In Libros De Sacramentis Praefatio, Ubi De Ejusdem Operis Auctore Disceptatur.

Idem plane hujus operis argumentum est ac superioris libri de Mysteriis. Hic enim nihil nisi sermones continentur, quibus neophytos sacramentorum quae pridie Paschatis acceperant, id est, baptismi, confirmationis, et eucharistiae doctrina informat episcopus. Tria tantum consideratu digna hic reperias, quae non habentur in commentatione de Mysteriis; nimirum libro III (Cap. 1) lotionem pedum quae in Ecclesia sua instituta erat, in Romana tradit fuisse inusitatam; libro IV (Cap. 5 et 6) ut quibus verbis mirabilis illa panis in corpus Domini efficiatur conversio, planius innotescat, eam liturgiae partem, quam canonem dicimus, exponit: denique libro V (Cap. 4) Dominicae orationis quam eis sese explicaturum fuerat pollicitus, enucleationem prosequitur. Quo quidem argumento iterum sub libri VI (Cap. 5) exitum repetito, precandi formam, eadem oratione Dominica et psalmo VIII perfectissimorum exemplarium instar propositis, aperit, singillatim quomodo incipere, quo ordine distinguere, quid subtexere, quid allegare, quemadmodum claudere, pro quo orare debeas, edisserens (Cap. 3) . Ultima haec pars, ubi de oratione generatim agitur, petita fuit ex Ambrosii scripto de Institutione virginis (Cap. 1, num. 7, et Cap. 2, n. 8, et seq.) : unde vero quae libro V (Cap. 4) in precationem nobis a Christo commendatam dicuntur, mutuatus sit Auctor, nos prorsus fugit. Nam licet illam haud semel a Doctore nostro explicatam constet, ejus tamen in legitimis quae restant operibus, ista non reperitur expositio. In reliquis autem ita imitatur disputationem de Mysteriis, ut praeter paucas ceremonias quas aut fusius ab Ambrosio enodatas contrahit, aut discutit ab eo praetermissas, fere tantum ejusdem libelli ratiocinia sententiasque amplificet. Verum ut ille Ambrosium, ita etiam illum alii expresserunt. Siquidem in Appendice Sermonum August. novae edit. qui numeratur 84 totus ex hoc opere iisdem pene verbis decerptus fuit.

De auctore hujus operis nostra et superiori aetate quaestio fuit admodum controversa. Cum porro nobis per nostrum institutum non liceat eam quaestionem sinere indiscussam, rem examinabimus eo candore, ut studium partium omne omnino seponatur. Habemus autem illud persuasum, quisquis horum librorum auctor dicatur, nihil hinc veritatem catholicam damni passuram; certi videlicet, si scriptor ille ad saeculum VII, ut vult Albertinus (Lib. II de Sacr. Euch. pag. 509) , retraheretur, aut etiam in VIII, ut Dallaeus (Lib. III de Confir. c. 8) , ea ratione nobis futuros testes traditionis duos episcopos, nempe Ambrosium de Mysteriis, et alterum de Sacramentis concionantem: qui cum tribus aut quatuor saeculis ab invicem essent sejuncti, argumentum omnibus heterodoxorum cavillis validius praeberent. Rem itaque, deposito quolibet praejudicio, perinde examinabimus, ac si nunc primum agitaretur ea quaestio. Quod ut clariori procedat ordine, argumentis atque responsis partis utriusque inter se compositis, adjiciemus quae nobis vel Ambrosianarum commentationum lectio suppeditaverit, vel etiam aliunde contigerit super eadem hac materia comparare.

Luridis atque odiosis admodum coloribus tum opus ipsum, tum auctorem ejus depingunt haereticorum nonnulli. Bullingerus (Epist. ad Joach. Vadian.) hos libros stupidos vocat, neque dubitat Erasmum sensisse, mangonis cujuspiam hoc esse opus. Editor Cocianae censurae eosdem etiam describens: Nam in his libris, inquit, habentur multa falsa, quaedam ridicula, unum indubium haereticum, alterum quod repugnat dogmati Ambrosiano (Helmest. ann. 1655) . Nec vero eumdem auctorem clementiori manu tractat Albertinus; in illo enim ingenti opere quod consarcinavit de Sacramento Eucharistiae, ita loquitur (Lib. II, c. 1, p. 507) : Ambrosii simia est, barbarismis scatet, multa habet quorum nonnulla et ridicula, Ambrosianaque gravitate prorsus indigna, nonnulla repugnantia et contradictoria, nonnulla etiam simpliciter falsa; inepte concludit, crassum effutit mendacium: sicne desiperet Ambrosius? Haec sunt auctoris nostri apud ministros illos elogia, 0411 quae in unum collecta lectorum oculis repraesentamus. Quantacumque autem Albertini ejusque operis admiratione teneantur Calviniani, neutiquam tamen fore credimus, ut eorum paulo modestiores hujus ac similium scriptorum intemperias probaturi sint. Nam licet minister ille unico veritatis amore in eo inductus (Ibid., col. 1) velit videri, nullus qui haec legerit, eum multo vehementiori sectae suae quoquomodo opitulandi cupiditate permotum non deprehendet. Si enim qualis in ista tabella exhibetur hic auctor, talis revera exstitisset, id est, ignarus, impostor, ingenio absurdo et ridiculo; quid statuendum de tot tantisque viris, qui easdem commentationes per tot saecula Doctori nostro attribuerint; cum interim eorum nemini crassa illa mendacia, graves contradictiones, deridicula commenta, penitus Ambrosiano candore, acumine, ac judicio indigna esse suboleverit? Nonne vero etiam Albertinum pudere debuerat, quod auctorem non modo proletarium, sed etiam propter tot flagitia, si qua ipsi fides, capite diminutum, in sententiam suam invitum pertrahere tanto conatu molitus fuerit? Illum ab eo plane aperteque rejectum oportebat; numquam enim quisquam inducet in animum aliquid utilitatis ex illo teste rediturum ad Calvinistas, quem cum in verbis Evangelicis mentitum velint, aeque mentiri potuisse in Eucharistia dubium non sit. Quoniam autem eorum etiam ore qui affectibus impensissime obsequuntur suis, quandoque veritas profertur; Albertini objectiones, in quibus ille Cociani editoris (Supra cit.) , Riveti (Crit. sacr. lib. III, c. 18) et aliorum complures ac praecipuas est complexus, perinde examinabimus, ac si pacato animo et maxime libero proponerentur.

Itaque petitam ex hisce verbis: Ideo Romae fideles dicuntur, etc., objectionem sic ille urget (Lib. II, pag. 507, col. 2) : Quasi vero haec appellatio Romae peculiaris esset. At ubique communis erat, in oriente, in meridie, in septentrione, in occidente. Ambrosius ipsemet Mediolani hac utebatur in genuinis suis scriptis. Respondet vir cl. Nat. Alexander (Hist. Eccl. saec. IV, p. 1, § 2, pag. 503) nec in codicibus melioris notae (puta eorum quos consulere ipse licuit) nec in editionibus accuratioribus, nempe ex eis quae ad Romanae formam expressae sunt, haberi vocem Romae: in manuscriptis autem ubi habetur, illud hinc factum, quod pro syllaba Rae in eorum nonnullis ascripta quidam legerint Romae, cum legere debuissent recte; neque vero quidquam obstare quod posita sit diphthongus pro simplici, quippe quarum promiscuus usus occurrat in scriptis libris. Hanc quidem partem verissimam esse non diffitemur, quin et addimus toti solutioni favere haud mediocriter, quod loco Romae in tribus codicibus, nimirum Vaticano, Regio, ac Thuaneo, legitur recto nomine; pro quo Romana editio adverbium recte substitutum maluit: verumtamen ne huic opinioni omnino subscribamus, facit manuscriptorum, in quibus vox Romae integra exstat, numerus atque antiquitas. Etenim ex omni multitudine cujus paravimus varietates, exceptis tribus memoratis, nec non aliis duobus, in quibus antiquarii lapsu scriptum est rotome, alii sexdecim quos inter Benignianus, Remensis et Claromontanus superant annos 800, dictionem Romae suis litteris expressam prae se ferunt. Huc etiam accedit, quod abbreviationem isti de qua agitur, similem nusquam reperimus. Credimus igitur eamdem illam vocem hic ἐμφατικῶς esse positam, ut plus significetur quam exprimitur. Itaque idem erit, Romae fideles dicuntur, ac si dixisset non solum in hac aut in alia qualibet Ecclesia, verum etiam in omnium nobilissima baptizati fideles nominantur. Et huic nostrae interpretationi favet cum particula et quam vocabulo Romae praemissam observavit in codicibus aliquot idem Alexander, nosque in pluribus nostrorum deprehendimus.

Quae idem Albertinus objicit (Loco cit., pag. 508, col. 1) contra expositionem verborum Domini, Oportet enim nos implere omnem justitiam, nec non contra doctrinam de secretis precibus ab eodem auctore propositam, adeo levia sunt, ut sola locorum inspectione possit evinci nec inepte concludere, nec desipere, quem sic deridet.

Gravior est sane quae sequitur accusatio in illa verba: Crassum effutit mendacium, ait enim Dominum in oratione Dominica non dixisse: Ne nos inducas in tentationem; sed, ne patiaris nos induci in tentationem (Ibid., col. 2) . Qua criminatione quid in Evangelicum praeconem atrocius conferri potest? Attamen accusator in eo infelix fuit, quod teli tanto nisu destinati atque vibrati cassus plane ac inutilis ictus cecidit. Nam cum ipse agnoscat eodem modo legisse Cyprianum, quod ibidem subjungit: Sed aliud est ita legere, aliud affirmare Dominum sic esse locutum non aliter, mera sycophantia est. Qui enim orationem qualem a Christo instituta est memorans, sextam illius petitionem effert his verbis: Et ne patiaris nos induci in tentationem; annon eamdem diversa sententia expressam sin minus ore, saltem animi cogitatione abunde negat? Neque profecto incurrere hic auctor debuit temeritatis aut mendacii crimen; quippe cui praesidio essent complures Latinorum codicum, ut liquet Augustini auctoritate (De Dono Persev., c. 6) .

Atqui, forte instabit aliquis, cum Auctor alibi (Lib. V, cap. 4) consultum abs se Graecum idioma testificetur: cur hoc loco illud vel inspicere neglexit, vel contempsit inspectum? Augustinus enim eodem citato libro profitetur sibi non licuisse aliud quidquam reperire in Graecis exemplaribus, nisi Ne nos inferas in tentationem. Quamvis autem ei objectioni color obductus videatur paulo verisimilior; nihilominus expedita responsio est. Enim vero cum de solis illis codicibus quos ipse legere potuerat, loquatur Augustinus; quid vetet quominus quidam alterius provinciae codices diverse habuerint hanc sententiam? Nec tamen fuit, cur adeunda sibi putaret Graeca exemplaria, cum ad persuadendum eum tot Latinorum consensus plane sufficeret.

Idem vero ille minister, Auctoris loco de pedum lotione fusius exscripto, illa subjicit (Loco cit., p. 508, col. 1) : Atqui in hoc discursu praeter locutionis barbariem ( fatemur autem in hoc discursu inesse barbariem, sed Albertini), primo falsitas est. Qui enim dicere posset Ambrosius. . . se Romanae Ecclesiae typum et formam in omnibus sequi, cum ex Augustino constet Romam et Mediolanum in ceremoniis plerisque inter se variasse? 0413 Deinde et contradictio; nam postquam dixisset: In omnibus cupio sequi Ecclesiam Romanam, illico tamen quasi palinodiam agens ( et hoc etiam quam Latinum in Censoris adeo severi elocutione!). sed tamen et nos homines, inquit, sensum habemus, ideo quod alibi rectius servatur, et nos recte custodimus. Ac rursum postquam dixisset: Hoc ideo dico non quod alios reprehendam; subito illos reprehendit, etc. Verum in his omnibus quod sibi contradicat, nihil invenias; si modo ea candide, atque ex humani sermonis consuetudine interpretari volueris. Quis enim eat inficias ubi dicitur: Cupio sequi Ecclesiam Romanam, sed tamen et nos homines sumus, etc., non simplicem aut absolutam, ut vocant, sed conditionalem esse sententiam; atque adeo illic mente et cogitatione supplendum, quantum licuerit, aut visum fuerit expedire. Sic in eis quoque verbis quae praemittuntur: Se Romanae Ecclesiae typum et formam in omnibus sequi, nihil falsi subesse confitebitur, quisquis ipsa non detorquebit a legitimo sensu, nempe morali. Denique quod eos reprehendere arguitur, quos negaverat abs se reprehendi, pura puta vitilitigatio est. Quid enim communi loquendi usui magis congruum, quam ut quispiam ubi crimen a se propulsare nequeat, nisi illud transferat in alium, id eadem ratione praemolliat?

Jam vero istam criminationem quaenam excipiat, consideremus. Aliam, inquit Albertinus (Loc. cit., pag. 508, col. 2) , ab ea qua utebatur Ambrosius, auctor horum librorum sequitur versionem. Id quidem verissime dictum non abnuimus: sed ex operum sancti Ambrosii lectione constat, ut Alexander (Loco supra cit.) scite reponit, eum non iisdem semper verbis eosdem Scripturae sacrae locos laudasse. Huic responsioni brevissimae juxta ac certissimae tantum addemus, cum sine magna praeparatione auctorem hunc nostrum dixisse non sit dubium, neutiquam sane mirum videri, si Scripturam non semper suis, sed iis quae illi ex tempore suggessit memoria, verbis citavit: constare autem ipsummet, cum Vulgatam, ut vocant, nusquam adhibuerit, Albertini opinione antiquiorem dicendum esse.

Ad extremum alias quasdam minutias oggerunt; ut puta quod aiunt auctorem ludere vanis allegoriis: verum quas illi vanas allegorias dictitant, hoc ipsum est quo redditur Ambrosianae elocutioni vicinior. Addunt in solo libello de Mysteriis reperiri ea testimonia, quae quasi ex opere de Sacramentis petita laudat Ratramnus. At vero quid si imperfectus codex illi imposuit? quid si labilis memoria? Et sane hic error eo fuerat proclivior, quod uterque tractatus conjungi solet in manuscriptis. Clamant postremo ipsa styli diversitate auctorum quoque diversitatem prodi demonstrarique. Sed haec objectio alicujus ponderis negatur esse; Quia patres diverso dicendi genere pro argumentorum diversitate utuntur (Alex. ibid.) . Quam responsionem quatenus extendi veritas sinat, infra expendetur: nunc autem contrariae opinionis audiendi propugnatores.

Primum educunt illi (Bellarm., Sanctibaeuv., Alex. et alii) numerosos ac pervetustos codices manu exaratos, cumque his editos omnes quibus post inventam typographiam iidem libri evulgati sunt. Deinde quasi succenturiatum agmen submittunt maximi nominis viros Hincmarum Remensem, Deoduinum Leodiensem, Paschas. Radbertum Corbei. abbatem, Ratramnum ejusdem asceterii monachum, Florum diaconum Lugdun., Lantfrancum, Berengarium, Algerum, Guitmundum, Durandum Troarn., Hugonem Lingon., Ivonem Carnut., Gratianum, Magistrum Sentent. ac demum quotquot ab ineunte nono saeculo ad nostram vel patrum memoriam, eorumdem librorum meminere, ne dissentientibus quidem, si nuperos aliquot excipias, heterodoxis. At licet hoc argumentum omnium quae in eamdem rem proponi solent, validissimum esse extra dubium sit, non tamen invicte et necessario concludit. Quot enim opera postquam diutissime sub auctorum quorumdam titulo pervagata essent, eo tandem exuta sunt, quotidieque exuuntur? Caeterum scriptores illi rem ipsi per se ac destinato consilio non discusserunt, sed vel alii alios secuti sunt, vel fidem habuere suis manuscriptis, in quibus eamdem opellam alibi quidem Ambrosii nomenclatione inscriptam, alibi vero tractatui alicui eamdem inscriptionem praeferenti junctam reperere. Nam cum antiquissimi quique codices nullum auctoris nomen exhibeant, qui exscribendis iis navaverunt operam, cum Ambrosium hac ipsa de materia scripsisse cognovissent, non dubitarunt eidem ipsos adjudicare: alii autem etsi Ambrosianos esse non arbitrarentur, libro tamen de Mysteriis ob argumenti similitudinem duxerunt subjungendos.

Proponitur secundo character dictionis, quam in scriptione de Mysteriis, atque in hoc opere simillimam esse pertendunt: adversarii vero illud obnixe inficiantur. Sane quidem haud immerito; ita enim auctor conatur exprimere eum libellum, ut ferme omnia in stylum suum, hoc est, multo deteriorem, transferat convertatque. Sed ex eodem hoc loco ipsi illi adversarii ratiocinium ducunt plane contrarium. Nam cui verisimile sit, inquiun t, Ambrosium quod in disputatione de Mysteriis jam tractaverat, iterum recudere atque recoquere in alia? Verum tamen hoc argumentum nihilo firmius aut efficacius est, quam aliud. Nequaquam enim inauditum est, ut eadem materia in binis sermonibus aut libris explicata fuerit a Patribus; cum illud ipsum alibi a nobis observatum sit in Ambrosio.

Quae in tertio ordine ratio collocatur, his verbis concipitur: Ambrosium edidisse opus de Sacramentis testis est Augustinus (Lib. II, Cont. Jul., cap. 5 et seq., et Retr. lib. II, c. 4) , proindeque aut illud nobis, aiunt, repraesentetur, aut concedatur hoc ipsum esse de quo agimus. Verum in promptu responsio est; neque enim utriusque idem argumentum refertur, neque idem titulus. Quandoquidem id cujus mentio fit ab Augustino, non simpliciter inscribebatur de Sacramentis, sed adjiciebatur sive de Philosophia: cum autem, eodem Augustino teste, compositum esset adversus Platonicos, diversam in eo tractatam materiam obscurum non est.

Postremo quaedam alia in medium proferri possunt, ut si dixeris auctorem (Lib. I, c. 6) de vocis quaeri fragilitate, 0415 de aqua ipsemet Ambrosius in Apologia David secunda quiritatur (Cap. 5, num. 28) , quamque illi facile obtundi solitam memoratus ejusdem testatur discipulus (Lib. VI Conf., cap. 3, num. 3) . Si addideris eumdem confiteri (Lib. VI, cap. 5) quae ipse non didicerit, sese docere: quod etiam haud parum familiare est Ambrosio. Si tandem institeris Dominicae orationis expositionem, quam ejusdem Ambrosii in Lucam postulabat commentatio, non ob aliud istic omissam, nisi quod alibi traditam ab se idem meminerat? Cum autem ex omnibus quae ipsius nomine circumferuntur operibus, in hoc solo explicata habeatur eadem oratio, cur illius hanc esse non agnoscamus? Sed opponi potest primae objectioni, praeterquam quod Ambrosio male tribui alteram illam David Apologiam probabilius est, complures et olim fuisse et esse etiam nunc, qui debilitate vocis ac pulmonum laborare se inter concionandum non dissimulent. Cum autem nec desint etiam qui materiae, quam aggressi sunt, enodandae impares modestiae causa se fateantur, indidem quoque ad secundam difficultatem patet responsum. Quod vero ad tertiam pertinet, illi similiter occurras licet, si Ambrosium quidquid voce pronuntiavit, scripto mandasse; quidquid autem scripto mandavit, ad nostram pervenisse aetatem negaveris. Eo forsan et hoc accedit, quod cum in illam orationem Tertulliani et Cypriani libri exstarent Latinorum Patrum, ab isto labore tamquam parum necessario est revocatus: sicut etiam de se testatur Hilarius Comment. in Matthaeum, can. 5.

Porro ex iis quae hactenus a nobis disputata sunt, duo noscuntur. Etenim adhibitae sectariorum argumentis solutiones palam faciunt contumeliis illis ac probris quorum tota plaustra isti effundunt in hunc auctorem, nihil probari, nisi molestissimam ipsis esse atque odiosissimam ejus doctrinam. Rursus vero quae nos reposuimus catholicorum hoc ipsum opus Ambrosio vindicantium rationibus, ea demonstrant partem negantem haud minus probabilem esse quam affirmantem; proindeque non immerito hac in re dubitasse nonnullos orthodoxorum (Cardin. Bona Rer. Liturg. lib. I, cap. 7, n. 4; Arnald. de Freq. Commun. p. 1, cap. 13; Hermann., etc.) . Sed ne in omnibus pendeamus animi, tria nobis hoc loco inquirenda proposuimus, nimirum quae fuerit ejusdem auctoris dignitas, quo tempore vixerit, qua in regione.

Primi sane capitis in promptu definitio est. Constat siquidem illum fuisse antistitem, qui neophytos et creditum curae suae populum erudiebat. Ubique in apertum erumpit ea dignitas. Et ut alia deessent queis probaretur, locus ille tam decantatus vel solus sufficeret, nempe ubi dicitur: In omnibus cupio sequi Ecclesiam Romanam, sed nos, etc. Quis enim ita loqueretur, nisi episcopus?

Quod autem pertinet ad secundum caput, ex memoratis auctoribus probabile fit scriptorem de quo inquirimus, ante octavum saeculum floruisse: at e codice San-Gallensi majusculis litteris, ante annos ut Mabillonius (Museo Italic., p. 7) noster testis est locupletissimus, circiter mille exarato evincitur ipsum septimo etiam saeculo antiquiorem. Praeterea vero hoc idem opus argumentis propriis aetatem remotiorem sibi vindicat. Etenim cum has conciones ad neophytos nec paucos sane, quando hic praesul et multos et familiam candidatam illos vocitat (Lib. V, c. 3) , habitas constet; inde intelligas necdum omnino receptam fuisse baptizandorum infantium consuetudinem. Et eo quidem tempus designari haud multo Augustini aetate posterius nobis videtur. Deinde (Lib. VI, cap. 4 et 5) satis innuit Gentilium cultum etiam tunc in dioecesi sua viguisse. Ad haec idem quoque confirmatur iis rationibus, quod videlicet haeretici praeter Arianos et eos qui Christi oppugnabant divinitatem, nulli refelluntur: quodque ex versione qua usus reperitur hic auctor, satis indicatur Vulgatae id temporis nondum apud omnes attributam auctoritatem.

De tertia demum quaestione sic statuimus. Extra controversiam est horum librorum parentem non fuisse subditum Romanae metropoli: nec minus tamen certum ipsius sedem ab Urbe haud multum dissitam; quippe cujus ceremonias et perspectas habebat et sequebatur in pluribus. Cum vero etiam eisdem ceremoniis quarum mentio fit in hoc opere, cum veteris Ecclesiae Gallicanae sicut et cum Mediolanensis ritibus plurimum intercedat affinitatis; hinc deducimus vicinam utrique eamdem dioecesim exstitisse. Minime tamen refragabimur, si quis cum doctissimo viro (Herman. vitae Ambr. Elucid. p. 30) eosdem sermones aut Venerio aut alii cuipiam Ambrosii discipulo, qui non multo post ipsum praefuerit Ecclesiae Mediolanensi, tributos malit. Id unum hoc loci adjicimus ex iis quae de sacra communione, cum apud orientales populos, tum apud suos semel tantum singulis annis fieri solita memorat auctor (Lib. V, c. 4) , prudenter conjici haud dubie post Chrysostomi tempora ipsum vixisse; sed antequam in occidentem Romanus ordo et ceremoniae reciperentur.

Caeterum quominus secundum eos a quibus Ambrosio hoc opus adjudicatur, omnino feramus suffragium, ea praecipue scrupulum movent. Primo diversitas elocutionis; nam etsi stylum variari ab auctoribus, et pro re ac tempore modo attolli, modo deprimi non ignoremus; semper tamen scriptoris apparet ingenium et quasi intermicat: quique nobili et eleganti dictione uti consuevit, ad humilem numquam demittit sese: at vero frigidis illis et puerilibus interrogatis, quae huic scriptioni subinde insperguntur, caute abstinet, ut in libro de Mysteriis, ejusdem licet argumenti, fecit Ambrosius. Accedit et illud, quod Ambrosium non tam serviliter libros suos imitaturum fuisse existimamus; ista enim commentatio tota fere ex superiori de Mysteriis, partim etiam ex libro de Institutione Virginis expressa fuit (Cap. 1, n. 7, et cap. 2, num. 8) . Addimus quoque communionis tam infrequentis Mediolanenses a S. Praesule in certis suis libris nusquam incusari. Denique quod auctor tantis animis in Ecclesiam Romanam propter lotionem pedum insurgit, nobis Ambrosiani esse instituti minime videtur. Novimus quippe illum suos unicuique Ecclesiarum usus ac ritus adeo liberos esse voluisse, ut ad quamcumque forte pervenisset, ei se, quemadmodum Augustinus tradit (Epist. 54, alias 118) accomodaret.

0417 Verumtamen quoniam hac in re derogatum nolumus opinioni cujusquam, nec etiam sumus nescii plurimos fore qui scriptionem pro Ambrosiana tamdiu communi pene consensu habitam solito suo loco privari moleste ferrent; eo propensius illam in ordine suo et possessione duximus conservandam, quod cum ex Ambrosii sententiis et plerumque etiam verbis condita fuerit, hac saltem ratione quae Ambrosianis accenseatur, indigna non est.

Hoc porro liquet sex istos libros totidem conciones esse, quarum unam singulis diebus habebat Auctor. Quippe idem se vel pridie verba fecisse, vel postridie facturum, subinde ait. Orsus autem feria post Dominicam resurrectionem tertia, eo modo ad usque octavam ejusdem festi prosecutus est. Quandoquidem sub finem sermonis 4 (cap. 6) eos qui supererant, crastina die sabbato, et Dominica ( in albis videlicet) habiturum se pollicetur. Verum si quis maluerit Gallensis manuscripti auctoritatem sequi, librum ultimum in duos dividentis, jam sermonem primum secunda a paschate feria pronuntiatum dicat necessum erit. Cum autem illa distributio videatur parum commoda, quippe qua ex libri VI paucis versibus (ab illis nimirum verbis, Aliud, Psalmorum David, etc.) novus liber constituatur; ejus scriptorem non alia re ductum putamus, quam quod illas voces, crastina die sabbato, de duobus intellexerit diebus; qui tamen eas per appositionem aut potius ellipsin grammaticam de unica rectius accepisset. Hinc etiam fieri potuit, ut sermo quidam in appendice Augustinianorum edit. novae numero 247, quem Ivonis Carnutensis nomine typis editum, etiam ipsius esse unus e Bibliothecae nostrae codicibus testatum facit; in Alnetino tamen (Monast. Alnetensis Ord. Cistert.) , sub titulo libri VII de Sacramentis, post hosce nostros collocaretur. Quamvis a vero quoque non nimium abludat eos a quibus iidem sermones sunt exarati, illo spectasse, ut per octavam suum cuilibet diei attribuerent, Dominica Resurrectionis, quod propter solemnitatem impeditior esset, tantum omissa. Sed nec aliunde ortum videtur, ut in mss. aliquot liber de Mysteriis inscribatur primus de Sacramentis: qui vero primus est de Sacramentis in secundum ordinem dejiciatur, et sic deinceps.