In Libros De Abraham Admonitio.

Totum operis hujus argumentum tametsi prima ipsa ejusdem verba satis aperte complecti videantur, tamen cum non omnino suis careant difficultatibus, lectori minime ingratum nos credidimus esse facturos, si eas ad majorem lectionis facilitatem hic enodare ac evolvere conaremur.

De titulo quidem ita legis (Lib. I, cap. 1) , Abraham libri hujus titulus est. Quibus e vocibus gemina potest nasci dubitatio. Primum enim cur Ambrosius, libri hujus, dixit, non librorum? Dividitur certe commentatio haec in duos libros; et divisionem aliquam necessariam esse tum magnum illud utriusque discrimen clare loquitur, tum sanctus ipse Auctor, qui primis eorumdem librorum capitibus lucubrationem suam se partiturum, atque adeo id sibi jam ab initio primi fuisse propositum satis declarat. Quapropter nobis persuaderetur haud invitis illud operis libro unico ab Ambrosio comprehensum, partibus vero duabus: at illas secutis temporibus librorum vocabulo ab iis qui summopere easdem inter se discrepare animadverterunt, fuisse inscriptas. Etenim liber primus a Jona Aurelianensium episcopo, qui sub Carolo Calvo imperatore floruit, in lib. II de Institut. laicali haud semel nominatur (Cap. 2, 4, 5, 29) ; et apud Hugonem de sancto Victore citatus reperitur liber secundus (Lib. II de claust. anim., cap. 8) . Alteram autem circa titulum difficultatem movet quod Gratianus (23, q. 5, c. Dicat, et 32, q. 2 et 4, etc.) , ac B. Thomas (2-2. q. 66, a. 8, a. 1; Ibid., q. 154, a. 6 et alibi) aliique nonnulli quae testimonia ex hoc tractatu depromunt, ea in libro de Patriarchis exstare dicunt. Sed a fide neutiquam abhorret auctores illos in excerptis ac libris suis Ss. Patrum opera eo titulo qui tunc temporis usitatior erat, laudare solitos. Quamobrem diu antea hanc memorato operi factam inscriptionem jure dixeris. Et forte non alius huic rei locum dederit, quam Cassiodorus. Cum enim ita loquitur: Item sanctus Ambrosius de Patriarchis septem libros edidit, qui multa loca veteris Testamenti factis quaestionibus suaviter enodavit (De Instit. div. lect. cap. I) , dubium non est quin inter alios libros de Patriarchis tractatum quoque de Abraham complexus fuerit. Nec illud cuiquam absurdum videri debet, quando revera sanctus Doctor de praecipuis patriarchis commentationes elucubraverit, quas ipsemet initio libri de Joseph recenset, atque inter se comparat. Ut ut sit, dubitare potest nemo huic ipsi de quo loquimur, operi titulum de Abraham inditum ab Ambrosio fuisse, cujus etiam rei ratio haec ab ipso redditur: Quoniam, inquit, per ordinem hujus quoque Patriarchae gesta considerare animum subiit. Quibus sane verbis operis summa quasi oculis subjicitur. Quocirca illud non alio, quam de Abraham in mss. inscriptum titulo reperire est.

Profitetur quoque sanctus Antistes sese ut isti commentationi stylum admoveret, divina auctoritate fuisse inductum (L. I, c. I) : Cum Dominus Deus noster, inquit, hunc locupleti benedictionis suae dote donaverit, ut ejus gratia provocaret caeteros, institutio corrigeret: Moyses quoque imitandum eumdem nobis descripserit, etc. Itaque pius Doctor sanctum Patriarcham auditoribus suis aut lectoribus eo consilio ponebat ob oculos, ut ad ejus exemplar, tamquam ad speculum, vitiorum coenum detergerent, atque ad absolutissimam vitae ac sapientiae Christianae contenderent perfectionem. At vero quae his subjungit, satis indicant eum non modo ad fovendam promovendamque Christianorum pietatem allaborasse, verum etiam ad explodendam philosophorum vanitatem, qui sapientis cujus ille vivam ac solidam in Abrahamo imaginem luxisse demonstrat, commentitiam solum adumbrationem sive in Platonica republica, sive in Xeno phontico sapiente ostentabant. Eam ob rem subinde singularibus ejusdem Patriarchae factis astruit quidquid isti adeo magnifice praedicarent, ab hoc praestitum esse, ac longe ante ipsorum aetatem a Moyse in sacris codicibus consignatum. Neque vero mireris sanctum Praesulem hanc scribendi rationem sequi voluisse; quandoquidem adversus hujusmodi homines disputabat (August., Epist. 31) , qui summa caecitate ac temeritate Christum Dominum divinas illas leges, quas ipsi non habere in admiratione non poterant, in Platonis scriptis didicisse asseverabant.

Ante Ambrosium Philo Judaeus librum vulgaverat sub hoc titulo: Vita sapientis per doctrinam perfecti, sive de legibus non scriptis, sive de Abrahamo; cui libro quosdam alios de clarioribus nonnullis hujus Patriarchae actionibus subjunxerat. Verumtamen si scriptorem illum in operis argumento secutus est Ambrosius, videtur tamen ab ejusdem verbis et sententiis, quae ipsum in superioribus nonnullis tractatibus liberiori manu decerpsisse animadvertimus, in hoc ferme abstinuisse.

Methodum porro hic amplexus est ab ea quae aliis suis in lucubrationibus deprehenditur, longe diversam. Etenim in priori libro quidquid Scriptura de vita Abrahami ab accepto divinitus jusso exeundi ex Charra ad usque ipsius obitum tradit, ad moralem intelligentiam accommodat, propositaque illius devotione, hoc est, in exsequendis Dei mandatis obedientia, reliquas ejusdem virtutes prosequitur: in posteriori vero primas memorati Patriarchae actiones spiritali sive, ut ipse vocat, altiori sensu interpretans, varios animae in virtute gradus ac progressus aperit, eamdemque animam cum in Adamo decidisset, in Abrahamo resurgere atque ad perfectionem eniti docet. Diximus autem primas actiones, non vero omnes; eo quod illum tractatum post circumcisionem Patriarchae, et promissam Isaaci nativitatem actutum claudat, ejus hospitalitatem paucis attingens. Atque adeo secundus liber ea fere sola complectitur, quae in prioribus quatuor primi capitibus fuerant explanata. Quamvis 0419 in illo quoque nonnulla quae in hoc omittuntur, tractata reperias. Atqui non aliam causam cur secundum librum ulterius prosequi noluerit esse autumamus, nisi quod jam in animum induxisset etiam in Isaac novum tractatum de animae perfectione, vel, ut ipse ait, variis ejus processibus elucubrare.

Cum, autem ad informationem morum utilitatem multo uberiorem e primo libro quam e secundo Christiani haurire possint, non sine divina providentia factum videtur, ut ille haud paulo incorruptior atque perfectior ad nos transmissus fuerit, quam iste in quo loci complures occurrunt miserum in modum hiatibus aliisque vitiis deturpati. Non paucos quidem neque contemnendos pristinae integritati restituimus; ingenue tamen fatendum est in fine ejusdem libri adhuc confusi aliquid superesse, cui remedium afferre manu exarati codices nequiverint. Credibile est ibi quaedam vel transposita, vel avulsa, vel etiam forte ab haeretico aliquo, ut patrocinium erroribus suis pararet, fuisse interjecta.

Primum librum constat e sermonibus compositum esse, quos sanctus Praesul ad catechumenos qui jam nomen dederant ad baptismum et competentes erant, habuerat (Lib. I, c. 4, 7 et ult.) . Hos potissimum ipse per se docere consueverat; et quod ore tradidisset, postmodum in libros redigere. Id autem eo facere instituerat, sive quo illorum postulatis morem gereret, sive quod ipse sponte sua eisdem prospiceret, ne quae pretiosis illis baptismi sui temporibus audierant promiserantque, sibi umquam excidere ex memoria paterentur, ac simul ut in utilitatis consortium alii quoque admitterentur Christiani. Non ita quidem manifestum est librum secundum ex similibus constare concionibus: verum cum huic rei nihil sit quod videamus repugnare, de hoc etiam libro idem judicium atque de primo ferre non immerito possumus.

In retegenda eorumdem librorum aetate plusculum difficultatis est. Nihilominus tamen cum ex conjunctione atque ordine quo illi sequentibus commentationibus de Patriarchis connectuntur, tum ex ipsomet Ambrosio qui sub initium librorum de Joseph, et de Mysteriis, satis aperte indicat illos omnes minime diversis temporibus ab se fuisse compositos, satis evidenter colligitur eosdem anno circiter 387 quo librum de Josepho in lucem prodiisse suo loco probabimus, tribui oportere.

 

 

0419B