Gesta Concilii Aquileiensis Contra Palladium Et Secundianum Haereticos. Consessus Patrum, et Ambrosii ad eos de conficiendis actis oratio.

1. Syagrio et Eucherio viris clarissimis coss. III non. Sept. Aquileiae in Ecclesia considentibus, cum episcopis, Aquileiensium civitatis Valeriano, Ambrosio, Eusebio, Limenio, Anemio, Sabino, Abundantio, Artemio, Constantio, Justo, Philastro, Constantio, Theodoro, Almachio, Domnino, Amantio, Maximo, Felice, Bassiano, Numidio, Januario, Proculo, Heliodoro, Jovino, Felice, Exuperantio, 0916B Diogene, Maximo, Macedonio, Cassiano, Marcello et Eustathio episcopis; Ambrosius episcopus dixit:

2. « Diu citra acta tractavimus: et quoniam tanta sacrilegia a parte Palladii et Secundiani nostris auribus ingeruntur, ut difficile quisque credat tam aperte eos blasphemare potuisse; vel ne qua ipsi calliditate dicta sua postea negare conentur, licet de tantorum sacerdotum 787 testificatione dubitari non queat: tamen quoniam omnibus episcopis placet, fiant acta; ut unusquisque professionem suam negare non possit. Quid ergo vobis, sancti viri, placeat declarandum est.»

Omnes episcopi dixerunt: «Placet.»

Ambrosius episcopus dixit: «Disceptationes nostrae ex re firmandae sunt scripto imperiali, ut allegentur.»

Scriptum imperiale recitatur in Concilio.

0916C

3. «Sabinianus diaconus recitavit: Ambigua dogmatum reverentia ne dissideant sacerdotes quamprimum experiri cupientes, convenire in Aquileiensium 0917A civitatem ex dioecesi meritis excellentiae tuae creditam, episcopos jusseramus. Neque enim controversiae dubiae sententiae rectius poterant expediri, quam si obortae altercationis interpretes ipsos constituissemus antistites; ut videlicet a quibus proficiscuntur instituta doctrinae, ab eisdem discordis eruditionis repugnantia solveretur.

4. «Neque sane nunc aliter jubemus ac jussimus, non invertentes praecepti tenorem, sed superfluam convenarum copiam recolentes. Nam quod Ambrosius et vitae merito, et Dei dignatione conspicuus episcopus Mediolanensium civitatis ibi multitudinem non opus esse suggerit, ubi veritas non laboraret in pluribus, si locata esset in paucis: seque eorum qui contra astarent assertionibus, et sacerdotes vicinarum 0917B ex Italia civitatum satis abundeque sufficere posse suggerit; abstinendum venerabilium virorum fatigatione censuimus, ne quis vel maturo aevo gravis, vel corporali debilitate confectus, vel laudabili paupertate mediocris, insuetas repetat terras. Et reliqua.»

Ambrosius lectam Arii epistolam damnari a Palladio petit: hic tergiversatur, et nisi in generali concilio negat se responsurum; Patres anathemate percellunt eos, qui Filii Dei vel divinitatem vel aeternitatem negarent. Effugium aucupatur in eo Palladius, quod se fateri dictitat Christum verum esse Dei Filium. Ejus fraus in confitendo eumdem esse Deum atque unigenitum. Postea transitur ad Christi immortalitatem, atque ab ea ad sapientiam, a qua similiter ad bonitatem; ubi more suo Palladius conatur illudere. 0917C Deinde utrum Dei Filium omnipotentem, utrum etiam judicem eum agnoscat, urgetur: ad quae post multam tergiversationem solita utitur ad plenum concilium provocatione. Sub haec Altalo condemnato, qui respondere etiam recusabat, Palladias auditores laicos petit, et condemnatur.

5. Ambrosius episcopus dixit: «Ecce quod Christianus constituit imperator. Noluit injuriam facere sacerdotibus; ipsos interpretes constituit episcopos. Ac per hoc, quoniam in sacerdotali Concilio considemus, responde ad ea quae tibi proponuntur. Arii epistola lecta est: etiam nunc recitabitur, si tibi 788 videtur. A principio habet blasphemias, solum Patrem aeternum dixit. Si tibi videtur quod Dei Filius sempiternus non sit, hoc ipsum 0917D quemadmodum vis, astrue: si damnandum putas, damna. Evangelium praesens est, et Apostolus, 0918A omnes Scripturae praesto sunt. Unde vis astrue, si putas non esse Dei Filium sempiternum.»

6. Palladius dixit: «Vestro studio factum est, sicut dictat lectio sacra a vobis prolata, ut non esset generale et plenum concilium: absentibus consortibus nostris, nos respondere non possumus.»

Ambrosius episcopus dixit: «Qui sunt consortes vestri?»

Palladius dixit: «Orientales episcopi.»

7. Ambrosius episcopus dixit: «Interim quia superioribus temporibus concilium sic factum est, ut Orientales in Orientis partibus constituti haberent concilium, Occidentales in Occidente; nos in Occidentis partibus constituti convenimus ad Aquileiensium civitatem, juxta imperatoris praeceptum. 0918B Denique etiam praefectus Italiae litteras dedit, ut si vellent orientales convenire, in potestate haberent: sed quia scierunt consuetudinem hujusmodi, ut in oriente orientalium esset concilium, intra Occidentem Occidentalium; ideo putaverunt non esse veniendum.»

8. Palladius dixit: «Imperator noster Gratianus jussit Orientales venire: negas tu jussisse eum? Ipse imperator nobis dixit se Orientales jussisse venire.»

Ambrosius episcopus dixit: «Utique jussit, qui non prohibuit huc venire.»

Palladius dixit: «Sed ne venirent tua petitio fecit: sub specie falsae voluntatis hoc impetrasti, et distulisti concilium.»

9. Ambrosius episcopus dixit: «Non opus est diutius 0918C evagari, responde nunc. Bene dixit Arius solum aeternum Patrem? Et secundum Scripturas hoc dixit, an non?»

Palladius dixit: «Non tibi respondeo.»

Constantius episcopus dixit: «Non respondes, qui tamdiu blasphemasti?»

Eusebius episcopus dixit: «Sed debebis simpliciter fidei tuae prodere libertatem. Si a te gentilis exigeret quemadmodum in Christum crederes, confiteri erubescere non deberes.»

10. Sabinus episcopus dixit: «Tu petisti ut responderemus: hodie ex voluntate tua, et te urgente, convenimus, et non exspectavimus reliquos fratres, qui poterant venire. Proinde non tibi liberum est evagari. Christum dicis esse creatum? aut sempiternum 0918D dicis esse Filium Dei?»

Palladius dixit: « Dixi tibi, nos ideo diximus 0919A vobis ut veniremus, et convinceremus quod non recte fecistis subrepere imperatori.»

789. Ambrosius episcopus dixit: «Legatur epistola Palladii, utrum nobis hoc mandaverit, et docebitur quod etiam nunc fallit.»

Palladius dixit: «Legatur plane.»

Episcopi dixerunt: «Imperator cum esset praesens Syrmio, tu illum interpellasti, an ipse te compulit? Et addiderunt: Quid ad ista respondes?»

Palladius respondit: «Dixit mihi: Vade. Diximus: Orientales, conventi sunt? Ait: Conventi sunt. Numquid si Orientales non fuissent conventi, numquid nos convenissemus?»

11. Ambrosius episcopus dixit: «Sequestrata sit causa Orientalium, sententiam tuam hodie quaero. 0919B Arii tibi epistola lecta est: soles te Arianum negare. Aut damna hodie Arium, aut defende.»

Palladius dixit: «Non est auctoritatis tuae, ut hoc a me quaeras.»

Eusebius episcopus dixit: «Non credimus religiosum imperatorem aliud dixisse, quam scripsit. Episcopos jussit convenire: non potuit tibi soli contra rescriptum suum dicere, ut sine orientalibus causa minime diceretur.»

Palladius dixit: «Si Itali soli jussi sunt convenire?»

Evagrius presbyter et legatus dixit: «Ut ante quatuor dies, et ante biduum responderet se affuturum. Quid ergo exspectabas? Orientalium, ut dicis, consortium tuorum sententiam exspectandam? Sic debuisti 0919C mandare, non promittere conflictum.»

Palladius dixit: «Quia quasi ad concilium plenum veneram, vidi non convenisse consortes meos, ut convenirem, et dicerem secundum jussionem ageretis in praejudicium futuri Concilii.»

12. Ambrosius episcopus dixit: «Ut hodie resideremus, ipse exegisti. Denique etiam hodie tu ipse dixisti quia christiani ad christianos venimus. Christianos igitur nos probasti. Promisisti te conflictaturum, promisisti te allaturum aut acceptaturum esse rationem. Libenter itaque accepimus praefationem tuam. Optavimus ut quasi christianus venires. Obtuli tibi epistolam Arii, quam scripsit Arius, de cujus nomine dicitis vos injuriam frequenter sustinere. Dicitis quod Arium non sequamini. 0919D Hodie aperta debet esse sententia: aut condemna illum, aut astrue quibusvis lectionibus.» Et addidit: «Ergo juxta epistolam Arii Christus Dei Filius non est sempiternus?

Palladius dixit: «Nos diximus probaturos nos christianos, sed in concilio pleno. Non vobis respondemus omnino in praejudicium concilii futuri.»

0920A Eusebius episcopus dixit: «Sine calliditate, fidei tuae professionem debes exponere.»

Palladius dixit: «Et quid concilio reservamus?»

13. Ambrosius episcopus dixit: «Omni ore condemnatio facta est in eum, qui negaret Dei Filium sempiternum. Negavit Arius; hunc sequitur Palladius, qui non vult condemnare 790 Arium. Itaque utrum hujus probanda sententia sit, considerate: et utrum secundum Scripturas dicat, aut contra Scripturas, intelligere licet. Lectum est enim: Sempiterna virtus Dei atque divinitas. Dei virtus Christus est (Rom. I, 20) ? Si igitur sempiterna Dei virtus est, sempiternus utique Christus est; quia Christus est Dei virtus» (I Cor. I, 8) .

0920B Eusebius episcopus dixit: «Haec fides nostra est, haec intelligentia catholica. Qui haec non dixerit, anathema.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

14. Eusebius episcopus dixit: «Specialiter dicit solum Patrem sempiternum, et Filium aliquando coepisse.»

Palladius dixit: «Arium nec vidi, nec scio qui sit.»

Eusebius episcopus dixit: «Arii blasphemia prolata est, in qua negat Dei Filium sempiternum. Hanc perfidiam damnas cum auctore, aut asseris?»

Palladius dixit: «Ubi auctoritas pleni concilii non est, non dico.»

15. Ambrosius episcopus dixit: «Dubitas post 0920C divina judicia damnare Arium, cum crepuerit medius?» Et addidit: «Dicant etiam sancti viri legati Gallorum.»

Constantius episcopus et legatus Gallorum dixit: «Hanc impietatem ejus hominis et semper damnavimus, et nunc damnamus non solum Arium; sed et quicumque Filium Dei non dixerit sempiternum.»

Ambrosius episcopus dixit: «Quid etiam dicit dominus meus Justus?»

Justus episcopus et legatus Gallorum dixit: «Qui Filium Dei coaeternum cum Patre non confitetur, anathema habeatur.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

16. Ambrosius episcopus dixit: «Dicant etiam Afrorum legati, qui omnium civium huc attulere 0920D sententias.»

Felix episcopus et legatus dixit: «Si quis Filium Dei negaverit sempiternum, et coaeternum negaverit, non solus ego legatus totius Africanae provinciae damno: sed et cunctus chorus sacerdotalis, qui ad hunc coetum sanctissimum me misit, etiam ipse ante damnavit.»

0921A Anemius episcopus dixit: «Caput Illyrici non nisi civitas est Sirmiensis: ego igitur episcopus illius civitatis sum. Eum qui non confitetur Filium Dei aeternum, et coaeternum Patri, quod est sempiternum, anathema dico: sed etiam iis qui idem non confitentur.»

17. Ambrosius episcopus dixit: «Audite sequentia.»

Et recitatum est: «Solum aeternum, solum sine initio, solum verum, solum immortalitatem habentem.»

Ambrosius episcopus dixit: «Et in hoc damna eum, qui negat Filium Deum verum. Cum enim ipse sit veritas, quemadmodum non est Deus verus?» Et addidit: «Quid ad hoc?»

0921B Palladius dixit: «Filium verum quis non dicit?»

Ambrosius episcopus dixit: «Arius negavit.»

Palladius dixit: «Cum Apostolus dicat Christum 791 super omnia Deum, potest aliquis negare verum Filium Dei?»

18. Ambrosius episcopus dixit: «Ut scias quam simpliciter veritas a nobis requiratur, ecce dico ego, ut dicis: sed semiplenum habeo. Cum enim ita dicis, videris negare Deum verum: si autem simpliciter confiteris: verum Deum Filium Dei, eo ordine astrue, quo ipse propono.»

Palladius dixit: «Ego secundum Scripturas tibi loquor, verum Filium Dei Dominum dico.»

Ambrosius episcopus dixit: «Verum Dominum 0921C dicis Filium Dei?»

Palladius dixit: «Cum verum Filium dicam, quid amplius?»

Ambrosius episcopus dixit: «Non quaero tantummodo, ut verum Filium dicas, sed ut verum Dominum Dei Filium dicas.»

19. Eusebius episcopus dixit: «Christus Deus verus est, secundum omnium fidem, et catholicam professionem?»

Palladius dixit: «Verus Dei Filius est.»

Eusebius episcopus dixit: «Nam et nos per adoptionem filii sumus, ille secundum proprietatem generationis divinae» (Galat. IV, 7) . Et addidit: «Confiteris ergo verum Filium Dei Dominum verum esse secundum nativitatem et proprietatem?»

0921D Palladius dixit: «Verum Dei Filium unigenitum dico.»

Eusebius episcopus dixit: «Hoc ergo putas contra Scripturas, si Christus Deus verus esse dicatur?»

0922A 20. Cumque Palladius reticeret, Ambrosius episcopus dixit: «Solum verum Filium Dei qui dicit, et non vult dicere dominum verum, videtur negare. Hoc igitur ordine confiteatur, si tamen confitetur, Palladius; et dicat utrum verum Dominum Dei Filium dicat.»

Palladius dixit: «Cum dicat Filius: Ut cognoscant te solum verum Dominum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII, 3) ; affectu, an in veritate?»

Ambrosius episcopus dixit: «Joannes dixit in epistola sua: Hic est verus Deus (I Joan. V, 20) . Nega hoc.»

Palladius dixit: «Cum dicam tibi verum Filium, profiteor veram etiam divinitatem.»

0922B Ambrosius episcopus dixit: «Et in hoc est fraus; sic enim soletis dicere unam et veram divinitatem, ut Patris tantummodo, non etiam Filii veram et unam divinitatem dicatis. Ergo si aperte vis dicere, quia ad Scripturas me provocas, dic quod dixit evangelista Joannes: Hic est verus Deus: aut nega dictum.»

Palladius dixit: «Absque Filio alius genitus non est.»

21. Eusebius episcopus dixit: «Christus verus Deus secundum omnium fidem et catholicam professionem, an in sententia tua Deus verus non est?»

Palladius dixit: «Virtus Dei nostri est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Non habes libertatem profitendi; ac per hoc anathema ei, qui non 0922C confitetur verum Dominum Filium Dei.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema habeatur, qui 792 Christum Filium Dei Dominum verum non dixerit.»

22. Iterum addidit: «Solum verum, solum immortalitatem habentem.»

Ambrosius episcopus dixit: «Filius Dei habet immortalitatem, aut non habet secundum divinitatem?»

Palladius dixit: «Apostolum admittis, an non?» Rex regum, qui solus habet immortalitatem (I Tim. VI, 16) .

Ambrosious episcopus dixit: «De Christo Filio Dei quid dicis?»

Palladius dixit: «Christus nomen divinum est, 0922D an humanum?»

23. Eusebius episcopus dixit: «Secundum carnis quidem sacramentum Christus dicitur, sed idem Deus et homo est.»

Palladius dixit: «Christus nomen carnis est: 0923A Christus nomen humanum est; et respondete vos mihi.»

Eusebius episcopus dixit: «Quid superfluis immoraris? Cum legeretur impietas Arii, qui hoc dicit de Patre, quia solus habet immortalitatem, attulisti testimonium ad consensum impietatis Arii, ex Apostolo dicens: Qui solus habet immortalitatem, et lucem inaccessibilem habitat (I Tim. VI, 16) . Sed si intelligis, totius naturae dignitatem, in Dei nomine expressit: Siquidem in Dei nomine Pater et Filius designantur.»

Palladius dixit: «Et ego vos, quod interrogavi, respondere noluistis.»

24. Ambrosius episcopus dixit: «Aperte de te sententiam quaero: Filius Dei habet immortalitatem 0923B secundum generationem divinam, an non habet?»

Palladius dixit: «Secundum generationem divinam incorruptibilis, et per carnem mortuus est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Non divinitas mortua est, sed caro mortua est.»

Palladius dixit: «Ante vos mihi respondete.»

Ambrosius episcopus dixit: «Filius Dei secundum divinitatem habet immortalitatem, an non habet? Sed et jam fraudes et insidias tuas non secundum Arii professionem prodidisti?» Et addidit: «Qui Filium Dei negat habere immortalitatem, quid vobis videtur?»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema habeatur.»

25. Palladius dixit: «Satus divinus immortalis 0923C est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Astute et hoc, ut de Dei Filio nihil exprimas evidenter, et ego dico: Immortalitatem habet Dei Filius secundum divinitatem, aut nega quia non habet immortalitatem.»

Palladius dixit: «Christus mortuus est, an non?»

Ambrosius episcopus dixit: «Secundum carnem: anima nostra non moritur; scriptum est enim: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere (Matth. XII, 28) . Cum igitur anima nostra mori non possit, putas quod Christus secundum divinitatem mortuus sit?»

Palladius dixit: «Mortis appellationem quare tu horres?»

Ambrosius episcopus dixit: «Immo non horreo, 0923D confiteor secundum carnem meam; est enim 793 per quem a mortis vinculis sum revinctus.»

Palladius dixit: «Mortem separatio facit spiritus; nam Christus Filius Dei carnem suscepit, et per carnem mortuus est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Scriptum est Christum passum. Secundum carnem igitur passus est, 0924A secundum divinitatem habet immortalitatem. Hoc qui negat, diabolus est.»

Palladius dixit: «Ego Arium non novi.»

26. Ambrosius episcopus dixit: «Ergo male dixit Arius, cum etiam Filius Dei habeat immortalitatem secundum divinitatem.» Et addidit: «Bene dixit ergo, an male?»

Palladius dixit: «Non consentio.»

Ambrosius episcopus dixit: «Cui non consentis? Anathema illi, qui non explicat fidei libertatem.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

Palladius dixit: «Dicite quod vultis, ejus est divinitas immortalis.»

Ambrosius episcopus dixit: «Cujus, Patris, an et Filii?» Et addidit: «Multas impietates congessit 0924B Arius. Sed ad alia transeamus.»

27. Et recitatum est: «Solum sapientem.»

Palladius dixit: «Pater a se sapit: Filius autem sapiens non est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Ergo Filius non est sapiens, cum ipse sit sapientia (I Cor. I, 24) ? Nam et nos dicimus, quia ex Patre natus est Filius.»

Eusebius episcopus dixit: «Est aliquid tam impium, tam profanum, quam quod dixit sapientem Filium Dei negare?»

Palladius dixit: «Sapientia dicitur, quis potest sapientiam denegare?»

Ambrosius episcopus dixit: «Sapiens est, an non?»

Palladius dixit: «Sapientia est.»

0924C Ambrosius episcopus dixit: «Sapiens ergo, cum sit sapientia.»

Palladius dixit: «Secundum Scripturas vobis respondemus.»

Ambrosius episcopus dixit: «Etiam sapientem, quantum video, Filium Dei Palladius negare conatus est.»

Eusebius episcopus dixit: «Qui negat Filium Dei sapientem, anathema sit.»

Omnes episcopi dixerunt, «Anathema.»

28. Eusebius episcopus dixit: «Etiam Secundianus ad hoc respondeat.»

Cumque Secundianus reticeret, Ambrosius episcopus dixit: «Qui tacet, integrum vult habere judicium.» Et addidit: «Solum Patrem bonum cum 0924D dicit, Filium confessus est, an negavit?»

Palladius dixit: «Legimus: Ego sum pastor bonus (Joan. X, 11) ; et nos negamus? Quis non dicat bonum Dei Filium?»

Ambrosius episcopus dixit: «Ergo bonus est Christus?»

Palladius dixit: «Bonus.»

0925A Ambrosius episcopus dixit: «Male ergo Arius de solo Patre dixit, cum etiam Filius Dei Deus omnibus sit.»

Palladius dixit: «Qui bonum non dicit Christum, male dicit.»

29. Eusebius episcopus dixit: «Christum bonum 794 confiteris? Nam et ego bonus sum. Mihi dixit: Euge, serve bone (Matth. XXV, 20) , et: Homo bonus profert de thesauro suo bona» (Luc. VI, 45) .

Palladius dixit: «Jam dixi, vobis non respondeo usque ad plenum concilium.»

Ambrosius episcopus dixit: «Judaei dicebant quia bonus est (Joan. VII, 12) : et Arius negat quia Filius Dei bonus est.»

Palladius dixit: «Quis potest hot negare?» 0925B Eusebius episcopus dixit: «Bonus est ergo Deus Filius Dei.»

Palladius dixit: «Bonus Pater bonum Filium genuit.»

30. Ambrosius episcopus dixit: «Et nos bonos genuit (Gen. I, 31) ; sed non secundum divinitatem. Deum bonum Dei Filium dicis.»

Palladius dixit: «Filius Dei bonus est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Vides ergo quia Christum bonum, bonum filium, non bonum Deum dicis; quod a te quaeritur.» Et addidit: «Qui bonum Filium Dei Deum non confitetur, anathema.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

31. Item recitavit: «Solum potentem.»

0925C Ambrosius episcopus dixit: «Potens est Filius Dei, an non?»

Palladius dixit: «Qui omnia fecit, non est potens? Qui omnia fecit, minus potest?»

Ambrosius episcopus dixit: «Ergo Arius male dixit.» Et addidit: «Vel in hoc damnas Arium?»

Palladius dixit: «Unde scio qui sit? Ego pro me respondeo tibi.»

Ambrosius episcopus dixit: « Filius Domini Dei Deus potens est?»

Palladius dixit: «Potens.»

Ambrosius episcopus dixit: «Deus bonus est?»

Palladius dixit: «Jam dixi Filium Dei unigenitum esse potentem.»

Ambrosius episcopus dixit: «Dominum potentem.»

0925D Palladius dixit: «Filium Dei potentem.»

32. Ambrosius episcopus dixit: «Potentes et homines sunt; scriptum est enim: Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate (Psal. LI, 3) ? Et alibi: Cum infirmor, tunc potens sum (II Cor. XII, 10) . Illud a te requiro, ut confitearis Dominum potentem esse Christum Dei Filium: aut si negas, astrue. Nam qui unam potentiam dico Patris et 0926A Filii, sic Filium Dei dico potentem sicut et Patrem. Dubitas ergo confiteri Dominum potentem esse Dei Filium?»

Palladius dixit: «Jam dixi, secundum disputationem, prout possumus, respondemus vobis; vos enim soli vultis esse judices: vos litigatores esse vultis. Non vobis respondemus nunc, sed in concilio generali et pleno respondebimus vobis.

Ambrosius episcopus dixit: «Anathema illi, qui negat Dominum potentem Christum.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

33. Item recitatum est: «Solum potentem, omnium judicem.»

Palladius dixit: «Omnium judicem Filium Dei. Est qui dat, est qui accipit.»

0926B Ambrosius episcopus dixit: «Per gratiam dedit, 795 an per naturam? Et hominibus datur judicium.»

Palladius dixit: «Patrem majorem dicis, an non?»

Ambrosius episcopus dixit: «Postea respondebo tibi.»

Palladius dixit: «Ego tibi non respondeo, si non respondes mihi.»

Eusebius episcopus dixit: «Nisi impietatem Arii ex ordine damnaveris, interrogandi non tibi dabimus facultatem.»

Palladius dixit: «Non tibi respondeo.»

Ambrosius episcopus dixit: «Filius Dei, sicut lectum est, judex est, an non?»

0926C Palladius dixit: «Si non respondes mihi, ego tibi, ut impio, non respondeo.»

34. Ambrosius episcopus dixit: «Habes professionem meam, qua respondebo tibi, Interim perlegatur epistola Arii.» Et addidit: «In epistola Arii invenies et hoc sacrilegium, quod tu moliris.»

Palladius dixit: «Ego qui interrogo, non respondetis?»

Eusebius episcopus dixit: «Filium Dei Deum aequalem dicimus.»

Palladius dixit: «Tu judex es, tui exceptores hic sunt.»

Ambrosius episcopus dixit: «Scribant tui, qui volunt.»

0926D 35. Palladius dixit: «Pater major est, an non?»

Eusebius episcopus dixit: «Secundum divinitatem aequalis est Filius Patri. Habes in Evangelio quod Judaei persequebantur eum; quia non solum solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciens Deo (Joan. V, 18) . Quod ergo impii persequentes confessi sunt, nos credentes negare non possumus.»

Ambrosius episcopus dixit: Et alibi habes: « Qui 0927A cum esset in forma Dei, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo; sed semet ipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus obediens usque ad mortem » (Philip. II, 6) . Et «addidit: Vides quia in forma Dei aequalis est? Et formam, inquit, servi accepit (Ibid.) . In quo ergo minor est? Secundum formam utique servi, non Dei.»

Eusebius episcopus dixit: «Sicut in forma servi constitutus, inferior servo non fuit: ita in forma Dei constitutus, inferior Deo esse non potuit.»

36. Ambrosius episcopus dixit: «Aut dic quia secundum divinitatem minor est Filius Dei.»

Palladius dixit: «Pater major est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Secundum carnem.»

0927B Palladius dixit: « Qui me misit, major est me (Joan. XIV, 27) . Caro missa est a Deo, aut Filius Dei?»

Ambrosius episcopus dixit: «Falsari a vobis divinas Scripturas hodie comprobamus; sic enim scriptum est: Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis. Non turbetur cor vestrum: non quomodo hic mundus dat, ego do vobis. Si diligeretis me, gauderetis quia dixi, vado ad Patrem; quia Pater major me est. Non dixit: Qui me misit, major me est» (Ibid.) .

Palladius dixit: «Pater major est.»

Ambrosius episcopus dixit: «Anathema illi, qui divinis Scripturis addit aliquid, aut minuit.»

0927C 796 Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

37. Palladius dixit: «Pater major est Filio.»

Ambrosius episcopus dixit: «Secundum carnem Filius minor est Patre, secundum divinitatem aequalis est Patri: legi igitur Dei Filium aequalem Patri, sicut jam et prolata exemplaria testantur (Psal. CXV, 16) . Secundum carnem autem quid miraris minorem; cum dixerit se servum (Matth. XXI, 42) , cum dixerit se lapidem, cum dixerit se vermem (Psal. XXI, 7) , cum dixerit se minorem angelis; quia scriptum est: Minorasti eum paulo minus ab angelis» (Psal. VIII, 6) .

Palladius dixit: «Impie vos asserentes video: non respondemus vobis sine auditoribus.»

Sabinus episcopus dixit: «Nemo requirat ab eo 0927D sententiam, qui tam innumeris sententiis blasphemavit.»

Palladius dixit: «Non vobis respondemus.»

38. Sabinus episcopus dixit: «Ab omnibus jam damnatus est Palladius: Arii blasphemiae multo minores sunt quam Palladii. Et cum Palladius surrexisset, atque foras exire voluisset: Ideo, inquit surrexit Palladius, quoniam apertis Scripturarum testimoniis convincendum esse se cernit, sicut jam convictus est; sic enim lectum est, secundum divinitatem 0928A quod aequalis Patri Filius sit. Accipiat autem quia Filius Dei secundum divinitatem majorem non habet. Scriptum est: Abrahae cum repromisisset Deus . . . quoniam nullum alium habebat majorem, per quem juraret, juravit per semet ipsum (Hebr. VI, 13) . Vides igitur Scripturam, quia nullum alium majorem habet, per quem juraret. Filius autem est, de quo dicitur quoniam ipse visus est Abrahae; unde et ait: Abraham diem meum vidit, et gavisus est (Joan. VIII, 56) .

Palladius dixit: «Pater major est.»

Eusebius episcopus dixit: «Quando ut Deus locutus est, majorem non habuit: quando ut homo locutus, majorem habuit.»

39. Palladius dixit: «Pater genuit Filium, Pater 0928B misit Filium.»

Ambrosius episcopus dixit: «Anathema illi, qui negat Filium secundum divinitatem aequalem Patri.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema.»

Palladius dixit: «Filius subjectus Patri, Filius praecepta Patris custodit.»

Ambrosius episcopus dixit: «Subjectus secundum carnis rationem. Caeterum et ipse meministi quia legisti: Nemo venit ad me nisi quem Pater attraxerit» (Joan. VI, 44) .

Sabinus episcopus dixit: «Dicat si secundum divinitatem subjectus est Patri, an secundum incarnationem?»

40. Palladius dixit: «Ergo Pater major est.»

0928C Ambrosius episcopus dixit: «Et alibi scriptum est: Fidelis Deus, per quem vocati estis in communionem Filii ejus (I Cor. I, 9) . Ego dico Patrem majorem esse secundum carnis assumptionem, quam suscepit Filius Dei, non secundum divinitatem.»

Palladius dixit: «Quae enim comparatio est Filii Dei? Et caro potest dicere: Deus me major est? Caro loquebatur, aut divinitas; quia ibi erat caro?»

797 Ambrosius episcopus dixit: «Caro sine anima non loquitur.»

Eusebius episcopus dixit: «Deus in carne loquebatur secundum carnem, quando dicebat: Quid me persequimini hominem (Joan. VIII, 40) ? Quis hoc dixit?»

0928D Palladius dixit: «Filius Dei.»

Ambrosius episcopus dixit: «Deus ergo Filius Dei est secundum divinitatem, et homo est secundum carnem.»

Palladius dixit: «Carnem suscepit.»

Eusebius episcopus dixit: «Ergo humanis verbis usus est.»

Palladius dixit: «Carnem humanam suscepit.»

41. Ambrosius episcopus dixit: «Dicat quia non secundum divinitatem Apostolus dixit subjectum, 0929A sed secundum carnem; scriptum est enim: Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem (Philip. II, 8) . In quo ergo mortem gustavit?»

Palladius dixit: «Quia se humiliavit.»

Ambrosius episcopus dixit: «Non divinitas, sed caro humiliata est atque subjecta.» Et addidit: «Creaturam perfectam bene dixit Arius, an male dixit?»

Palladius dixit: «Ego tibi non respondeo auctoritatem non habenti.»

Ambrosius episcopus dixit: «Profitere quod vis?»

Palladius dixit: «Non respondeo vobis.»

42. Sabinus episcopus dixit: « Pro Ario non respondes, ad interrogata non respondes?»

Palladius dixit: «Pro Ario ego non respondi.»

0929B Sabinus episcopus dixit: «Usque adeo respondisti, ut Filium Dei negares potentem, negares verum Deum.»

Palladius dixit: «Ego te judicem non patior, quem impietatis arguo.»

Sabinus episcopus dixit: «Ipse nos coegisti sedere.»

Palladius dixit: «Mandavi ut sederetis, ut arguerem vos. Quare subripuistis imperatori? Ut plenum concilium non esset, obripuistis.»

Ambrosius episcopus dixit: «Cum Arii impietates legerentur, et impietas tua pariter condemnata est, quae consensit Arianae impietati. Placuit tibi in epistola media lectionem proponere, quam volebas: responsum tibi est quemadmodum Filius Patrem 0929C majorem dixerit, eo quod secundum carnis susceptionem Pater major est eo. Proposuisti etiam subjectum esse Filium Dei; et in hoc responsum tibi est, quia subjectus Filius Dei secundum carnem est, non secundum divinitatem. Habes professionem nostram, nunc audi caetera. Quoniam tibi responsum est, responde ad ea, quae leguntur.»

43. Palladius dixit: «Non tibi respondeo; quia quaecumque ego dixi, non sunt scripta: vestra tantummodo scribuntur verba: non vobis respondeo.»

Ambrosius episcopus dixit: «Omnia vides scribi. Denique quae scripta sunt, abundant ad tuae impietatis indicium.» Et addidit: «Creaturam dicis Christum, an negas?»

Palladius dixit: «Non respondeo.»

0929D 798 Ambrosius episcopus dixit: «Ante horam citra actam, cum legeretur quia Arius dixit creaturam Christum, negasti: oblatum est tibi, ut damnares perfidiam, noluisti: vel nunc dic utrum natus ex Patre Christus sit, an creatus?»

0930A Palladius dixit: Si vultis, exceptores nostri veniant, et sic totum excipiatur.»

Sabinus episcopus dixit: «Adducat suos exceptores.»

Palladius dixit: «Pleno concilio vobis respondebimus.»

44. Ambrosius episcopus dixit: «Attalus in tractatu Nicaeni concilii subscripsit. Neget factum, quia venit ad concilium. Dicat hodie utrum subscripserit in tractatu Nicaeni concilii, an non.» Cumque Attalus reticeret, Ambrosius episcopus dixit: «Attalus presbyter licet inter Arianos sit, tamen habet auctoritatem loquendi: libere profiteatur utrum subscripserit in tractatu Nicaeni concilii sub episcopo suo Agrippino, an non.»

Attalus dixit: «Jam dixisti me aliquoties damnatum: 0930B non tibi respondeo.»

Ambrosius episcopus dixit: «Subscripsisti in tractatu concilii Nicaeni, an non?»

Attalus dixit: «Non tibi respondeo.»

45. Palladius dixit: «Modo vultis tractatum plenum haberi, an non?»

Chromatius presbyter dixit: « Creaturam non negasti, potentem negasti. Omnia negasti, quae fides catholica profitetur.»

Sabinus episcopus dixit: «Testes sumus nos Attalum subscripsisse in concilio Nicaeno, et nunc nolle respondere. Quid cunctis videtur?

Cumque Attalus reticeret, Ambrosius episcopus dixit: «Dicat utrum subscripserit in tractatu concilii Nicaeni, an non?»

0930C 46. Palladius dixit: «Exceptor vester et noster stent, et omnia scribant.»

Valerianus episcopus dixit: «Jam quae dixisti, et quae negasti, scripta sunt omnia.»

Palladius dixit: «Dicite quod vultis.»

Ambrosius episcopus dixit: «Quia saepius vult damnari Palladius, qui jam frequenter damnatus est, lego epistolam Arii, quam ille noluit condemnare: profitemini quid vobis videtur?»

Omnes episcopi dixerunt: «Legatur.» Et recitata est: «Nato autem non putative,» et reliqua.

Ambrosius episcopus dixit: «Respondi tibi de majore, respondi tibi et de subjecto: nunc et ipse responde.»

47. Palladius dixit: Non respondebo nisi auditores 0930D veniant post Dominicam diem.»

Ambrosius episcopus dixit: «Veneras tractaturus, sed posteaquam objeci tibi, vidisti epistolam Arii, quam damnare noluisti, asserere autem non potes; idcirco nunc refugis et cavillaris. Plenarie ipsam recito ad singula. Dic utrum Christus 0931A creatus videatur; an fuit, quando non fuit: an vero semper fuit unigenitus Dei Filius? 799 Cum Arii epistolam audieris, aut damna, aut proba.»

48. Palladius dixit: «Cum impietatis te arguam, te judice non utor. Transgressor es.»

Sabinus episcopus dixit: «Quas impietates objicis fratri nostro et consacerdoti nostro Ambrosio, dicito.»

Palladius dixit: «Jam vobis dixi, pleno concilio respondebo, et praesentibus auditoribus.»

Ambrosius episcopus dixit: «In consessu fratrum meorum cupio confutari et redargui. Quae igitur impie dixerim, dicito: sed impius tibi videor, qui pietatem astruo.»

Sabinus episcopus dixit: «Ergo impius tibi videtur, qui Arii blasphemias arguit?»

0931B 49. Palladius dixit: « Ego non negavi bonum Filium Dei.»

Ambrosius episcopus dixit: «Dicis ergo Christum Deum bonum?»

Palladius dixit: «Non vobis respondeo.»

Valerianus episcopus dixit: «Nolite multum adigere Palladium, non potest vera nostra simpliciter confiteri. Ipsius enim conscientia duplici blasphemia confusa est; nam a Photinianis est ordinatus, et cum ipsis est damnatus: et nunc plenius damnabitur.

Palladius dixit: «Hoc proba.»

Sabinus episcopus dixit: «Non aliter poterat Christum verum negare, nisi auctores suos sequeretur.»

0931C 50. Ambrosius episcopus dixit: «Objecisti me esse impium, hoc proba.»

Palladius dixit: «Expositionem nostram afferemus; cum autem attulerimus, tunc disputatio habebitur.»

Ambrosius episcopus dixit: «Damna impietatem Arii.»

Cum reticeret Palladius, Eusebius episcopus dixit: «Superfluis immoratur. Tot impietates Arii Palladius noluit condemnare, immo potius asserendo confessus est. Hunc qui non damnat, similis illius est, et haereticus jure dicendus est.»

Omnes episcopi dixerunt: «A nobis omnibus anathema sit Palladio.»

51. Ambrosius episcopus dixit: «Acquiescis, 0931D Palladi, ut caetera legantur Arii.»

Palladius dixit: «Date auditores: veniant et ex 0932A utraque parte exceptores. Non potestis esse judices, si auditores non habuerimus; et nisi ex utraque parte venerint, qui audiant, non vobis respondemus.»

Ambrosius episcopus dixit: «Quos quaeris auditores?»

800 Palladius dixit: «Sunt hic viri honorati multi.»

Sabinus episcopus dixit: «Post tot blasphemias auditores petis?»

Ambrosius episcopus dixit: «Sacerdotes de laicis judicare debent, non laici de sacerdotibus. Sed tamen quos judices petas, dicito.»

Palladius dixit: «Auditores veniant.»

Chromatius presbyter dixit: «Salva condemnatione sacerdotali, quin et qui Palladii sunt, etiam 0932B nunc in pleno legantur.»

52. Palladius dixit: «Non permittuntur loqui. Auditores veniant, et ex utraque parte exceptores, et respondebunt vobis hi in concilio generali.»

Ambrosius episcopus dixit: «Etsi in multis impietatibus deprehensus sit, erubescemus tamen. ut videatur qui sacerdotium sibi vindicat, a laicis esse damnatus: ac per hoc quoque et in hoc ipso damnandus est, qui laicorum exspectat sententiam; cum magis de laicis sacerdotes debeant judicare. Juxta ea quae hodie audivimus Palladium profitentem, et juxta ea quae condemnare noluit, pronuntio illum sacerdotio indignum et carendum, ut in loco ejus catholicus ordinetur.»

Omnes episcopi dixerunt: «Anathema Palladio.»

0932C 53. Ambrosius episcopus dixit: «Imperator clementissimus et christianus sacerdotum judicio causam, et ut ipsi arbitri essent altercationis, inquit, constituissemus. Quoniam igitur nobis judicium videtur delatum interpretes esse Scripturarum, condemnenus Palladium, qui impii Arii noluit damnare sententiam: et quia ipse Filium Dei sempiternum, et caetera quae actis inhaerent, negavit. Ergo anathema habeatur.»

Omnes episcopi dixerunt: «Omnes condemnamus eum, anathema habeatur.»

Patrum singulorum in Palladium condemnatio.

54. Ambrosius episcopus dixit: «Quoniam omnes consistunt viri christiani, et Deo probati fratres, et consacerdotes nostri, dicat unusquisque quid 0932D sibi videatur.

Valerianus episcopus dixit: «Mihi quidem videtur, 0933A quia qui Arium defendit, Arianus est: qui blasphemias ejus non condemnat, ipse blasphemus est; ideoque hujusmodi hominem a consortio sacerdotum censeo esse alienum.»

Palladius dixit: «Coepistis ludere, ludite. Sine concilio orientali vobis non respondemus.»

55. Anemius episcopus Sirmiensis dixit: «Quicumque haereses Arianas non condemnat, Arianus sit necesse est. Hunc igitur alienum etiam a 801 nostra communione, et sacerdotali coetu denuo privatum esse censemus.»

Constantius episcopus Arausicus dixit: «Palladium Arii discipulum, cnjus impietates jam olim damnatae sunt a patribus nostris in concilio Nicaeno, et nunc hodie probatae, cum recenserentur, a Palladio 0933B singulae; quia non confusus est dum Dei filium a Deo Patre esse alienum, cum creaturam confitetur: cum temporalem coepisse dicit, Dominum verum negat, in sempiternum censeo esse damnandum.»

56. Justus episcopus dixit: «Palladium, qui blasphemias Arii damnare noluit, sed etiam magis has confiteri videtur, censeo ulterius sacerdotem dici non posse, nec inter episcopos deputari.»

Eventius episcopus Ticiniensis dixit: «Palladium, qui impietatem Arii damnare noluit, arbitror a consortio sacerdotali in perpetuum esse remotum.

57. Abundantius episcopus Tridentinus dixit: «Cum evidentes blasphemias Palladius defendat, damnatum se ex concilio Aquileiensi cognoscat.»

Eusebius episcopus Bononiensis dixit: «Quia 0934A impietates Arii diabolico stylo conscriptas, quas non licebat nec ad aures admittere, Palladius non solum noluit condemnare; sed et earum exstitit assertor, negando Filium Dei Dominum verum, Dominum bonum, Dominum sapientem, Domicum sempiternum, hunc a coetu sacerdotali, et mea sententia et omnium catholicorum judicio arbitror jure esse damnatum.»

58. Sabinus episcopus Placentinus dixit: «Quoniam cunctis patefactum est, Palladium, qui Arianae perfidiae auctor est, etiam ejus impietatem tenere, quae contra evangelica et apostolica instituta venit, justa in eum totius concilii illata sententia est, qui meae licet parvitatis sententia sacerdotio denuo privatus, ex hoc sacrosancto coetu jure pellatur.»

0934B Felix et Numidius legati Afrorum dixerunt: «Arianae heresis sectae in qua in Aquileiensi synodo Palladius declaratus est, anathema. Sed et eos qui contra veritatem Nicaenae synodi repugnantes sunt, condemnamus.»

59. Limenius episcopus Vercellensis dixit: «Arianam doctrinam saepe esse damnatam manifestum est; et ideo Palladius conventus in hac sacra synodo Aquileiensi, quia noluit se corrigere vel emendare: sed magis probavit reprehensibilem, et se oletavit perfidia, quam se publice confessus est tenere, hunc 802 sententia mea et ego profiteor a consortio sacerdotali esse privandum.»

Maximus episcopus Emonensis dixit: «Palladium, 0935A qui blasphemias Arii nec damnare voluit, sed magis ipse confessus est, juste ac merito esse damnatum, et Deus novit, et fidelium conscientia condemnavit.»

60. Exuperantius episcopus Dertonensis dixit: «Palladium, qui sectam Arii vel ejus doctrinam damnare noluit, sed defendit, ut caeteri consortes mei damnaverunt, etiam et ego condemno.»

Bassianus episcopus Laudensis dixit: «Audivi sicut et caeteri consortes mei, impietates Arii, quas Palladius non solum non condemnavit, sed confirmavit: hic anathema sit, et sacerdotio privabitur.»

61. Philaster episcopus Brixianus dixit: «Blasphemias et iniquitatem Palladii, qui Arianam doctrinam sequitur et defendit, una cum omnibus ego 0935B condemnavi.»

Constantius episcopus Sciscianensis dixit: «Palladium, qui blasphemias et impietates Arii non condemnavit, sicut et caeteri consacerdotes mei, et ego censeo damnandum.»

Heliodorus episcopus Altiniensis dixit: «Qui perfidiam Arii omniumque haereticorum, quorum consors est Palladius, cujus insipiens cor, qui veritatem non est confessus, cum caeteris consacerdotibus meis condemno.»

62. Felix episcopus Jadertinus dixit: «Palladium, qui blasphemias dicit in Filium sicut Arius, cum omnibus pariter condemno.»

Theodorus episcopus Octodorensis dixit: «Palladium, qui Christum Deum verum, coaeternum Patri 0935C negavit, nec christianum hunc, nec sacerdotem ullo modo censemus.»

Dominus episcopus Gratianopolitanus dixit: «Palladium in perfidia Arii permanentem in perpetuum, sicut et fratres damnaverunt, etiam et ego censeo esse damnandum.»

63. Proculus episcopus Massiliensis dixit: «Palladium, qui Arii blasphemias sub quadam impia haereditate non condemnando defendit, sicut hunc et plurimorum jam venerabilium sacerdotum sententia blasphemum designavit, atque a sacerdotio alienum dixit, ita mea pariter sententia in perpetuum condemnatum designat.»

Diogenes episcopus Genuensis dixit: «Palladium, 0936A qui Christum Dominum Deum verum similem et 803 aequalem Patri dum non confitetur, immo negavit, damnationem judico cum caeteris fratribus meis consacerdotibus sortiri.»

64. Amantius episcopus Niciensis dixit: «Palladium, qui sectam Arii non destruxit, secundum consacerdotum meorum judicium etiam et ego condemno.»

Januarius episcopus dixit: «Sicut omnes consacerdotes mei damnaverunt Palladium, ita et ego pari judicio eum censeo esse damnandum.»

Secundianus Christum agnoscere Deum verum interpellatus eadem, qua Palladius, cavillatione conatur Patres ludificari.

0936B 65. Et cum Secundianus subripuisset, Ambrosius episcopus dixit: «Audisti, Secundiane, cujusmodi Palladius impius sententiam, sacerdotali concilio damnatus exceperit; licet displicuerit nobis quod ejus, hoc est, Palladii non horrueris amentiam, tamen de te aliqua specialiter quaero. Utrum Dei Filium Dominum nostrum Jesum Christum, verum vel non verum Deum dicas?»

Secundianus dixit: «Qui negat Deum verum esse Patrem Domini et Dei nostri Jesu Christi, non est christianus: nec qui negat Dominum Filium Dei verum.»

Ambrosius episcopus dixit: «Deum verum Dei Filium confiteris?»

Secundianus dixit: «Verum Dei Filium, unigenitum 0936C Dei Filium verum dico.»

66. Ambrosius episcopus dixit: «Verum Dominum dicis?»

Secundianus dixit: «Verum unigenitum Filium: quis negat verum Filium Dei?»

Eusebius episcopus dixit: «Non sufficit quod Filium Dei unigenitum confiteris; nam hoc omnes confitentur: sed hoc movet, quod Arius dixit Dominum solum Patrem, solum verum: negavit Filium Dei Dominum verum. Simpliciter Filium Dei Deum verum confiteris?»

Secundianus dixit: «Quis fuerit Arius, ignoro: quid dixerit nescio. Mecum loqueris vivus ad vivum. Illud dico quod Christus dixit: Unigenitum qui est 0937A in sinu Patris (Joan. I, 18) ; ergo unigenitum Filium se asserit Patris: Filius igitur unigenitus est Dei Filius verus.»

67. Ambrosius episcopus dixit: «Deus verus est, verus Dei Filius Deus?» Et addidit: «In divinis libris scriptum est: Quia qui jurant super terram, jurabunt Deum verum (Esai. LXVI, 16) . Quod utique de Christo esse non dubium est. Nos ergo verum Deum profitemur: et fides nostra haec est, et professio, quia unigenitus Patris Filius est verus Deus. Dic et tu de Deo vero, deinde Filium Deum verum.»

Secundianus dicit: «De Deo vero.»

804 68. Ambrosius episcopus dixit: «Filius Dei Deus verus est?»

0937B Secundianus dixit: « Ergo mendax.»

Ambrosius episcopus dixit: «In hoc fraudem facis, ut non Deum verum dicas, sed Deum unigenitum verum, ac per hoc dic simpliciter: Unigenitus Dei Filius Deus verus est.»

Secundianus dixit: «Unigenitum dixi Dei Filium.»

69. Eusebius episcopus dixit: «Hoc Photinus non negat, hoc Sabellius confitetur.»

Ambrosius episcopus dixit: «Et qui hoc non confitetur, jure damnatur; ac per hoc saepe te convenio, licet cavillando negaveris veritatem. Non quaero ut tantummodo unigenitum verum Filium dicas Dei, sed etiam Deum verum.»

Secundianus dixit: Veritatis me servum profiteor. 0937C Quae dico, non scribuntur: et quae dicis, scribuntur. Christum verum Dei Filium dico. Quis negat Filium Dei verum esse?»

70. Ambrosius episcopus dixit: « Qui negat Deum verum unigenitum Dei Filium, anathema sit.»

Secundianus dixit: «Deum verum unigenitum Filium Dei: Quid mihi profiteris, quod non est scriptum?»

Ambrosius episcopus dixit: «Apertum sacrilegium est, quando Christum Dei Filium Arius Deum verum negavit.»

Secundianus dixit: «Jesum Christum Filium Dei Deum, qui Christus dicatur Filius verus, Filium Dei dico: sed verum Deum non est scriptum.»

0937D 71. Ambrosius episcopus dixit: «Nondum resipuisti?» Et adjecit: «Ne quid illi videatur esse 0938A subreptum, confirmet sententiam suam. Dicat ergo unigenitum Christum Dei Filium Deum verum.»

Secundianus dixit: «Jam dixi. Quid mihi extorquere vis amplius?»

Ambrosius episcopus dixit: «Quid dixisti? Certe si dixisses tanta, quod gloriose dicitur, saepe repetendum est.»

Secundianus dixit: «Dictum est: Sit sermo vester, est est, non non (Matth. V, 37) .»

72. Ambrosius episcopus dixit: «Qui dicit ipsum Patrem Filium, sacrilegus est. Hoc a te quaero, ut dicas de Deo vero Deum verum Dei Filium natum.»

Secundianus dixit: «Ego Filium a Deo genitum, 0938B dicente ipso: Genui te (Psal. CIX, 3) ; et confitentem se genitum esse, dico.»

73. Ambrosius episcopus dixit: «A Deo vero Deus verus est?»

Secundianus dixit: «Et cum nomini etiam addis, et verum, audis qualis in te fides sit, et christianus es?»

Eusebius episcopus dixit: «Qui negavit illum Deum verum? Arius et Palladius negavit. Tu si Deum 805 verum credis, debes simpliciter designare.

74. Ambrosius episcopus dixit: «Si non dixeris Deum verum de Deo vero natum esse, Christum negasti.»

Secundianus dixit: «Interrogatus de Filio, dedi responsum: quemadmodum deberem profiteri, respondi. 0938C Habemus vestram expositionem, afferemus, legatur.»

Ambrosius dixit: «Hodie afferre debueras, caeterum tu subterfugere conaris. Professionem a me exigis; et professionem a te exigo. Deus verus est Dei Filius?»

Secundianus dixit: «Unigenitus est Deus Dei Filius. Et ego eum interrogo: Unigenitus est?»

75. Ambrosius episcopus dixit: Ratio permoveat «nos, et impietas et insipientia tua. Cum dicis Deum verum unigenitum, non Deum verum dicis: sed verum unigenitum. Ac per hoc, ut istam adimas quaestionem, ita responde: Ex Deo vero Deus verus est?»

Secundianus dixit: «Ergo Deus Deum non genuit? 0938D Deus verus ille qui est, quod est, genuit; unum verum, unigenitum Filium genuit?»

0939A Ambrosius dixit: «Non confiteris Deum verum, sed vis dicere verum unigenitum. Et ego unigenitum dico, sed et Deum verum.»

Secundianus dixit: «Ego dico genitum a Patre, verum genitum dico omnibus.»

Episcoporum et presbyterorum qui concilio interfuerunt, nomina.

76. Valerianus episcopus Aquileiensis.
Ambrosius episcopus Mediolanensis.
Eusebius episcopus Bononiensis.
Limenius episcopus Vercellensis.
Anemius episcopus Sirmiensis Illyrici.
Sabinus episcopus Placentinus.
Abundantius episcopus Tridentinus.
0939B Philaster episcopus Brixianus.
Constantinus episcopus Arausicus, legatus Gallorum.
Theodorus episcopus Octodorensis.
Dominus episcopus Gratianopolitanus.
Amantius episcopus Niciensis.
Maximus episcopus Emonensis.
Bassianus episcopus Laudensis.
Proculus episcopus Massiliensis, legatus Gallorum.
Heliodorus episcopus Altiniensis.
Felix episcopus Jadertinus.
Eventius episcopus Ticiniensis.
Exsuperantius episcopus Dertonensis.
Diogenes episcopus Genuensis.
0939C Constantius episcopus Scisciensis.
Justus episcopus Lugdunensis, alius legatus Gallorum.
Felix legatus Afrorum.
Numidius legatus Afrorum.
Evagrius presbyter et legatus.

Artemius, Almachius, Januarius, Jovinus, Macedonius, Cassianus, Marcellus, Eustathius, Maximus, Chromatius presbyter.