In Epistolas Sancti Ambrosii Novo Ordine Distributas Admonitio.

0849B Omnes quidem scriptores cum in universis suis Operibus, tum vel maxime in epistolis effigiem sui consignare extra dubium est: prae caeteris vero sanctum Ambrosium et passim in omnibus suis lucubrationibus quosdam quasi ductus ac characteres virtutum suarum appinxisse, et potissimum in hoc epistolarum syntagmate expressam spirantemque sui imaginem reliquisse negabit nemo. Etenim hoc in Opere, nam de aliis interim hic silebimus, emicant suis quaeque locis egregiae illae virtutes, quibus, ut absolutum episcoporum exemplar Ambrosius habeatur, effectum est. Quanto amore ad propugnandam christianae religionis dignitatem impelleretur, oblati Valentiniano libelli seu epistolae testificantur. Quanto ardore flagraret defendendi catholici dogmatis, ac sanguinis pro illius integritate profundendi, quae in causa basilicarum scripsit, patefaciunt. Alibi miramur ejus in condonandis injuriis, beneficiisque in sibi inimicissimos conferendis magnanimitatem: alibi ejus adversus imperatores atque tyrannos constantiam obstupescimus. Occurrunt epistolae in quibus pastoralis ejus sollicitudo, qua non solum dioecesim Mediolanensem, sed et alias quoque licet dissitas complectebatur, elucet: sunt aliae, in quibus erumpit doctrina ejus, prudentia, sanctitas, et ab omnis avaritiae sordibus abalienatio; quibus dotibus adducti eum tamquam commune saeculi sui oraculum, diaconi, presbyteri, atque episcopi consulebant: ac non modo privati, verum etiam principes viri gravissima negotia ejus fidei committebant atque solertiae. Postremo in his epistolis ubique sancti Praesulis pietas, charitas, misericordia, modestia, aequitas, atque indefessa in vigiliis piisque laboribus perseverantia non sine admiratione conspicitur; ut non levem ac monogrammam Ambrosii picturam, sed effictum et solidum signum, immo vero Ambrosium ipsum redivivum cernere videamur.

Persuasum omnino habemus ex pulcherrimis his epistolis ad lectorem redire magnam utilitatem, utque reddatur eadem uberior, non solum illustrationi locorum, quos vindice indigere duximus, verum etiam novae totius operis distributioni operam impendimus. Sane perquam optatum nobis fuisset ab alterutro vulgatorum ordinum non discedere, certis nimirum in eo genere nihil mutari sine aliquo eorum incommodo, 0851 qui varia testimonia inde ab auctoribus, sive indicata, sive citata in propriis inspicere fontibus volunt: attamen tanta utriusque perturbatio est, tanta confusio, ut alium quempiam excogitare nobis plane fuerit necessarium. Enim vero antiquiores editiones praeterquam quod plurimis epistolis carent, quas addiderunt Romani editores, eam exhibent epistolarum seriem, quae neque ad temporis, neque ad materiae rationem adaptetur. Editio Romana, dum huic malo mederi tentat, omnia magis confudit. Nam et epistolas complures e natali solo, sit verbo venia, per vim avulsas in alienum transtulit: nec ullam distinguendorum temporum curam, quam profecto maximam esse oportebat, adhibuit; ut interim hic sileamus quam parum feliciter in materia digerenda illi cecidit, non raro distractis quae conjungendae fuerant epistolis, et quae distrahendae fuerant, conjunctis. Sed nec perfugium nobis erat ad manuscriptos; illi enim praeter vitia, quibus laborare diximus editiones, cum ab utroque earumdem editionum ordine haud parum dissident, licet minus ab antiquarum, tum ita discrepant ipsi inter se, ut epistola quae 30 est in codice Thuaneo, 69 sit in Longipontino, quae in Longipontino 36 haec ipsa in Thuaneo 48 collocetur; et in aliis multis eodem modo.

Quamobrem ut coacti hanc tantam confusionem digereremus, nihil commodius nobis visum est, quam ut omnes illas epistolas, quarum aetatis notam aliquam licuit deprehendere, secundum temporum rationem, quam novimus potissimum probari ab eruditis, distribueremus. Inde classes exsurgunt duae, sed quarum prior posteriorem longe superat. Ut vero intelligant lectores quidnam in assignando singulis epistolis loco suo atque numero secuti simus, argumenta, quibus ipsarum probatur aetas, breviter et continenti serie proponemus. Potuissent quidem et aliae quaedam epistolae accedere primo huic ordini, si ad statuendum ipsarum tempus earumdem cum aliis nonnullis aut styli aut materiae affinitatem sufficere judicassemus: at firmamenta istiusmodi debiliora nobis videntur, quam ut his solis tuto nos niti posse credamus. Quod vero ad posteriorem classem, hoc modo eam duximus instituendam; ut epistolae, quae pertinent ad exponendos sacros codices, in fronte locarentur: sequerentur, quae in gravi ac religioso quopiam versantur argumento: ac demum aliquot epistolia, quae ad neutram partem referri satis apte concinneque poterant, agmen clauderent.

Jam monuimus non paucas epistolas, quae in antiquis editionibus non habebantur, in Romana vulgatas esse; nihilo tamen minus certum nobis est multo adhuc plures interiisse, aut saltem in aliquo ignotae bibliothecae angulo luctari cum tineis. Etenim ut maxime certum est non pauca ab Ambrosio, ad Satyrum fratrem aliosve nonnullos ex amicissimis datas fuisse (Lib. de Excessu Satyri) ; ita similiter ex iis quae restant, cognoscere est alias plures quas ad Marcellinam sororem, ad Theodosium imperatorem, ad Eugenium tyrannum, ad Alypium, ad Phoebadium atque Delphinum scripserat sanctus Praesul, desiderari. Has ut e tenebris erueremus, cum adhibita cura, qua majorem non potuimus, nihil hac parte profecissemus; quod unum fuit reliqui, sedulo in residuis, quas omnium a sancto Praesule scriptarum pulcherrimas esse arbitramur, ornandis incubuimus. Itaque praeter illa quae jam supra memoravimus a nobis fuisse praestita, magnum numerum manuscriptorum, e quibus plerique antiquissimam optimamque manum praeferunt, ad earum emendationem adhibuimus. Ad haec spurias aliquot a reliquis segregavimus, cujus rei, ne hoc temere a nobis factum quis existimet, ratio reddetur suis locis. Denique ut pro virili eorum quibus citata ex aliis editionibus in nostra consulere opus fuerit, laborem relevemus; triplicem catalogum secundum tres ordines omnium editionum inter se comparatos subjici curavimus, quartumque adjunximus alphabeticum, quorum ope omnis salebra complanabitur ac difficultas. Sed prius chronologia primae nostrae classis est demonstranda.