἐπιμεληταῖς in auctoris textum immutationes approbentur, aut verborum quibus hujus lucubrationis, quam omnino unam esse oportet, partes inter se nectebantur, facta detractio non displiceat. Quocirca e scriptorum codicum ac veterum editionum fide omnia restituimus, ut suis locis submonuimus ad calcem paginarum.

Ambrosius conciones quibus hic tractatus componitur, more suo in Ecclesia pronuntiavit post recitatum Evangelium, 0851 quemadmodum aperte significant ea verba: ut hodie lectum est (Cap. 5, num. 20) , quod homo quidam cum dives esset, abiit in regionem longinquam, etc. (Luc. XIX) . Sed nec minus manifestum est id evenisse non ita multo post Gratiani imperatoris caedem, quando eam ille hisce vocibus lamentatur (Cap. 6, num. 27) : Quam gravi, inquit, adhuc luimus vastitate, quam publico quodam totius orbis funere appetiti necem regis exsolvimus! etc. Plane hoc modo loqui sanctus Antistes non poterat nisi aut de Gratiano, aut de Valentiniano juniore, cum illis temporibus per vim nullus imperator praeter hos duos juvenis fuerit exstinctus: at quae adjuncta illic referuntur optime in violentum Gratiani interitum, minime vero in Valentiniani quadrare satis constat. Praeterea haec ipsa Apologia citatur in commentariis in Evangelium secundum Lucam (In cap. 3) , quae circiter annum 385 scripta esse probabilius est, ac perinde diu ante necem Valentiniani. Colligendum itaque commentationem hanc post mensem Augustum anni 383, quo trucidatus fuit Gratianus, et ante annum 385, quo memorata commentaria lucubrata sunt, in lucem prodiisse, anno videlicet, ut vero videtur similius, 384.

Codex Thuaneus ante mille annos, ut characteres indicant, exaratus, et alii aliquot probatae notae hanc eamdem opellam exhibent ita inscriptam: Tractatus S. Ambrosii de Apologia prophetae David ad Theodosium Augustum. Sed forte suspicetur aliquis postrema verba fuisse ab imperitis quibusdam vel audaculis superaddita, cum Theodosius Magnus quo tempore eosdem sermones habitos esse demonstravimus, non potuerit esse Mediolani, quam in urbem nonnisi aliquot post annis cum de Maximo triumphasset, sese contulit. Verumtamen nihil admodum vetat quominus sanctus Praesul Theodosio a se aliquem e suis libris petenti hunc ipsum, licet ante annos non paucos compositum, tamen quasi maxime convenientem ob regiam personae de qua ibidem agitur dignitatem, potissimum tribuerit: aut etiam ipsemet sponte sua eidem principi forte post factam Thessalonicensium stragem, propterquam ipsi publicam satisfactionem indixit, mittendum putaverit, ut illum in poenitentiae firmaret proposito. Re ipsa inter plurima praeclare dicta quae leguntur in hoc tractatu, nonnulla etiam observare est, quae videantur eo spectare. Haec Ambrosius scriptioni suae antequam illam mitteret ad imperatorem, addere potuit. Quod si ita sit, praedicare possumus hoc opus postrema Auctoris cura perfectum et recognitum ad nos pervenisse.

 

 

0851B