In Orat. De Obitu Theodosii Imp. Admonitio.

Postquam Theodosius Magnus diem obiit Mediolani, Honorius ejus filius, quem ultimo affectus morbo ex Oriente ad se acciverat, corpus illius Constantinopolim referri constituit, ut in sepulcro superiorum imperatorum ibidem conderetur. Quamobrem ut memoriae paternae, priusquam inde corpus amoveretur, justa persolveret, quadragesimo die a Caesaris obi u ejus parentalia more solemni curavit celebranda. Dum igitur illi principi supremi honores exhiberentur, Ambrosius, praesente eodem Honorio, quem Occidentis imperatorem pater instituerat, hac oratione demortui virtutes commendavit.

Ducto exordio a prodigiis quae videbantur Theodosi mortem praenuntiasse, illum non regno excidisse, sed terreni loco coeleste accepisse affirmat (Num. 1) . Subdit (Num. 2) filiorum ipsius lugendam non esse orbitatem, cum virtutum suarum haereditatem, gratiam Christi. et militum fidem illis reliquerit. Mox pompa illa funebri, qua patrem die quadragesimo prosequebatur Honorius, cum honoribus a Josepho cadaveri paterno exhibitis comparata (Num. 3 et seq.) , feliciorem Jacobo ostendit fuisse Theodosium, quippe qui tyrannos atque idolatriam prostravisset. Inde (Num. 5 et 6) ad principis veniens testamentum, quo ille et subditis tributorum relaxationem, et illis qui pro Eugenio arma tulerant, veniam concedebat; ex hoc colligit ab illis omnibus imperatoris sui beneficia in filiis ejus remetienda. Sub quae conversus ad milites, ut quemadmodum eos fides Theodosii defenderat, ita et ipsi fide sua filiorum ejus adolescentiam defendant, exhortatur (Num. 7 et seq.) , eosdem cum victoriae ex Eugenio divinitus relatae, tum variarum tanti principis virtutum memoria instigans (Num. 12 et seq.) . Adjungit autem (Num. 15 et 16) Arcadium atque Honorium non minoris aetatis esse, quam Josias et Asa, quando regimen populorum capessiverunt; futurum vero ut illis tanto uberius praesidium impetret a Deo Theodosius, quanto prae horum parentibus majori pietate excelluerat. Tum instituta psalmi CXIV expositione (Num. 17 et seq) , illum ad illustrandas ejusdem imperatoris virtutes adhibet (Num. XXV, et seq.) , nimirum pietatem ejus, clementiam, justitiam et summam in subeundo publicae poenitentiae jugo humilitatem: quibus et alias quasdam quae suam in ipsum benevolentiam charitatemque pellexerant (Num 33 et seq.) , ubi subjunxit, communem pro illo precationem e memorati psalmi versibus concinnatam pronuntiat (Num. 36 et seq.) , etiamsi passim testetur eumdem virtutum suarum praemiis in coelo frui. Beatum illic eum esse affirmat, quod Gratiani, aliorumque liberorum et uxoris Flaccillae consortio jam potiatur sicut etiam Constantini christianorum imperatorum primi, quo sub principe a sancta Helena ejus parente Dominicae crucis lignum detectum est (Num. 39 et seq.) . Hujusce ligni praesidio fractam esse tyrannorum insolentiam, confirmatamque christianorum Caesarum fidem ac pietatem dicit; in primis vero Gratiani et Theodosii, quorum gloriam ei qua vivi floruerant, longe praestare asseverat (Num. 52) . Denique (Num. 53) ubi demonstravit Theodosium gravi jugo pressum fuisse, primo cum pater ejus crudeli morte affectus fuit, iterum cum imperii pondus in se suscepit, postremo cum Maximum ac Eugenium bello adhortus est, Honorium postea consolatur (Num. 54) , quod ipsi per publicam non liceat utilitatem paternum corpus prosequi Constantinopolim, quo illud nobilissima pompa referendum esse, ac eam urbem felicem tam augusto pignore futuram praedicat (Num. 55.)

Huic orationi praefigitur in codicibus quibusdam haec epigraphe, Psalmus CXIV, in Obitu Theodosii imp. 1385 haud dubie propter expositionem ejusdem psalmi illic insertam, sed aliorum codicum tam scriptorum quam editorum potior inscriptio est. Porro cum eamdem orationem die a morte Theodosii quadragesimo habitam constet, huncque principem XVI kal. januarias anni salutis 395 exspirasse aeque certum sit, eamdem VI kal. febr. dictam fuisse intelligimus. Neque tamen dissimulandum Magdeburgenses (Centur. IV, cap. 4 et 13) , aliosque nonnullos an hoc epicedium Ambrosio tribuendum sit, in dubium revocasse. Verum nec minimam dubii sui rationem reddunt, et contra ipsos intexta historicorum eventuum series, stylus operis, et Scripturae interpretandae et argumento accommodandae ratio invicte pugnant.