Caput VIII.

Christo in quantum verus est Dei Filius, Dominum non esse, sed in quantum homo est; ut verbis ejusdem modo Patrem, modo Dominum compellantis significatur. Quot haereses uno jugulentur Scripturae versiculo. Distinguenda igitur quae Christo vel ut Dei vel ut Davidis filio conveniant; illi enim sub ultimo tantum nomine ascribendum, quod servus fuerit. Ad extremum complures locos demonstrat non nisi secundum incarnationem accipi posse.

0668D

100. Unde et evidens est quomodo dominum dicat, 0669A quem Patrem novit; ait enim: Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae (Matth. XI, 25) . Ante Patrem dixit Sapientia suum, postea creaturae Dominum nuncupavit. Itaque dominatum non esse ubi vera progenies est, ipse Dominus ostendit in Evangelio suo, dicens: Quid vobis videtur de Christo? cujus Filius est? Dicunt ei: David. Ait illis Jesus: Quomodo ergo David in spiritu vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis? Et addidit: Si ergo David in spiritu vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est? Et nemo poterat ei respondere verbum (Matth. XXII, 42 et seq.) .

101. O quam caute propter Arianos etiam in hoc testimonio Dominus fidei prospexit! Non enim dixit: Vocat eum spiritus dominum: sed quia David dixit in 0669B spiritu; ut cujus secundum carnem 569 Filius est, David scilicet, ejus etiam secundum divinitatem et Dominus et Deus crederetur. Vides igitur quia nomen pietatis et dominii discretum est.

102. Et bene Dominus suum quidem Patrem coeli autem et terrae Dominum praedicavit; ut tu cum legis et Patrem et Dominum, intelligas Patrem Filii, et Dominum creaturae. In alio praerogativa naturae est, in alio auctoritas potestatis; formam enim servi accipiens, eo utique Dominum vocat, quo servitutem suscepit, aequalis in Dei forma, servus in corporis: servitus enim carnis, dominatus autem divinitatis est. Unde et Apostolus ait: Deus Domini nostri Jesu Christi, pater gloriae (II Cor. I, 3) , hoc est, Deum assumptionis humanae asserens, Patrem autem gloriae. 0669C Num enim duos filios habuit Deus Christum et gloriam? Minime. Ergo si unus Dei Filius Christus, utique Christus est gloria. Quid autem ei derogas, qui Patris gloria est?

103. Si ergo et Filius gloria est, et Pater gloria; quia Pater gloriae non potest aliud esse quam gloria: non divisio gloriarum, sed una est gloria. Itaque ad proprietatem naturae gloria refertur, dominatus autem ad suscepti corporis servitutem. Si enim caro etiam justi animae subdita est, sicut scriptum est: Castigo corpus meum, et servituti redigo (I Cor. IX, 27) , quanto magis subjecta et divinitati, de qua dicitur: Quoniam universa serviunt tibi (Psal. CXVIII, 91) ?

104. Una autem quaestione et Sabellianos et Photinianos et Arianos Dominus exclusit. Nam cum Dominum 0669D dixisse Domino dicit, Sabellius excluditur, qui eumdem Patrem vult esse quem Filium. Excluditur Photinus, qui secundum carnem judicat; quia dominus David regis non poterat esse, nisi qui Deus 0670A est; scriptum est enim: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies (Deut. VI, 13) . Numquid contra Legem propheta sentiret, qui sub Lege regnaret? Excluditur Arius, qui Filium sedere audit ad dexteram Patris; ut si ex usu argumentetur humano, ipse se perimat, et venenum sacrilegae disputationis suae in se refundat, ut dum inaequalitatem Patris et Filii ex consuetudine hominum interpretatur, in utroque a vero devius, eum praeferat cui derogat, confessurus priorem quem audit ad dexteram. Excluditur etiam Manichaeus: non enim negat esse se David filium secundum carnem; ut pote qui clamantibus caecis: Jesu, fili David, miserere nobis (Matth. XX, 30) ; et delectatus est fide, et stetit et curavit eos: sed negat hoc suae esse aeternitatis, si David solius filius 0670B a perfidis nominetur.

105. Nam Filius Dei est contra Hebionem, Filius David est contra Manichaeos: Filius Dei est contra Photinum, Filius David est contra Marcionem: Filius Dei est contra Paulum Samosatenum: 570 Filius David est contra Valentinum: Filius Dei est contra Arium atque Sabellium gentilis erroris haeredes: Dominus David est contra Judaeos, qui Dei Filium in carne cernentes, hominem tantummodo impio furore credebant.

106. Sed Ecclesiastica fide et Dei Patris et David idem atque unus est Filius; quia incarnationis Dei mysterium universae salus est creaturae; secundum quod scriptum est: Ut sine Deo pro omnibus gustaret mortem (Hebr. II, 9) , id est, quod creatura omnis 0670C sine passione aliqua divinitatis Dominici sanguinis redimenda sit pretio, ut alibi habet: Omnis creatura liberabitur a servitute corruptionis (Rom. VIII, 21) .

107. Aliud est igitur secundum divinam substantiam, aliud secundum susceptionem carnis Filium nominari: nam secundum generationem divinam Deo Patri aequalis est Filius, et secundum susceptionem corporis Deo Patri servus est; quia formam servi, inquit (Phil. II, 7) , accepit: unus tamen atque idem est Filius. Contra autem sancto patriarchae David secundum gloriam suam Dominus est, secundum corporalis successionis seriem filius est, non deficiens a se, sed nostrae jus sibi adoptionis acquirens.

108. Nec solum ex genere David servitutem suscepit 0670D in persona hominis; sed etiam ex nomine, sicut habes: Inveni David servum meum; et alibi: Ecce ego mittam ad vos servum meum (Zach. III, 8) , Oriens nomen est ei (Ibid. VI, 12) . Et ipse Filius 0671A ait: Sic dicit Dominus, qui finxit me ex utero servum sibi, et dixit mihi: Magnum tibi est vocari puerum meum. Ecce posui te in testamentum generis mei, in lucem gentium; ut sis in salutem usque ad extremum terrae (Esai XLIX, 6 et seq.) . Cui hoc dicitur, nisi Christo? qui cum in forma Dei esset, exinanivit se, et formam servi accepit (Phil. II, 6) . Quid est in Dei forma, nisi in divinitatis plenitudine?

109. Disce igitur quid sit: Formam servi accepit, id est, plenitudinem perfectionis humanae, plenitudinem obedientiae. Ideoque dicit in psalmo trigesimo: Statuisti in loco spatioso pedes meos. Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium. Illustra faciem tuam super servum tuum (Psal. XXX, 9, 12 et 17) . Servus dictus est homo, in quo sanctificatus est: 0671B servus homo, in quo unctus est: servus homo, in quo factus sub Lege, factus ex Virgine est; et ut compendio dicam, servus dictus est, in quo matrem habet, sicut scriptum est: O Domine, ego servus tuus, ego servus tuus, et filius ancillae tuae (Psal. CXV, 7) ; et alibi: Afflictus sum et humiliatus sum nimis (Psal. XXXVII, 9) .

110. Quis nimis humiliatus est, nisi Christus, qui venit ut omnes liberaret per obedientiam? Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt plurimi, ita et per unius obedientiam justi constituentur multi (Rom. V, 19) . Quis calicem 571 salutarem (Psal. CXV, 13) accepit, Christus princeps sacerdotum, an David, qui neque sacerdotium habuit, neque passionem subiit? Quis sacrificavit 0671C hostiam laudis?

111. Sed si hoc parum est, accipe aliud: Custodi animam meam, quoniam ego sanctus sum (Psal. LXXXV, 2) . Numquid de se hoc diceret David? Sed ille dicit, qui ait: Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem (Psal. XV, 10) . Idem ergo utrumque dicit.

112. Addidit vero: Salvum fac servum tuum (Psal. LXXXV, 2) ; et infra: Da postestatem puero tuo, et filio ancillae tuae (Ibid. 16) ; et alibi, id est, in Ezechiele: Et suscitabo super eos pastorem unum, et reget eos servus meus David. Ipse pascet eos, et erit eorum pastor: et ego Dominus ero illis in Deum, et servus meus David in medio eorum princeps (Ezech. XXIV, 23, 24) . Utique David jam defunctus erat, filius 0671D Jesse. De Christo itaque dicit, qui propter nos filius ancillae factus est, secundum formam hominis; nam secundum divinam generationem non matrem habet, sed Patrem: nec corporalis ventris est fructus, sed sempiterna Dei virtus.

113. Ergo etiam illud cum legimus quia dixit Dominus: Tempus meum nundum impletum est (Joan. VII, 8) , et: Adhuc modicum vobiscum sum (Joan. XIII, 0672A 33) , et: Vado ad eum qui misit me (Ibid.) , et: Clarificatus est Filius hominis (Ibid., 31) , ad incarnationis sacramentum referre debemus. Cum autem legimus: Et Deus clarificatus est in eo, et Deus clarificavit eum (Ibid.) ; quid ibi est quaestionis, ubi et Filius clarificatur a Patre, et Pater clarificatur a Filio?

114. Denique ut fidem unitatis et copulam Trinitatis aperiret, etiam ab Spiritu clarificandum esse se dixit, sicut habes: Ille de meo accipiet, et clarificabit me (Joan. XVI, 14) . Clarificat ergo Dei Filium etiam Spiritus sanctus. Quomodo igitur ipse dixit: Si ego clarificavero me ipsum, claritas mea nihilum est (Joan. VIII, 54) ? Ergo nihil est claritas Filii? Sacrilegum est dicere, nisi referas ad carnem; quia 0672B ex persona hominis Filius loquebatur, eo quod comparatione divinitatis nulla est carnis claritas.

115. Desinant igitur impie objicere, quod in suam perfidiam retorquetur. Dicunt enim: Scriptum est: Nunc clarificatus est Filius hominis (Joan. XIII, 31) . Non nego scriptum: Clarificatus est Filius hominis; sed videant quid sequatur: Et Deus clarificatus est in eo. Ego excusationem habeo de Filio hominis, ille de Patre non habet; quia Pater non suscepit carnem. Excusationem habeo, et non utor: ille non habet, et calumniatur. Aut simpliciter me patiatur intelligere, aut ad carnem referre quae carnis sunt. Pia mens, quae leguntur secundum carnem divinitatemque, distinguit: sacrilega confundit, et ad divinitatis detorquet injuriam, quidquid secundum humilitatem 0672C carnis est dictum.